Etnoarxeologiya ilmiy yoʻnalish sifatida - Tarix - Slaydlar

Etnoarxeologiya ilmiy yoʻnalish sifatida

Yuklangan vaqt:

19.06.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4562.5419921875 KB

Ko'chirib olish

Etnoarxeologiya ilmiy yoʻnalish sifatida Reja: 1. Etnoarxeologiya fanining paydo boʻlish tarixi 2. Etnoarxeologik tadqiqotlarning olib borilishi

ETNOARXEOLOGIYA TUSHUNCHASI 1960- yillarga qadar arxeologiya va etnografiyaning birlashuvi, qoida tariqasida, madaniy genezis va etnogenez jarayonlarini o'rganish uchun madaniy hodisalardagi o'xshashlarni aniqlash maqsadida arxeologlarning etnografik materiallarga murojaatida ifodalangan. Ijtimoiy arxeologiya sohasida faoliyat yuritgan arxeologlar ham jamiyat va ijtimoiy munosabatlar haqidagi etnografik ma’lumotlarga asoslanib, bu yerda asosan qiyosiy tarixiy bilish usulidan foydalanganlar. Etnograflar, o'z navbatida, arxeologik materiallar va artefaktlar (bu holda artefaktlar arxeologik qoldiqlardan yoki hatto sun'iy ravishda yaratilgan narsalar, narsalar, asboblar, hodisalardan qurilgan) yordamida fanning madaniy genezis, sotsiogenez va muammolarini o'rganish imkoniyatlarini kengaytirdilar.

Etnoarxeologiya sohasida bir nechta rus olimlari faoliyat olib borgan.A.V. Kenigom 1997 yilda ta'kidlaganidek, "Rus arxeologiyasida tarixshunoslik va arxeologik- etnografik nuqtai nazardan etnoarxeologik tadqiqotlarning umumlashtirilgan tajribasi mavjud emas".

V.A. Shnirelman ham etnoarxeologiyaning ta'rifiga ega. U quyidagicha tuzilgan: “ETNOARXEOLOGIYA (Ethnoärcheologie, Ethnoarchaeology, Ethnoarchéologie; sinonimlari arxeologik etnografiya, harakat arxeologiyasi, tirik arxeologiya) arxeologiya va etnografiya chorrahasida paydo boʻlgan va 1960-70 yillarda keng tarqalgan tadqiqot yoʻnalishidir. E.ni o'rganish zamonaviy xalqlarning moddiy madaniyatiga xizmat qiladi va bu mavzu odamlarning ijtimoiy munosabatlaridagi xatti harakatlarining o'ziga xos xususiyatlarini unda aks ettirishdir.

Bu yerda V.A.Shnirelman etnoarxeologlarning ish tu r l ar i n i belgilaydi. – etnografik kuzatishlar, keyingi yodgorliklarni (qishloqlar va joylarni) qazish, etnografik m a ' lu m o t l ar n i qazish m a t er i al l a r i bilan taqqoslash va "bir tomondan, moddiy m ad an iyat va uning qoldiqlari, ikkinchi tomondan, jonli ijtimoiy voqelik o'rtasidagi" munosabatlarni aniqlash, faraziy ob'ektlarni qurish. ulardan foydalanish modellari qadimiy yodgorliklarni o'rganayotgan arxeologlar, – etnografik rasmni (in fo rm ator lar so'rovidan) arxeologik m a ' l u m o t l a r bilan tuzatish; – moddiy madaniyatning j a m i y a t faoliyatidagi rolini ochib berish, moddiy madaniyatning iqtisodiy, ijtimoiy, ramziy va boshqa funktsiyalarini o'rganish, uning fazoviy tarqalishi va unga ta'sir etuvchi omillarni aniqlash; – moddiy ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida uning xususiyatlarini aniqlash va o'rganish

Muzey eksponatlari

 Etnoarxeologiyaning asoslari 19- asrning oxirlarida va 20- asrning boshlarida paydo bo’la boshladi. Bu davrda arxeologlar qadimiy jamiyatlarni o’rganishda zamonaviy etnografik ma’lumotlardan foydalanishga harakat qildilar. Masalan, Fransiyada va Angliyada joylashgan arxeologlar, o’zlarining qazishmalarida topilgan ashyolarni o’rganishda mahalliy xalqlarning urf- odatlari va an’analaridan foydalandilar. 20- asrning o’rtalarida etnoarxeologiya yanada rivojlandi. Etnografik metodlarni qo’llash orqali arxeologlar qadimiy madaniyatlarni yanada chuqurroq tushunishga muvaffaq bo’lishdi.

Bu jarayonda, masalan, Skandinaviya va Markaziy Yevropa mamlakatlarida etnoarxeologik tadqiqotlar kengaydi.20- asrning oxirlarida postmodernizmning ta’siri bilan etnoarxeologiya yanada murakkab va ko’p qirrali bo’lib qoldi. Arxeologlar material madaniyatni o’rganishdan tashqari, insonlarning tajribalarini, identitetlarini va ijtimoiy munosabatlarini ham o’rganishga kirishdilar. Bugungi kunda etnoarxeologiya Yevropada keng tarqalgan va ko’plab universitetlar va tadqiqot markazlari tomonidan qo’llab- quvvatlanmoqda. Bu sohada zamonaviy texnologiyalar, masalan, G IS (Geografik Axborot Tizimi) va boshqa raqamli metodlardan foydalanish orqali tadqiqotlar yanada samarali o’tkazilmoqda.

 David Clarke: Britaniyalik arxeolog David Clarke, arxeologik ma’lumotlarni tahlil qilishda etnografik yondashuvlarni qo’llashga katta e’tibor qaratdi. Uning “Archaeology: Theories, Methods and Practice ” asari etnoarxeologiya sohasida muhim manba bo’lib xizmat qiladi.Ian Hodder: Britaniyalik arxeolog Ian Hodder, postmodern yondashuvni arxeologiyaga kiritish orqali etnoarxeologiyaning rivojlanishida muhim rol o’ynadi. U material madaniyatni o’rganishda ijtimoiy kontekstni hisobga olish zarurligini ta’kidlab o’tdi.Colin Renfrew: Britaniyalik arxeolog Colin Renfrew, arxeologik tadqiqotlarda etnografik nazariyalarni qo’llashda muhim hissa qo’shdi. U qadimiy jamiyatlarning madaniy evolyutsiyasini tushunishda ijtimoiy va iqtisodiy omillarni o’rganishga e’tibor qaratdi.

Alfred Gell: Britaniyalik antropolog Alfred Gell, material madaniyatning ijtimoiy va madaniy kontekstini o’rganishda yangi yondashuvlarni taklif qildi. Uning “Art and Agency” asari, etnoarxeologiya va material madaniyat o’rtasidagi bog’liqlikni tushunishda muhim manba hisoblanadi.Bu olimlar etnoarxeologiyaning rivojlanishida muhim rol o’ynab, qadimiy jamiyatlarni o’rganishda zamonaviy metod va yondashuvlarni ishlab chiqdilar. Ularning ishlariga asoslanib, bugungi kunda etnoarxeologiya yanada kengayib bormoqda va yangi tadqiqotlar olib borilmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar:1. А.В. ЖУК, С.С. ТИХОНОВ, Н.А. ТОМИЛОВ. “ВВЕДЕНИЕ В ЭТНОАРХЕОЛОГИЮ”. Омск “Наука” 2003 2. Арутюнов С.А. Хазанов А М Проблема археологических крите риев этнической специфики // Советская этнография 1979 - № 6 C 79-89

E'tiboringiz uchun r a h m a t

O'xshashlar

Etnoarxeologiya yo'nalishining rivojlanish tarixi va taraqqiyoti

Etnoarxeologiyaning zamonaviy muammolari

Geradotning ilmiy tarixning yaratilishi

Arxeologiyada xalqaro ilmiy hamkorlik

Al-Farg’oniy ilmiy merosi