Fransiyada Sharl de Gol boshchiligidagi muvaqqat hukumatning faoliyati - Tarix - Slaydlar

Fransiyada Sharl de Gol boshchiligidagi muvaqqat hukumatning faoliyati

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3926.5888671875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Fransiyada Sharl de Gol boshchiligidagi muvaqqat hukumatning faoliyati Reja: 1. Ikkinchi jahon urushidan keying yillarda Fransiyadagi ijtimoiy-siyosiy iqtisodiy ahvol. 2. Muvaqqat hukumat faoliyati. 3. To’rtinchi va beshinchi respublika davrida ichki va tashqi siyosat.

• Ikkinchi Jahon urishidan so'ng Fransiya katta talofatlar ko'rdi. Fransiya II jahon urishida moddiy talofatlari 144 mlrd frankni tashkil qilar edi.Fransiyaning sanoat , qishloq xo'jaligi katta talofatlar evaziga sanoat va ishlab chiqarish 62% ni, qishloq xo'jaligi esa 50% ni tashkil qilar edi. II jahon urushidan so'ng Fransiyada inflyatsiya kuchayib ketdi. Frankning qadri 16 barobarga pasayib ketdi. Shu bilan 100 mingdan ortiq korxonalar inqirozga uchradi.Ishsizlar soni 600 ming kishini tashkil etardi. Urushdan so'ng Fransiya Yevropa davlatlari ichida zaif davlatga aylanib qoldi.Fransiya o'zining mustamlakachilik sanoatida ham zaiflashib qordi. Jumladan Hindixitoy, Suria va Livan da davlat mustaqilligi qo'lga kiritildi. Fransiyaning nazorati bekor qilindi.

Fransiyaning ikkinchi jahon urushidan keyingi tarixida uchta bosqichni ajratib ko’rsatish mumkin. Bular: Muvaqqat hukumat rejimi (1944- 1946 yillar), Toʻrtinchi respublika (1946-1958 yillar) Beshinchi republika (1958- yildan hozirgi kungacha). Fransiya xaritasi 0809

Ikkinchi jahon urushi Fransiyaga nihoyatda katta zarar yetkazdi. 1945- yili sanoat mahsulotlari hajmi 1938- yilga nisbatan 38% ni, qishloq xo‘jaligi esa 60% ni tashkil qildi. Urushdagi yo‘qotishlar, ocharchilik va kasalliklar tufayli Fransiya aholisi 3 mln kishiga kamayib ketdi. Mamlakatda yoqilg‘i, xomashyo, ozik- ovqat juda tanqis edi. Narxlar urushdan oldingiga nisbatan 6 marta oshib ketdi. Moliya tizimi izdan chikkan edi. Aholi asosiy qismining moddiy ahvoli keskin yomonlashdi.

Fransiya fashistlar bosqinidan ozod qilingandan so‘ng hokimiyat Muvaqqat hukumat qo‘liga o‘tdi. Unga mamlakatni ozod kilishda muhim rol o‘ynagan Qarshilik harakati qahramoni general Sharl de Goll boshchilik qildi. Hukumat tarkibiga Qarshilik harakatida faol qatnashgan partiyalar vakillari kirdi. Demokratik tuzum tiklandi. Fashistik rejim arboblari javobgarlikka tortildi. Ulardan ikki ming kishi qatl qilindi. 1945 yil oktyabrda Ta’sis majlisiga saylovlar o‘tkazildi. Unda so‘l kuchlar g‘alaba qozondi. Fransiya kommunistik partiyasi (FKP), Sotsialistik partiya (SP) va katoliklarning Xalq-respublikachilik harakati partiyasi (XRXP) eng ta’sirli kuchlarga aylandi. Ana shu kuchlarning hamkorligiga asoslangan hukumatni yana Sharl de Goll boshqardi.

Xalq fronti davrida qabul qilingan ijtimoiy va mehnat qonunchiligi tiklandi. Banklar va sugurta kompaniyalari natsionalizatsiya qilindi. Yangi konstitutsiyani ishlab chikish jarayoni qattiq kurashlar ostida o‘tdi. Ta’sis majlisi ishlab chiqqan loyiha so‘l kuchlar qarashini aks ettirib, prezident vakolatlarini ancha kengaytirishni istayotgan de Goll karashlariga zid edi. Muvaqqat hukumat boshlig‘i, « Ozod Fransiya » tashkilotining asoschisi general Sharl de Goll mamlakatda ulkan obro‘ga ega edi. Ko‘pchilik fransuzlar uni Qarshilik tashkilotining asoschisi, « Fransiyaning xaloskori », « qutqaruvchi » deb hisoblardi. De Goll mustaqil tashqi siyosat olib borishga va jiddiy ijtimoiy islohotlarni o‘tkazishga qodir bo‘lgan kuchli davlat yordamida Fransiyaning ulug‘vorligini tiklashga ishonardi. Shunday islohotlar qatoriga de Goll sanoatning va banklarning qisman natsionalizatsiya qilinishini, davlatning iqtisodiyotni rejalashtirishini, ijtimoiy sug’urta tizimini rivojlantirishni, mexnatkashlarning korxonalarni boshkarishda ishtirok etishi- ni kiritardi. Islohotlar ijtimoiy bo‘hronlarning oldini olishi lozim edi, « Yoki biz yuqoridan va tezlik bilan ishchilarning ahvolini jiddiy o‘zgartiramiz va pulning imtiyozini qisqartiramiz, yoki zahmatkash va hafsalasi pir bo‘lgan mehnatkashlar shunday bo‘hronni keltirib chikaradiki, unda Fransiya barcha kolgan narsa- larini ham yo‘kotishi mumkin», deb yozgan edi de Goll,Muvaqqat hukumat islohotlari

Ayni paytda Fransiyada burjuaziyaning konservativ kismi manfaatlarini aks ettiruvchi guruhlar ham faoliyat yuritayot- gan edi. Ular qarashlarini 1946 yili tashkil kilingan « Ozodlik respublika partiyasi » va o‘z faoliyatini qayta tiklagan radikallar ifoda qilardi. Demokratik va antifashist kuchlar madadiga tayangan Muvaqqat hukumat Qarshilik Milliy kengashi (QMK)ning dasturini hayotga tatbik etish bo‘yicha bir qator tadbirlarni amalga oshirdi. Davlat apparatini Vishi rejimi tarafdorlaridan tozalash boshlani. Vishi hukumati rahbarlari Peten va Laval boshchiligida 2 ming vishichilar o‘lim jazosiga, 40 ming kishi qamoq jazosiga hukm qilindi. Laval otib tashlandi, 89 yoshli Petenning Birinchi jahon urushidagi xizmatlari va keksaligini inobatga olib, o‘lim jazosi umrbod qamoq jazosi bilan almashtirildi. U 1951 yili qamoqda vafot etdi.38 05060F170603 120D0E06160B 05061406 2D04 42 190B12160B 3B1117 1C 100B0F160D0E060706 0B170B 2E 0E110A 160B0E0B 2F121A12 210C0F09080906 0A0B27 0C16062103 0D0E0D0F 0A0B27 190B170C19100B

1944-1945 yillari 40 soatlik ish haftasi va ikki haftalik pul to‘lanadigan ta’til tiklandi, ijtimoiy sug‘urta to‘g‘risida qonun qabul qilindi. Fransuz ijtimoiy sug‘urta tizimi dunyoda eng yaxshilaridan biri edi. Mehnatkashlarning moddiy ahvoli yaxshilandi. Narx-navoning o‘sishidan ancha ortda qolib ketgan ish haqlari 40-50% ga, oilaviy nafaqalar 50-80% ga oshirildi. KMKning dasturiga muvofiq 1944-1946 yillari sanoat va banklarning bir qismini natsionalizatsiya qilish to‘g‘risida qonun qabul qilindi. Qarshilik qatnashchilari, kommunistlar, sotsialistlar va burjuaziyaning bir qismi fashistlar bilan hamkorlik kilgan sanoatchilar va bankirlarning mulklarini natsionalizatsiya kilishni talab kilib chiqdi. Dastlab Muvaqqat hukumat bir qator ko‘mir konlarini, aviatsiya zavodlarining bir qismini hamda egasi nemislar bilan hamkorlik kilgan Reno avtomobil zavodini natsionalizatsiya qildi. Keyin- chalik beshta asosiy banklar ham davlat ixtiyoriga o‘tdi. Natsio- nalizatsiya qilingan korxonalarning egalari (fashistlar bilan hamkorlik kilganlaridan tashqari) mulklari uchun katta miqdorda tovon puli olishdi. Ichki siyosiy hayotdagi eng muhim voqea Ta’sis majlisiga saylovlar o‘tkazish va yangi konstitutsiyaning qabul qilinishi bo‘ldi. Ta’sis majlisiga saylovlar va uning vakolatlari bo‘yicha referendum 1945 yil 21 oktyabrda bo‘lib o‘tdi. Eng ko‘p ovozni kommunistlar va sotsialistlar oldi. Kommunistlarning koalitsion hukumat tuzish taklifini sotsialistlar rad etdi. Hukumatga de Goll boshchilik qildi.

To’rtinchi respublika. 1946 yil mayda Ta’sis majlisi konstitutsiya loyihasini referendumga kiritdi. Unda an’anaviy siyosiy erkinliklar bilan bir qatorda ijtimoiy va iqtisodiy huquqlar: mexnat qilish va dam olish huquqi, ish tashlashlar va ishchilarning mehnat sharoitlarini belgilashda ishtirok etish huquki, erkaklar va ayollar huquqlarining tengligi belgilab qo‘yildi. Mulk hukuki, agar u ozodlikka, xavfsizlikka, boshka fuqarolarning hayoti va mulkiga xavf solmagan taqdirda kafolatlandi. Konstitusiya loyihasida qonun chiqaruvchi hokimiyat bir palatali Milliy majlisga berilishi ko‘zda tutildi. Milliy majlisda ko‘pchilik o‘rinlarni so‘llar egallashidan cho‘chigan o‘nglar konstitutsiya loyihasiga qarshi tashviqot olib bordi. 1946 yil 13 oktyabrda bo‘lib o‘tgan referendumda konstitutsiya loyixasi ma’qullandi. 1791 yilgi konstitutsiya matnidagi «Fransiya imperiyasi» atamasi « Fransiya ittifoqi » bilan almashtirildi. Fransiya ittifoqiga kiruvchi sobiq mustamlaka xalqlarining ham teng huquqliligi kafolatlandi. 1946 yil dekabrda konstitutsiya kuchga kirdi. Bu Yevropadagi eng demokratik konstitutsiyalardan biri bo‘ldi. Fransiya suvereniteti xalqqa tegishli bo‘lgan demokratik respublika deb e’lon qilindi. Fuqarolarning jinsi, irqi, millati, siyosiy qarashlari va dinidan qat’i nazar tengligi prinsipi joriy qilindi. Barcha fuqarolarning mehnat qilish, dam olish, ijtimoiy ta’minot va ta’lim olish huquqlari kafolatlandi. Fransiya bosqinchilik urushlaridan va boshqa ozod xalqlarga qarshi kuch ishlatishdan voz kechdi. Konstitutsiyaga ko‘ra ikki palatali parlament umumiy ovoz berish bilan besh yil muddatga saylanishi prezidentni esa yeti yil muddatga parlament saydigan bo’ldi.

1958 yil aprelda Fransiyada navbatdagi siyosiy inqiroz boshlanib, 5 hafta davom etdi. Hukmron doiralar vujudga kelgan holatdan chikishning yo‘li sifatida barchani birday qoniqtirishi mumkin bo‘lgan general de Gollga murojaat kildilar. De Goll unga konsti- tutsiyani qayta ko‘rib chikish uchun favqulodda vakolatlar berilgan taqdirda hokimiyatni egallashga rozi bo‘ldi. 1958 yil 1 iyun kuni parlament de Gollga u talab qilgan barcha vakolatlarni berdi. De Goll Milliy majlisni tarqatib yubordi. To‘rtinchi respublika barham topdi. Beshinchi respublika. Hokimiyatga qaytgan de Goll yangi konstitutsiya loyihasini ishlab chiqishga kirishdi. 1958 yil 28 sentyabrda referendum o‘tkazilib, fransuzlar de Goll boshchi- ligida ishlab chikilgan konstitutsiyani ma’qulladi, 79% saylov- chilar yangi konstitutsiya uchun ovoz berdi. Unda davlatni boshqarish shaklini jiddiy o‘zgartirish ko‘zda tutilgan edi. Konstitutsiyaga muvofik Fransiya prezidentlik respublikasiga aylandi. Umumxalq saylovi orqali 7 yil muddatga saylanadigan prezident keng vako- latlarga ega bo‘ldi. U davlat boshlig‘i, ijro hokimiyati boshlig‘i vaPrezident va hukumat vakolatlari ancha kengaytirildi.

O'xshashlar

Fransiya tarixi

Fransiyada yakobinchilar diktaturasi

Fransiyada buyuk burjua inqilobi

XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida xalqaro munosabatlar

Turkiston Muxtoriyati – tub yerli xalqlar davlatchiligi tarixida yangi bosqich