Fransiyada yakobinchilar diktaturasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1278 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Fransiyada yakobinchilar diktaturasi www.arxiv.uz

Fransiyada yakobinchilar diktaturasi Reja: 1. Inqilob arafasida Fransiya. 2. Inqilibning boshlanishi, borishi va bosqichlari. 3. Yakobinchilar diktaturasi 4. Yakobinchilarning ko’zga ko’ringan arboblariFransiyada yakobinchilar diktaturasi Reja: 1. Inqilob arafasida Fransiya. 2. Inqilibning boshlanishi, borishi va bosqichlari. 3. Yakobinchilar diktaturasi 4. Yakobinchilarning ko’zga ko’ringan arboblari www.arxiv.uz

Inqilob arafasida Fransiya XVIII asrning 80-yillari oxirida Fransiyada feodal-mustabid tuzumning inqirozi keskinlashdi. 1787-1789 yillarda savdo-sanoat inqirozi yuz berdi. Bu inqirozni 1776 yilda Angliya bilan imzolangan shartnoma keltirib chiqardi. Bu sharlnomaga ko`ra, fransuz bozorlari ancha arzon narxdagi ingliz mahsulotlari uchun ochib qo`yildi. www.arxiv.uz

Mamlakatning ishlab chiqarishida turg`unlik davri bohlanib, ishsizlar soni keskin oshdi. 1788 yilgi qahraton qish tufayli qishloq xo`jalik ekinlarini hosildorligi tushib, g`lla tanqisligi natijasida oziq- ovqat mahsulotlarining narxi oshib ko`di. Xalq ommasining ahvoli og`irlashdi. Hukumatning ushbu inqirozdan chiqish uchun layoqatsizligi ro`y-rost ma`lum bo`ldi.-Davlat qarzi 1,5 milliard frankni tashkil qilib, 1789 yilga kelib, keyingi 14 yil ichida u 3 barobar oshdi. www.arxiv.uz

M o n a rx iy a m o liy a v iy b a n k ro tlik b o `sa g `a sig a k elib q o ld i. B o sh n a zo ra tch i T y u rg o so liq la rn in g b ir q ism in i im tiy o zli ta b a q a la rg a h a m jo riy q ilish n i ta k lif q ild i. H a tto to ifa la rg a q a ra m a sd a n u m u m iy y er so lig `in i so lish to `g `risid a lo y ih a ish la b ch iq ild i.www.arxiv.uz

Inqilobning boshlanishi, borishi va bosqichlari 1788 yil bahoridan kuchli xalq harakatlari boshlandi. Ochlik isyonlari, senyorlarning yerlariga hujum qilish, soliq idoralarini vayron qilish va ishchilarning chiqishlari odatiy tus oldi. Ularning orasida eng yirigi Parijda eng boy korxona egasi Revel`yonning ish haqini qisqastirishga bo`lgan urinishiga qarshi ishchilarning chiqishlari bo`ldi. Isbchilar uning uyi va manufakturasini vayron qilib, hukumat qo`shini bilan Jang qildilar. www.arxiv.uz

1792- yilda Qonun chiqaruvchi Majlis (parlament) «Vatan xavf ostida» chaqirig`i bilan xalqqa murojaat qildi. Jirondachilar mamlakat mudofaasini uyushtira olmadilar. Bu esa mamlakatda keskin norozilik keltirib chiqardi. 1792- yil 10- avgust kuni Parijda qurolli qo`zg`olon boshlandi. Bunday sharoitda parlament qirolni hokimiyatdan mahrum etish va yangi parlament - Milliy Konventga saylov o`tkazish haqida qaror qabul qilishga majbur bo`ldi. Lyudovik XVI esa hibsga olindi. Shu tariqa 1792- yilning 10- avgustida Fransiyada monarxiya ag`darib tashlandi. Yakobinchilar (o`rta va mayda burjuaziya partiyasi) qirolni darhol sud va qatl qilishni, Respublika e'lon qilinishini, feodal qaramlikni butunlay tugatishni va chet ellik bosqinchilarga qarshi inqilobiy urush olib borishni talab etdilar. Yakobinchilarning ko`zga ko`ringan arboblari M. Robesper, J.P. Marat, J. Danton, Eber va Shommetlar edi. 21- sentabrda Fransiya Respublika deb e'lon qilindi. Lyudovik XVI esa qatl etildi. Respublika feodal-tabaqaviy tengsizlikni bekor qildi. Mamlakat shiori erkinlik, tenglik, birodarlik bo`lib qoldi. www.arxiv.uz

• J.P. Marat Yakobinchilarning ko`zga ko`ringan arbobi www.arxiv.uz

M. Robesper Yakobinchilarning ko`zga ko`ringan arbobi www.arxiv.uz

1789 yil 5-mayda Versalda Bosh shtatlar chaqirildi. Unda birinchi tabaqa ruhoniylar 291 deputatni (ularning 200 ga yaqini islohotlar tarafdori edi) tashkil qildilar, ikkinchi labaqa - dvoryanlar 270 deputatga ega bo`lib, ularning 90 kishisi liberal kayfiyalda edi. Uchinchi tabaqa 578 deputatga ega bo`lib, ularning aksariyati yuristlar, ziyolilardan chiqqan kishilar, savdogarlar, bankirlar va yer egalari edilar. Ammo ularning orasida, ba`zan 4-tabaqa, deb ataluvchi, dehqonlar va shahar kambag`allari yo`q edi. Uchinchi tabaqa deputatlari vakilhkning tabaqaviy printsipini rad etib, 17-iyun majlisida o`zlarini Millat majlisi - butun millatning nomidan ish ko`ruvchi vakillar, deb c`lon qildi ( bu davrga kelib birinchi va ikkinchi tabaqalardan 100 ta deputat 3-tabaqaga qo`shildi). U 490 kishidan 400 tasining ovoz berishi bilan qabul qilindi. Majlis agar u tarqatib yuboriladigan bo`lsa, soliqlarni to`lamaslikka chaqirdi. Qirol majlislar zalini yopish to`g`risida buyruq bcrib, himoya uchun harbiy otryad chaqirdi. 20-iyun kuni ertalab Millat majlisi deputatlari deputat Mirabo chaqirig`iga ko`ra konstitutsiya ishlab chiqilmaguncha tarqamaslikka so`z berdilar. 27 iyun kuni qirol imtiyozli tabaqalarning boshqa deputatlariga ham Millat majlisiga qo`shilishga rozilik berishga majbur bo`ldi, 9 iyul kuni mavjud 3 ta tabaqalardan tashkil topgan Millat majlisi o`zini "Ta`sis majlisi" deb e`lon qildi. www.arxiv.uz

Yakobinchilar diktalurasi Jirondistlar Konventidan norozi bo`lgan shahar va qishloq abolosining qo`llab-quwatlashi oqibatida yakobinchilar hokimiyatga keldilar. Butun mamlakatda ahvol og`ir edi. 83 ta departamentning 60 tasida isyonlar ko`tarilib turdi. 1793 yil martida Vandeeda ko`tarilgan qo`zg`olon ularning eng kat t asi edi. Vandee urushlari www.arxiv.uz

Qishloq xo`jaligi butunlay izdan chiqqan bir vaqtda Konvent 300 ming kishini armiyaga safarbarlikka chaqirdi. Sanoat jihatidan ancha qoloq bo` Igan Vandeeda dehqonlar Konventning jazo otryadlariga qarshi haqiqiy urushni boshladilar. 1793 yilda qo`zg`olon bostirildi, ammo qo`zg`olonning ayrim uchqunlari davom etdi. Vandee urushlarida bar ikki tomondan 600 mingdan ziyodroq iransuzlar qurbon bo`ldilar.www.arxiv.uz

$Mamlakatdagi mavjud og`ir ahvoldan foydalangan yakobinchilar o`zlarining hokimiyatini muslahkamlashga harakat qilib, Konvent yer va dehqonlar to`g`risidagi masala bilan shug`ullandi. Ketma-ket bir qancha agrar dekretlar chiqarildi. 1793 yil 3 iyunida yakobinchilar Konventi emigrantlarning yerlarini mayda qtsmlarga bo`lib sotish to`g`risida dekret qabul qildi. 10 iyulda jamoa yerlarini bo`lib berish to`g`risidagi Konventning yangi dekreti qabul qilindi. Unga ko`ra, agar dehqon jamoalari a`zolarining 1\3 dan ko`prog`i jamoa erlarini bo`lib olishga rozi bo`lsalargina ushbu dekret kuchga kirar edi. 17 iyulda barcha fcodal majburiyatlarini hech qanday to`lovsiz bekor qilish to`g`risida dekret chiqarildi .Ammo yer mulkiari va yerlarni ijaraga olish bilan bog`liq barcha majburiyatlar amalda qolaverdi. www.arxiv.uz$

Yerlarni bo`lish to`g`risidagi "agrar qonun" tarafdorlari ta`qib ostiga olindi. Yerlarni mablag`i bor kishilsrgina sotib olishlari mumkin edi. End) er kapitalistik mulkka aylana boshlandi. Endi u rasmiy sotiladigan va sotib olinadigan bo`ldi, bu so`zsiz ilg`or holat edi. Qabul qilingan dekretlar amalda hayotga tadbiq etilmagan bo`lsada, yakobinchilar tomonidan feodal isyonlarni bostirish uchun armiyaga safarbarlikni engillashtirdi. Oziq-ovqat masalasi ilgirigidek hal qilinmasdan qolaverdi. Yakobincbilar blokida kuchlarning bo`linishi davom etdi. "Quturganlar" va "so`l yakobinchilar" inqilobni yanada chuqurlashuvini ta`minlashga harakat qildilar. Jamiyatni qutqarish komitetini boshqarayotgan Danton va uning tarafdorlari tcrrorni cheklashni talab qildilar. Boshqa tomondan Robespyer va uning tarafkashlari bar qanday yo`l bilan bo`lsa ham hokimiuatni saqlab qolishga harakat qildilar. Asta-sekinlik bilan inqilobiy terror Pobespyerning shaxsiy hokimiyatini himoya qiluvchi qurolga aylandi. Yakobinchilar bloki orasidagi kurash yangi konstitutsuya qabul qilingandan su`ng jiddiy tus oldi. www.arxiv.uz

1793 yilgi konstitutsiya zamonasining ilg`or konstitutsiyalaridan biri edi. 29 iyulda Konvent qabul qilgan yangi konstitusiyaga muvofiq Fransiya bir palatali respublika, deb e`lon qilindi. Unga ko`ra 21 yoshga yetgan barcha erkaklarga saylov huquqi, xalqga qo`zg`olon ko`tarish, ma`lumot olish, mehnat qilish, nogironlarga ijlimoiy yordam olish huquqlari berildi. Ammo urush tugaguncha amalda konstitutsiya joriy qilinmadi. 1793 yil 13 iyulda yakobinchilarni faol vakili, Konvent a`zosi, "Xalq do`sti" ro`znomasining muharriri Jan Pol Maratga suiqasd qilindi. Qotillikga yollangan dvoryan ayol Sharlittadc Korde tomonidan sanchilgan xanjar Maratning o`limiga sabab bo`ldi. Natijada yakobinchilarning terrori yanada kuchaydi. Rassom Lui David tomonidan "`Maratning o`limi" nomli qotillik jarayoni aks etgan tasviriy asar ishlanib, frontga ketuvchi harbiy otryadlar ushbu asar oldida qasamyod qabul qiladigan bo`ldilar. 1794 yil oxirida urushning borishida burilish yuz berdi. Ommaviy safarbarlik dushman uslidan g`labaga olib keldi. Doimiy harbiy tayyorgarlikdan o`tgan qismlar inqilobiy kayfiyatdagi xalq lashkari bilan qo`shildi, bu - amalgama deb ataldi. Birinchi marta Yevropada umumiy harbiy majburiyat joriy qilindi. 1794 yilning qishidayoq feodal isvonlari bostirilib, Vandes isyonchilarining asosiy kuchlari tor-mor etildi, Fransiya hududi koalilsiya qo`shinlaridan ozod qilindi. www.arxiv.uz

1794 yil fevral-martida Konvent "Gumon qilinuvchilar"ning mulklarini qashsboqlar o`rtasida taqsimlash to`g`risida vantoz dekretlari deb nom olgan dekretlar qabul qildi, ammo bu dekretlar amalda joriy qilinmadi. Yakobinchi laming terrorchilik siyosati davom ettirildi. Natijada xalqm`ng Robespyerga qarshi g`azabi kuchaydi. Va`da qilingan jannatona hayotga bo`lgan umid so`na boshladi. Frontdagi muvaffaqiyatlarga qaramasdan vaziyat murakkab tus ola boshladi. 1794 yil bahoridan boshlab, yakobinchilar bloki parchalana boshladi. Konvent a`zolarining ko`pchiligi savdo-sotiqning erkin bo`lishini talab qila boshladilar. Feodal munosabatlar tugatildi. Aql, adolat, vatanga muhabbat kabi prinsiplarga asoslangan yangi din - - "Oliy mavjudot" shaxsiga sig`nish asosida xalqni birlashtirish uchun bo`lgan urinish natijasiz bo`ldi. xalq uni qo`llab quwatlamadi. 10 iyulda terrorni kuchaytirish to`g`risidagi dekretning qabul qilinishi nafaqat mulkdorlarni, balki shahar kambag`allari va dehqonlarni ham tashvishga soldi. Konventda Robespyerga qarshi suiqasd rejalashtirila boshlandi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Fransiyada buyuk burjua inqilobi

XVII –XIX asr boshlarida xalqaro munosabatlar va diplomatiya

Germaniya va Fransiyada antrapologiya fanining rivojlanishi

Fransiyada Sharl de Gol boshchiligidagi muvaqqat hukumatning faoliyati

Harbiy Kommunizm