Fransiya II jahon urushidan keyingi ahvoli - Tarix - Slaydlar

Fransiya II jahon urushidan keyingi ahvoli

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4345.8310546875 KB

Ko'chirib olish

Fransiya II jahon urushidan keyingi ahvoli Reja: I • II jahon urushidan so’ng Fransiyaning talofatlari II • II jahon urishidan so’ng Fransiya ichki siyosati. III • May inqirozi IV • Fransiyaning O’zbekiston bilan aloqalari V • Fransiya haqida umumiy ma’lumot

II jahon urishidan so’ng Fransiya katta talofatlar ko’rdi. Fransiya II jahon urishida modddiy talofatlari 144 mlrd frankni tashkil qilar edi. Fransiyaning sanoati, qishloq xo’jaligi katta talofatlar evaziga sanoat va ishlab chiqarishi 62%ni, xo’jaligi esa 50%ni tashkil qilar edi. II jahon urushidan so’ng Fransiyada inflyatsiya kuchayib ketdi. Frankning qadri 16 barobarga pasayib ketdi. Shu bilan birga 100.000 dan ortiq korxonalari inqirozga uchradi. Ishsizlar soni 600.000 ni tashkil etardi. Urushdan so’ng Fransiya Yevropa davlatlari ichida zaif davlatga aylanib qoldi. Fransiya o’zining mustamlakachilik sanoatida ham zaiflashib qoldi. Jumladan Hindixitoy, Suria va Livanda davlat mustaqilligi qo’lga kiritildi. Fransiyaning nazorati bekor qilindi. Fransiya 3 katta davrga bo’linadi. 1. 1944-1946 yillar – vaqtinchalik rejim davri. Hukumatni harbiy general Sharl de Goll boshqargan. 2. 1946-1958 yillar – 4-respublikachilar davri 3. 1958 yildan to hozirgacha 5-respublikachilar boshqarmoqdalar. 1944 yillarga kelib Fransiyada 3 ta siyosiy partiya faoliyat olib brogan. FKP, FSP va Xalq respublikachilari harakati (partiya). 1944-1946 yillarda Fransiya general Sharl de Goll boshqarar ekan, bu davrda u AQSh dagi kabi prezidentlik lavozimini ta’sis qilmoqchi bo’ldi. Sharl de Goll “Ozod Fransiya” tashkilotining rahbari edi. 1946 yilda Fransiyada 3 ta siyosiy partiya bilan birgalikda hukumat saylovlari bo’lib turar o’tdi. Bu saylovda Xalq respublikachilari saylandilar.(1946- 1958to’rtinchi respublikachilari)

1946-1958 yillarda to’rtinchi respublikachilari o’zlarining iqtisodiy islohatlarini olib bordilar. Bulardan biri milliylashtirishdir, deb o'ylagan hukumat xususiy mulk egalaridan bir yirik korxonalarni va butun-butun sohalarni sotib oldi. Elektr stansiyalar, ko'mir konlari, aviatsiya va sug'urta kompaniyalari, “Reno” avtomobil zavodi va boshqalar shular jumlasidan edi. Biroq ishlab chiqarish o'sishi sur'ati GFR va Italiyaga nisbatan past bo'ldi. Fransiya tashqi siyosatida Yevropa integratsiyasi masalasi katta o'rin tutdi. U NATO ga a'zo bo'lib kirdi. Fransiyaning tashabbusi bilan 1951-yilda «Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyati» ga dastlabki qadam qo'yildi. 1952-yilda Parijda «Yevropa mudofaa hamkorligi» haqida shartnoma imzolandi. Bu shartnoma amalda GFR ni qayta qurollantirish uchun yo'l ochdi. 1955-yildaGFR NATO ga qabul qilingach, bunga javoban SSSR 1944-yilda imzolangan sovet- Fransiya shartnomasini bekor qildi. Ayni paytda Fransiya o'z tashqi siyosatida mustamlakachilik urushlari-ni davom ettirdi. Bu — Fransiya hukmron doiralari milliy-ozodlik harakati qudratini to'g'ri baholay olmaganligining oqibati bo'ldi. Shuning uchun ham uni kuch bilan bostirishga urindilar. Chunonchi, 1946-yilning dekabr oyida o'z mustaqilligini e'lon qilgan Vetnamga qarshi mustamlakachilik urushini boshladilar. 8 yil davom etgan bu urush 1954-yilda Fransiyaning mag'lubiyati bilan tugadi. Shu yili Jazoir xalqining milliy-ozodlik harakatini qonga botirish maqsadida urush harakatlarini boshladi. Jazoir amalda Fransiyaning okean orti o'lkasiga aylantirilgan edi. Bu yerda 1 mln. fransuz yashardi. Ular eng yaxshi yerlarga egalik qilardi. Jazoirlik fransuzlar butnamlakatga mustaqillik berishga mutlaqo qarshi edilar. Qulayotgan Fransiya mustamlakachi imperiyasini saqlab qolish tarafdorlarining barchasi ular atrofiga to'planishdi. Jazoirlik fransuzlarni Fransiyaning 1956-yilda Marokko va Tunisga mustaqillik berishga majbur bo'lganligi ham tashvishlantirib qo'ygan edi. 1954-yUda boshlangan urush — Jazoir xalqi ozodlik kurashiga qarshi urush — eng qonli va shafqatsiz urush bo'ldi. Ayni paytda urush mamlakat xazinasi bo'shab qolishiga olib keldi. Shunday sharoitda Jazoirdagi fransuz harbiylari va mustamlakachi fanatiklar davlat to'ntarishini amalga oshirish maqsadida isyon boshladi. Jazoirdagi fransuz armiyasi 250 ming kishini tashkil etardi. Isyonchilar de Gollni hokimiyatga qaytarishni talab etdilar. Ularning fikricha, de Goll Jazoir-ning Fransiyaga qaramligini saqlab qolishga qodir yagona shaxs edi. Fransiyaning boshqa aholisi uchun esa de Goll Fransiyani harbiy diktaturadan saqlab qoluvchi yagona shaxs edi. Sharl de Goll hokimiyatga qaytish uchun o'ziga favqulodda vakolatlar berilishi hamda konstitutsiyaviy islohotlar o'tkazishga ruxsat etilishi shartlarini qo'ydi. Fransiya Milliy Majlisi (parlamenti) bu shartlarga rozi bo'ldi va 1958- yilning 1-iyunida de Goll hokimiyatni egalladi. Shundan so'ng Milliy Majlis o'z faoliyatini tugatdi. Shu tariqa To'rtinchi Respublika ham barham topdi .

1958-yilning 28-sentabrida Fransiyada yangi Konstitutsiya qabul qilindi. Bu — Fransiya tarixida beshinchi respublikaning vujudga kelishi ham edi. 21-dekabr kuni de Goll Prezident etib saylandi. Yangi Konstitutsiya parlament huquqlarini chekladi va, aksincha, Prezident vakolatlarini kengaytirdi. Fransiya prezidentlik Respublikasiga aylandi. Butun hokimiyat deyarli Prezident qo'lida to'plandi. U davlat hamda ijro-chi hokimiyat boshlig'i, Qurolli Kuchlarning Oliy Bosh qo'mondoni ham edi. Prezident parlament qabul qilgan qonunlarni tasdiqlash va parlamentni tarqatib yuborib, yangi saylov belgilash huquqiga ega edi. Muhim masalalarni va o'zi lozim topgan qonunlarni referendumga qo'ya olardi. Ichki va tashqi siyosatga shaxsan rahbarlik qilar edi. Shunday qilib, mamlakatda de Gollning shaxsiy hokimiyati o'rnatildi va u o'z oldiga Fransiyani tiklash vazifasini qo'ydi. Shu maqsadda mamlakat iqtisodini modernizatsiyalash amalga oshirildi. Ilmiy-texnika inqilobi yutuqlari keng joriy etildi. Sanoatning yangi tarmoqlari — atom, radio elektronika, kosmik texnologiya va raketa qurilishi vujudga keltirildi. Modernizatsiyalash jadal sur'atlarda o'tkazildi va u 60-yillarda nihoyasiga yetkazildi. Oqibatda Fransiya zamonaviy industrial davlatga aylandi. Asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar bo'yicha Buyuk Britaniyani ortda qoldirib, jahonda 5-o'rinni mustahkam egalladi. Eksport ko'paydi. Bu unga 60-yillarning o'rtalariga kelib barcha qarzlaridan qutulish va qarz beruvchi davlatga aylanish imkonini berdi. Qishloq xo'jaligini modernizatsiyalash ham nihoyasiga yetdi. Fransiya dehqonlari fermerlarga aylandilar. Mamlakat G'arbiy Yevropada oziq-ovqat mahsulotlari eksporti bo'yicha eng yetakchi davlatga aylandi.

M ay in q iroz i 1 9 6 8 - y i l n i n g m a y o y i d a m a m l a k a t d a s i y o s i y i n q i r o z y u z b e r d i . X o ' s h , m a y i n q i r o z i n i n g s a b a b l a r i n i m a e d i ? B i r i n c h i d a n , m a m l a k a t m u l k d o r l a r i o r a s i d a i q ti s o d i y o t g a d a v l a t n i n g q a tti q q o ' l l i k b i l a n a r a l a s h u v i d a n n o r o z i l i k o ' z i n i n g y u q o r i n u q t a s i g a y e t g a n e d i . I k k i n c h i d a n , k a s a b a u y u s h m a l a r i m e h n a t m u n o s a b a t l a r i d a d a v l a t n i n g h a d d a n t a s h q a r i v a s i y l i g i d a n q u t u l i s h g a i n ti l a y o t g a n e d i . U c h i n c h i d a n , m a m l a k a t d a u n i n g b a r c h a t a b a q a l a r i h a m d e G o l l n i n g A Q S H d a n u z o q l a s h i s h s i y o s a ti n i m a ' q u l l a m a s e d i . To ' r ti n c h i d a n , h u k u m a t i j ti m o i y s o h a l a r g a b u d j e t x a r a j a t l a r i n i k a m a y ti r i b y u b o r g a n e d i . B u h o i j a m i y a t d a c h u q u r n o r o z i l i k n i v u j u d g a k e l ti r d i . S h u n d a y s h a r o i t d a i j ti m o i y p o r t l a s h y u z b e r i s h i m u q a r r a r , j a m i y a t n i n g q a y s i d i r q a t l a m i s h u p o r t l a s h n i s o d i r e ti s h i l o z i m e d i . B u p o r t l a s h n i t a l a b a l a r s o d i r e t d i l a r. B o s h q a q a t l a m v a s i y o s i y k u c h l a r e s a t a l a b a l a r n o r o z i l i g i d a n o ' z m a n f a a t l a r i y o ' l i d a f o y d a l a n i s h g a u r i n d i l a r. S h u n i n g u c h u n h a m m a y i n q i r o z i o x i r - o q i b a t d a F r a n s i y a m i l l i y q a h r a m o n i , m a m l a k a t P r e z i d e n ti d e G o l l n i i s t e ' f o b e r i s h g a m a j b u r e t d i . 1 9 6 9 - y i l n i n g a p r e l o y i d a d e G o l l s i y o s a t d a n k e t d i . U 1 9 7 0 - y i l d a 8 0 y o s h i d a v a f o t e t d i . 1 9 6 9 - y i l n i n g i y u n i d a b o s h v a z i r l a v o z i m i d a i s h l a y o t g a n J . P o m p i d u m a m l a k a t P r e z i d e n ti e ti b s a y l a n d i . U s a y l o v d a d e G o l l p a r ti y a s i — « R e s p u b l i k a n i h i m o y a q i l i s h i tti f o q i » n i n g n o m z o d i s i f a ti d a q a t n a s h d i . J . P o m p i d u a y n i p a y t d a d e G o l l n i n g e n g y a q i n s a f d o s h l a r i d a n b i r i h a m e d i . J . P o m p i d u s i y o s a t d a o ' z i t a n l a g a n y o ' l n i « v o - r i s l i k v a m u l o q o t » , d e b a t a d i . B u i b o r a n i n g b i r i n c h i s i d e G o l l s i y o s a ti n i n g d a v o m e tti r i l i s h i n i , i k k i n c h i s i e s a m u x o l i f a t c h i k u c h l a r b i l a n h a m h a m k o r l i k q i l i s h n i a n g l a t a r e d i . I c h k i s i y o s a t d a J . P o m p i d u d a v l a t n i n g i q ti s o d i y h a y o t g a a r a l a s h u v i n i k a m a y ti r d i . B i r o q i j ti m o i y h i m o y a s o h a s i b o ' y i c h a q o n u n c h i l i k n i k u c h a y ti r d i . T a s h q i s i y o s a t d a « m u l o q o t » t a m o y i i i g a a m a l q i l d i . Y a ' n i A Q S H b i l a n y a q i n l a s h i s h b o s h l a n d i . 1 9 7 3 - y i l d a B u y u k B r i t a n i y a n i n g Y E I H a ' z o l i g i g a q a b u l q i l i n i s h i g a q a r s h i l i k q i l m a d i . A y n i p a y t d a F r a n s i y a n i n g t a s h q i m a s a l a l a r d a m u s t a q i l s i y o s a t y u r i ti s h y o ' l i g a s o d i q l i k n i s a q l a b q o l d i . 1 9 7 4 - y i l d a J . P o m p i d u v a f o t e t d i . « F r a n s i y a d e m o k r a ti y a s i u c h u n i tti f o q » ( F D U I ) p a r ti y a s i n o m z o d i V. J i s k a r d ' E s t e n y a n g i 7 y i l l i k m u d d a t g a P r e z i d e n t e ti b s a y l a n d i . B u d a v r d a m a m l a k a t d a g i s i y o s i y k u c h l a r v a m a m l a k a t d a 4 t a y i r i k s i y o s i y p a r ti y a f a o l i y a t k o ' r s a t a b o s h l a d i . S o b i q d e g o l l c h i l a r v a o ' n g k u c h l a r « R e s p u b l i k a n i q u w a t l a s h b i r l a s h m a s i » ( R Q B ) p a r ti y a s i g a b i r l a s h d i l a r. A v v a l g i p a r ti y a l a r d a n S o t s i a l i s ti k v a K o m m u n i s ti k p a r ti y a l a r o ' z l a r i n i s a q l a b q o l d i l a r. B u p a r ti y a l a r n i n g 2 t a s i ( F D U I v a R Q B ) o ' n g l a r , 2 t a s i e s a ( F S P v a F K P ) s o ' l i a r d e b a t a l a b o s h l a n d i .

Yangi Prezident d'Esten inqiloblarsiz, islohotlar yo'li bilan «ilg'or liberal jamiyat» qurish g'oyasini ilgari surdi. Uning prezidentligi davrida minimal ish haqi eng ko'p darajada oshirildi. Saylovda qatnashish yoshi 20 dan 18 yoshga tushirildi. 1981- yilgi prezidentlik saylovida Sotsialistik partiya nomzodi F. Mitteran (1916—1996) g'alaba qozondi va mamlakatni 14 yil boshqardi. So'l kuchlar hukumati saylovchilarga bergan va'dalarini bajarish maqsadida qator islohotlar o'tkazdilar. Chunonchi, ish haqlari oshirildi; ishsizlik .va ko'p bolali oilalarga yordam ko'paytirildi, nafaqa va pensiyalar miqdori oshirildi. Yirik sarmoyalar-ga solinadigan soliq miqdori ko'paytirildi. Ish haftasi 39 soatga keltirildi. Pul to'lanadigan yillik mehnat ta'tili 5 haftaga uzaytirildi. 36 bank va metallurgiya, elektronika, kimyo, samolyotsozlik, harbiy sanoat sohalarini milliylashtirishga kirishildi. Umummilliy davlat organlari va vakolatlari qisqartirildi. Mahalliy hokimiyat organlari vakolatlarini kengaytirish boshlandi. 1986-yildagi parlament saylovida MF hallo 35 ta deputatlik o'rnini ham egalladi. Shundav sharoitda sotsialist F. Mitteran o'ng parliya — RQB Lideri J. Shirakni bosh vazir clili tayinladi. Shu tariqa so'l prezident bilan o'liy. bosh vazirning odatdan tashqari o'ziga xos faoliyat ko'rsatishi boshlandi. J. Shirak hukumati milliylashtirilgan korxonalarm egalariga qaytara boshladi. Yirik sarmoyaga so linadigan soliqni kamaytirdi. Immigratsiyani chekladi. Tashqi siyosatda yagona Yevropam vujudga keltirish siyosatini davom ettirdi. 199 I yilda Maastrixt shartnomasining imzolanislii da Fransiyaning xizmati katta bo'ldi. 1995-yilning 7-may kuni o'tkazilgan prezidentlik saylovida J. Shirak g'alaba qozoncli,Fransua Mitteran. 1997-yilda o'tkazilgan parlament saylovida esa so'l partiyalar g'alaba qozondi. Bosh vazir lavozimini Sotsialistik partiya vakili egalladi. Yana o'nglar bilan so'llarning o'ziga xos odatdan tashqari birgalikda faoliyat ko'rsatishi boshlandi.Fransiya hukumati ichki siyosatda neokonservatizm yo'lidan qat'iy bormoqda. J. Shirak prezidentlik muddatini 7 yildan 5 yilga tushirish haqicla qonun qabul qilinishiga erishdi. Tashqi siyosatda Yevropaning tobora birlashuvi uchun intilmoqda. Bugungi Fransiya dunyoning eng taraqqiy etgan 7 industrial davlatidan bin. Aholisining katta qismi shaharda yashaydi. Qishloqxo'jaligi bilan aholminy, atigi 6 foizi shug'ullanadi. Oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qilish bo'yicha dunyoda AQSH dan so'ng ikkinchi o'rinda turadi. Aholisining 85 foizi yollanma mehnat vakillari (ishchilar, xizmatchilar, texnik ziyolilar)dan iborat. Fransiya o'zining ilmiy-texnika yutuqlari — zamonaviy aviatsiya, o'la tez yurar poyezdlari, mashhur «Reno», «Sitroyen» va «Pejo» avtomobillari, ilg'or kemasozlik sanoati bilan haqli suratda faxrlansa arziydi. 1992-yil fevral oyida Fransiya bilan O'zbekiston o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatildi.

Fransiya —O'zbekiston munosabatlari 1993-yil oktabrida Prezident Islom Karimov rasmiy vizit bilan Parijda bo'ldi. Tashrif davomida bir qancha shartnoma va bitimlar imzolandi. Jumladan, ikki mamlakal hukumatlari o'rtasida sarmoyalarni o'zaro rag'batlantirish va himoyalash to'g'risidagi bilim respublikamizda neft, yengil sanoat hamda banklar faoliyati sohalarida samarali hamkorlik sari yo'l ochdi. «Ron pulen» kimyo firmasi, «Kredi kommersial de frans», «Nasional de pari» banklari, «El-akita» firmasi va boshqalar qorovulbozor neftni qayta ishlash zavodi qurilishini mablag' bilan ta'minlashda katta hissa qo'shdi. Undafi tashqari respublikamiz chorvadorlari, sog'liqni saqlash xodimlari (Bofur-ipsen internatsional dorichilik shirkati bilan), arxeologlari, rassomlari, Icatr arboblari, adabiyotchilar fransiyalik hamkasblari bilan yaqin aloqa o'rnatganlar. Fransiyada «Temuriylar» nomli jurnal nashr etib kelinadi. 1994-yil aprelda Fransiya Prezidenti F. Mittaeran rasmiy tashrif bilan O'zbekistonda bo'ldi. Bu tashrif ikki mamlakat o'rtasidagi aloqalarni yangi hosqichga ko'tardi. 1996-yil aprelida Parijda YUNESKO rahbarligida buyuk bobokaloni-miz Amir Temur tavalludining 660-yilligiga bag'ishlangan tantanalar bo'lib n'ttli. Bu sohadagi ulkan xizmatlari uchun YUNESKO Bosh direktori F. Mayor «Do'stlik» ordeni, Temuriylar tarixi bilimdoni L. Keren «Shuhrat» incdali bilan taqdirlandi. Tantanalar jarayonida I. A. Karimov Fransiya Prezidenti Jak Shirak bilan uchrashdi va ikki mamlakat o'rtasidagi aloqalarning kelajagi belgilab olindi. Fransiya bilan O'zbekiston o'rtasida yana bir qator shartnomalar imzolangaa bo'lib, o'zaro iqtisodiy va madaniy aloqalar tobora rivojlanib bormoqda.

F ra n siy a n in g Y e v ro p a d a g i o ’rn i

Fransiya g’arbiy Yevropadagi katta davlat. U Normandiyaning sovuq, qoyali qirg’oqlaridan to O’rta yеr dеngizining iliq iqlimli moviy qirg’oqlarigacha cho’zilgan. Qadimda Fransiya qalin o’rmonzor bo’lgan. Hozirgi vaqtda o’rmonlar, asosan tog’lardagina saqlanib qolingan. Fransiyadagi eng baland tog’ – yuksak cho’qqisi Monblan dеb atalgan qorli Alp tog’laridir. Kеng past tеkisliklar bo’ylab Sеna, Rona, Garonna va boshqa sеrsuv daryolar oqib o’tadi. Bu daryolarda kеti uzilmas turna qator kеmalar suzadi. Fransiya aholisi 587 mln. kishidan iborat. Maydoni 551 000 km. Mamlakat zamini ko’mir, tеmir va uran rudalari, tuzlar, gaz kabi foydali qazilmalarga boy. Fransiya yuksak rivojlangan mamlakat. Frantsiyada ko’plab alyuminiy va po’lat, sintеtik kauchuk, sun'iy tola, plastmassa, dori-darmonlar, gazlama, poyafzal va kiyim- kеchak, yirik sanoat shaharlaridagi zavodlarda esa stanoklar, avtomashinalar, elеktrovozlar, kеmalar, samolyotlar va boshqa turli xil mashinalar ishlab chiqariladi. Fransiya qadimdan o’zining parfyumеriya, atir-upalari bilan mashhur. Qishloq xo’jaligi ham yuksak darajada rivojlangan. Dalalarda bug’doy, arpa, makkajo’xori, suli, kartoshka, qand lavlagi, turli-tuman sabzavotlar yеtishtiriladi. Hamma joyda ko’plab tokzorlar va bog’larni ko’rish mumkin. Chorvachilik xam muhim o’rin tutadi.

Fransiyaning poytaxti – Parij. Dunyodagi eng chiroyli shaharlardan biri. U bundan 2000yillar ilgari Sеna daryosi oralig’ida vujudga kеlgan. Parijda qadimiy binolar ko’p , masalan: Luvr saroyida rasm va haykallarning dunyodagi eng yirik majmualaridan biri to’plangan Sorbonna Univеrsitеti dunyodagi eng qadimiy Univеrsitеtlardan biri, Bibi Maryam ibodatxonasi, ulug’vor Efеl minorasi jahonga mashhur. 01 2C 4B19 30 10 1A 25 21 08 3B 16 200A 26

Fransiya jahonga Janna Dark, Marat va Rob е sp е , Mari Kyuri, Gyugo va Balzak, Dyuma, Aka – uka Lyum е rlar, Mopasan va Bomarsh е kabi ko’plab mashhur kishilarni, tarixiy arboblar, olimlar, yozuvchilar, kompozitorlarni y e tishtirib b е rdi. Fransiyaning yirik shaharlari: Parij, Lion, Bordo ,Strasburg, Gr е nobl kabilardir .

O'xshashlar

II - jahon urushidan so’ng Ispaniya

Ikkinchi jahon urushidan so'ng xalqaro munosabatlar

XIX-asr oxiri XX-asr boshlarida Rossiya Qrim urushidan so’ng ahvoli

II-jahon urushining boshlanishi va uning kengayib borishi

Fransiyada Sharl de Gol boshchiligidagi muvaqqat hukumatning faoliyati