G’uzor tumani etnotarixiy lavhalarda - Tarix - Slaydlar

G’uzor tumani etnotarixiy lavhalarda

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6603 KB

Ko'chirib olish

“ G’uzor tumani etnotarixiy lavhalarda” mavzusida yozgan B i t i r u v m а l а k а v i y i sh i TT АА QQ DD I I MM О О Т Т II

 O'zbekiston mustaqillikka erishganidan so'ng tarixiy xotira, o 'zbek xalqining ulkan va bebaho madaniy merosini tiklash davlat siyosati darajasidagi muhim vazifa bo'lib qoldi.  Qolaversa, informatsion-kommunikatsiya va global o'zgarishiar davri bo'lgan XX asrning so'nggi choragi va XXI asrda har bir xalq o'ziga xos madaniy xususiyatlarini va milliy qadriyatlarini saqlab qolishga harakat qilmoqda.  Shu bois ham bugungi kun etnologiya fanida jamiyat hayotidagi barcha jarayonlar emas, balki etnos va madaniyatning o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, eng muhim deb e'tirof etiluvchi lokal milliy madaniyatlarning tadqiq etilishiga jiddiy e'tibor qaratilmokda. Mavzuning dolzarbligi

 Ushbu bitiruv malakaviy ishning asosiy maqsadi XIX asr oxiri - XX asrda G’uzor tumani aholisi an'anaviy madaniyatning etnik va lokal xususiyatlarini etnologik nuqtai nazardan o'rganishdan iborat.  Shuningdek, ishda ushbu hudud aholisi madaniyatining o'zbek xalqi an'anaviy madaniyati tizimida tutgan o'rni va o'ziga xos lokal xususiyatlarini ;  mintaqaga xos lokal etnomadaniyatning taraqqiyot bosqichlari hamda transformatsiyalashuv omillarini etnografik materiallar asosida yoritib berishga harakat qilindi. Ishning maqsadi va vazifalari

 G’uzor tumani aholisi an'anaviy madaniyati muammosi ilk bora bitiruv malakaviy G’uzor tumani aholisi an'anaviy madaniyati muammosi ilk bora bitiruv malakaviy ish sifatida tadqiq qilindi. Ushbu ilmiy tadqiqot ishida hanuzgacha alohida tadqiqot ish sifatida tadqiq qilindi. Ushbu ilmiy tadqiqot ishida hanuzgacha alohida tadqiqot obyekti sifatida tahlil etilmagan G’uzor tumani aholisining an'anaviy madaniyati obyekti sifatida tahlil etilmagan G’uzor tumani aholisining an'anaviy madaniyati etnik va lokal xususiyatlari ilk bor yaxlit tizimga keltirildi va kompleks tadqiqot ishi etnik va lokal xususiyatlari ilk bor yaxlit tizimga keltirildi va kompleks tadqiqot ishi yaratildi.yaratildi.  Bitiruv malakaviy ishda dala-etnografik tadqiqotlari hamda tadqiqotning o'z Bitiruv malakaviy ishda dala-etnografik tadqiqotlari hamda tadqiqotning o'z kuzatuvlari asosida tuman aholisining moddiy madaniyatida katta o'rin tutgan kuzatuvlari asosida tuman aholisining moddiy madaniyatida katta o'rin tutgan an'anaviy uy-joy qurilishi, milliy kiyimlar va taomlarning etnik va lokal xususiyatlari an'anaviy uy-joy qurilishi, milliy kiyimlar va taomlarning etnik va lokal xususiyatlari etnologik jihatdan ilmiy tahlil etilgan.etnologik jihatdan ilmiy tahlil etilgan.  Voha aholisi o'zbeklari moddiy madaniyatida ikki muhim faktor, ya'ni o'troq Voha aholisi o'zbeklari moddiy madaniyatida ikki muhim faktor, ya'ni o'troq dehqonchilik va chorvachilik madaniyatiga xos xususiyatlar mujassamlashganligi dehqonchilik va chorvachilik madaniyatiga xos xususiyatlar mujassamlashganligi hamda mintaqa madaniyati ushbu ikki madaniyatlar uyg'unlashuvi asosiga hamda mintaqa madaniyati ushbu ikki madaniyatlar uyg'unlashuvi asosiga qurilganligi tarixiy-etnofafik materiallar asosida isbotlab berildi.qurilganligi tarixiy-etnofafik materiallar asosida isbotlab berildi.  Shuningdek, tuman aholisi moddiy madaniyatining o'rganilayotgan davrda sodir Shuningdek, tuman aholisi moddiy madaniyatining o'rganilayotgan davrda sodir bo'lgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy o'zgarishlar ta'sirida transformatsiyalashuvi bo'lgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy o'zgarishlar ta'sirida transformatsiyalashuvi hamda an'anaviy moddiy madaniyatga kirib kelgan turli-tuman innovatsiyalar hamda an'anaviy moddiy madaniyatga kirib kelgan turli-tuman innovatsiyalar hamda ularning milliylashuvi omillari dala tadqikotlari materiallari asosida yoritib hamda ularning milliylashuvi omillari dala tadqikotlari materiallari asosida yoritib berildi.berildi. I lmiy yangiligi va ahamiyati

 Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, etnonimiyani tadqiq qilish tarixi ikki yo’nalishda borgan. Bulardan birinchisi, etnonimlarni tarix, etnografiya va madaniyat tarixi nuqtai nazaridan o’rganish va ikkinchisi etnonimlarni tilshunoslik nuqtai nazaridan o’rganish.  O’zbek etnonimiyasi materiallari qayd qilingan muhim manbalardan biri u yoki bu qabila, urug’ yoki avlodning geneologiyasiga bag’ishlangan “Shajara”lardir.  Shajaralarda genetik jihatdan fikr yuritilayotgan qabila yoki uruqqa kiradigan shaxslarning ismlari, laqablari, shuningdek, u mansub qabila yoki urug’ nomi qaydlangan bo’ladi . Chunonchi, X.Doniyorov o’rgangan Samarqand viloyati va Jizzax viloyatining G’allaorol tumanidan to’plagan materiallar asosida “O’zbek halqining shajara va shevalari” nomli asarida keltirilgan shajarada 300 urug’ nomi qayd etilgani aniqlangan. I . G’UZOR TUMAN AHOLISINING SHAKILLANISHI VA URF – ODATLARI.

 Aytishlaricha, G’uzordan Bozdagacha bo’lgan hududda aholi zich joylashgan va madaniyat rivojlangan. Manbalarda aytilishicha , Kasbidan Bozdagacha tom ustidan yurib kelish mumkin bo’lgan . Kunlarning birida afg’on savdogarlaridan biri qishloq bog’iga o’g’irlikka kiradi . Bu yerning aholisi osoyishta yashaganligi uchun o’g’irlikka kirgan odamdan nafratlanadilar va uni to’qmoq bilan uradilar .  Natijada Miqyon degan nomdan ham voz kechib , Mirishkor nomi bilan Qarchig’aytepa ostiga manzil quradi . Qaytib kelgan afg’onliklar qaytib ketishadi.  1220 – 1221 yillarda Chingizxon boshliq mo’g’ul istilochilari butun hududni bosib olgan . Qarchig’aytepa o’rnida qo’rg’on bo’lib, mo’g’ul beklaridan biri beklik qilgan . Bek qarchig’ay bilan ov qilishni yaxshi ko’rgan, shu bilan mashhur bo’lgan .  Shu sabab bo’lgan bo’lsa kerak, bu joy XIII asrdan boshlab Qarchig’ay deb atala boshlangan . Qarchig’aytepa haqida xalq og’zaki ijodida turli xil rivoyatlar to’qilgan .

G’uzor tumani ahaolisi etnomadaniyatiga oid lavhalar

 G’uzor tumani qadimiy voha, uning tarixi ham boy . Biroq u hali tekshirib nihoyasiga yetkazilmagan. Uning tarjimai holi boshlanganiga endi chorak asr to’ldi. Qarshi cho’lini o’zlashtirish yo’lida boshlangan keng miqiyosdagi ishlar samarasi desa bo’ladi. 60-yillar boshida Qarshi dashtiga boshlangan hujum 70-yillarga kelib o’z natijasini bera boshladi.  Odam yursa oyog’i, qush uchsa qanoti kuyadigan, suvsizlikdan qarab yotgan cho’lda qisqa fursatda ulkan bunyotkorlik ishlari amalga oshirildi. Qudratli nasoslar Amudaryoning suvini 132 metr balandlikka ko’tarib, olti bosqichda chiqarib berdi.  Qarshi magistral kanali o’z kaftida amudaryoning zilol suvini ekinzorlarga olib keldi. Cho’lda qator aholi yashaydigan joylar, yangi xo’jaliklar barpo etildi II. TUMANDAGI ME’MORIY YODGORLILAR VA MUQADDAS QADAMJOLAR

 G’uzor bozori urush yillarigacha (1941 yil urushi) ham viloyatning quyi tumanlari orasida eng kattasi va gavjumi edi.  Katta bozor asosan haftaning yakshanba va chorshanba kunlari bo’lib, erta tongdan kechgacha davom etardi. Boshqa kunlari hamisha baqqollik rastayu do’konlarida savdo bo’lardi.  G’uzor bozori inqilobdan keyin ham ishlab turdi. Ammo, bozordan ancha putur ketgan edi.  Keyinchalik bozor ichida Qodirxo’ja saroyining qadimiy naqshinkor qubbalari darvoza eshiklarini Sho’ro “ilg’orlari” o’pirib,  Kerayit qishlog’ida tuzilgan “Bolshevik” kolxozi idorasi binosiga o’rnatishdi. G’uzor bozori ikki tomonlama ayvonlardan iborat bo’lgan.

 O'zbekistonning mustaqilligi tufayli siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ma'naviy hayotning barcha jabhalari qatori o'zbek xalqining moddiy va ma'naviy madaniyatini etnografik materiallar asosida yangicha nuqtai nazardan o'rganish muhim ahamiyat kasb etmoqda.  Ming yilliklar davomida rivojlanib, jahon xalqlari moddiy va ma'naviy madaniyatida o'ziga xos o'ringa ega bo'lgan sharqona, qolaversa, o'zbekona moddiy va ma'naviy madaniyatning to’la shakllanishiga imkoniyatlar ochildi.  Xususan, an'anaviy madaniyat va uning etnik funksiyalari xalq moddiy va ma'naviy madaniyatining turli komponentlari - xalq arxitekturasi, kiyim-kechaklari, taomlari hamda ular bilan uzviy bogliqlikda to'y marosimlari, tabiat bilan bog'liq marosimiy an'analarda namoyon bo’ladi XULOSA

 Muxtasar qilib aytganda, ushbu bitiruv malakaviy ish natijalari bizga quyidagi asosiy xulosalarni bayon etish imkoniyatini beradi:  XIX asr oxiri - XX asrda tuman aholisi etnik tarkibi murakkab bo’lib, o'troq va yarim o'troq tarzdagi hayotini saqlab qolgan edi. Moddiy va ma'naviy madaniyat xususiyatlari izchil ko’rsatib berildi;  Tadqiq qilingan davrda Guzor tumani aholisi turar- joylarida yarim o'troq aholi ijtimoiy turmushida lochik, kapa, cho’pon tula, qora uylar muhim ahamiyatga ega bo'lgan bo'lsa, o'troq aholida esa guvala, paxsa, devorli uylar asosiy o'rinni egallaganligi yoritib berildi;  Tuman aholisi kiyimlari, ularning turlari va bichimlari hamda taqinchoqlarning yasalish uslubida mintaqaviy o'ziga xoslik o'zbek xalqi an'anaviy kiyimlarining noyob milliy detallari tarzida saqlanib qolganligi ilmiy tahlil qilindi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Buxoro xonligi tarixiy geografiyasi

Buxoro Amirlikdagi eng katta saroy mansablari va unvonlari

Termiz shahar fuqarolik xolatlari dalolatlarini yozish arxivi

Jarqo’rg’on tuman arxivi

Muqaddas qadamjolar