Buxoro Amirligining tashkil topishi - Tarix - Slaydlar

Buxoro Amirligining tashkil topishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1061.4521484375 KB

Ko'chirib olish

Buxoro Amirligining tashkil topishi www.arxiv.uz

Reja: 1.Ashtarxoniylarning inqirozi 2.Mang’itlar sulolasining tarix sahnasiga chiqishi 3.Amirlik davlat tuzumi va ma’muriy boshqariluvi 4.Amirlikdagi yuqori davlat lavozimlari 5.Amirlik xo’jaligi 6.Ichki va tashqi savdo. Shahar hayoti 7.Buxoro 8.Mang’it hukmdorlari ichki siyosatining asosiy yo’nalishlari www.arxiv.uz

Ashtarxoniylar davri Buxoro xonligi uchun mamlakat siyosiy tarqoqligi va parokandaligi har qachongidan kuchaygan bir davri bo’ldi. Bu tarqoqlik va parokandalikning asosiy sababi esa xonlar,amirlar,sultonlar va boshqa hukmdor tabaqa vakillari o’rtasida birlik va ahillikning yo’qligi, mol-dunyova davlat talashib o’zaro olib borilgan qirg’inbarot urushlar edi. Bu urushlar mamlakat va xalqni xarob va xonavayron qilib, iqtisodiy siyosiy va madaniy taraqqiyotiga salbiy ta’sir qildi, ularning jahon hamjamiyati rivojidan orqada qolishida sabab bo’ldi. www.arxiv.uz

 Ashtar xoniylarning eng zaif tomoni shunda ediki, ular davrida mamlakat doimiy , ya’ni muntazm armiyaga ega rmas edi. Xonlar urush paytida zarur bo’lib qolganda qo’shin sifatida o’zlariga qaram bo’lgan amirlarning lashkaridan foydalanar edilar . www.arxiv.uz

Buxoroda Ashtarxoniylar sulolasi hukumronligi davrida o’zbek qabilalaridan mang’itlar va qo’ng’irotlarning nufuzi balan edi. Biroq keyinchalik Buxoroda mang’itlar alohida nufuzga ega bo’lish uchun astoydil kurashdilar.Muhammad Hakimbiy davrida bu maqsadga erishdilar www.arxiv.uz

ОР www.arxiv.uz

 АВПРВР  Shunday qilib ,1756- yilda Buxoroda hokimiyat tepasiga rasman yangi sulola Mang’itlar sulolasi keldi va davlatni 1920-yilgacha idora qildi  Shundan boshlab Buxoro xonligi endilikda Buxoro Amirligi deb ataladigan bo’ldi Mang’itlar 92 o’zbek qabilasining biri edi. www.arxiv.uz

Вставка рисунка Buxoro davlati tepasida dastlab,xon keyinchalik yani butun davlat hokimiyati qo’lida bo’lgan yakka mustabid hukmdor- Amir turar edi www.arxiv.uz0102

Buxoro amirligida XIX asrda 2 million kishi yashardi. Unga Zarafshon,Qashqadaryo vodiylari,Surxondaryo viloyati,hozirgi Tojikistondagi ayrim joylar,Turkmaniston territoriyasining bir qismi kirardi. Aholisining katta qismi o’zbeklar,qolganlari qozoqlar,tojiklar,qirg’izlar,oz miqdorda hindlar,lo’lilar, arablar bo’lgan.Buxoro aholisining ko’p qismi asosan tojik tilida gapirishardi.Buxoroda ashtarxoniy hukmdorlar davrida o’zbek mang’itlar urug’i oldinga chiqdi.Buxoro amirlaridan biri Abdulfayzning vaziri bo’lgan Muhammad Raxim xon o’z hukmdori va uning o’g’lini o’ldirib,mang’itlar orasidan chiqqan birinchi hukmdor bo’ldi.Buxoroda 60 ta madrasa bo’lib bu yerda o’qish 30 yilcha davom etardi. Butun programma arabcha savod va yozuvni , www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Qushbegi - Bosh vazir  Devonbegi - Moliya ,Xazina ishlari boshqaruvchisi  Ko’kaldosh - Butun amirlik hududida do’stona yoki  dushmanlik munosabatida bo’luvchilar haqida malumotni to’plagan  Mushrif - Soliq tushumlarini yozib borgan Mirshab - Tungi shahar soqchilari boshlig’I  Dodxox - Fuqarolarning arz va shikoyatlarini tinglovchi  Inoq - Amir Farmoyishlarini beklardan boshqa tabaqaga yetkazishdan iborat bo’lgan Amirlikdagi Yuqori davlat lavozimlari www.arxiv.uz

 Miroxo’r - Amir otxonasining boshlig’I  Dasturxonchi - Amir huzurida uyushtiriladigan ziyofatlar uchun masul  Kitobdor - Amir kutubxonasi va barcha viloyatlar kitobdorlari boshlig’I  To’qsoba - Amir tug’I sohibi  Parvonachi - Lavozimlarga tayinlanganlik haqida malumotlarni yetkazuvchi  Sadr - Vaqf mulklarini boshqaruvchilar  Shayx ul-islom - Musulmon jamoasi boshig’I  Qozikalon - Davlatning oliy qozisi  Muftiy - Qozikalon murakkab deb hisoblagan turli diniy huquqiy masalalar bo’yicha shariatga asoslanib fatvo chiqargan . www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Saroyda 300ga yaqin katta shtatli amaldorlar xizmat qilardi.Saroy xizmatini bajaradigan amaldorlardan boshqalari maosh olmas va mahalliy aholini rahmsizlik bilan talash hisobiga yashardi.Buxoro amirligi taraqqiyot dushmani edi. Bu yerda amir shaxsiga sig’inish rasm bo’lgandi.Amir qonunlar ,vijdon azobi,shavqat nimaligini bilmasdi.U yoqtirgan hamma narsani olar,yomon ko’rgan kishilarini qatl ettirar,istagiga qarshi borganlarni zindonga tashlardi.Aholi har qanday huquqlardan mahrum edi. Ular savodsiz va bilimsiz bo’lganliklari tufayli o’z huquqlari bo’lishi mumkinligini tasavvur ham qilolmasdi.Buxoroda har xil millat vakillari yashashar edi,lekin faqat o’zbeklar imtiyozli mavqeda edilar. Oliy ma’muriyat qariyb tamoman mant’itlardan iborat bo’lib, ular hukmron qabila edi www.arxiv.uz

 Tojjiklarga nisbatan noxush munosabat shakllantirilardi.Tojiklar shialar,o’zbeklar esa sunniylar bo’lganligidan ular do’stlashaolmaydilar,hamkorlik ham qila olmaydilar,ularning bir-biri bilan nikohga kirishi ham mumkin emas,degan bahona bilan begonalik targ’ib qilinardi.Tojiklar tog’li qishloqlarga surib chiqarildi.Arablar o’z tilini tamoman unutib,o’zbek tilida so’zlashardilar.Turkmanlar amirlikning tashqi chegaralarida joylashtirildi. Ular bunda chegara xizmatini o’tashlari kerak edi.Ular shu tariqa o’troqlashib, dehqonlar va chorvadorlarga aylandilar. www.arxiv.uz

 Buxoro amirligida mang’itlar sulolasi o’z hokimiyatini qovushtirishga urinar, hukmron millatni shakllantirar,boshqa xalqlarning milliy qadr-qimmatini bostirar edi.Buxoro amirligi ahli zo’ravonlik ,o’zboshimchalik,g’ayriqonuniy yig’imlar va eng oddiy insoniy hislatlar toptalishidan azob chekardi. Ular ko’p marta qo’zg’olon ko’targanlar. Aholi asosan dehqonchilik bilan shug’ullangan. Tog’lardan butun Osiyoda shuhrat topgan pista yig’ib olinardi.Chorvachilik ham rivojlangan edi.Asosan qorako’l qo’ychiligi rivojlangan edi. Tog’larda oltingugurt , qizil mineral,simob,marmar , neft,tog’ billuri,yoqut kabi boyliklarga to’la konlar ochilgan bo’lsada,lekin ularni qazib olish bilan hech kim shug’ullanmasdi.Buxoroning iqtisodiy hayotida Rossiya bilan savdo-sotiq qilish katta rol o’ynagan . www.arxiv.uz

 Buxoro shahri– Buxoro viloyatining markazi. Buxoro – Sharqning mashhur qadimiy shaharlaridan biri.Arxeologik ma’lumotlarga ko’ra , Buxoroga miloddan avvalgi 1- ming yillik o’rtalarida asos solingan. Uning nomi ilk o’rta asr Xitoy manbalarida turlicha ( An, Ansi, Buxo, Buku, Buxe, Buxaer, Buxala va b.) atalgan. “Buxoro” atamasi sanskritcha “vixora”so’zining turk-mo’g’ulcha shakli “buxor”- ibodatxonadan kelib chiqqan deb taxmin qilingan. Buxoroni arxeologik jihatdan o’rganish 1970-1780 yillarga to’g’ri keladi. BUXORO www.arxiv.uz

 Shahar o’zagi 3 qism – “Oltin irmoq”ning o’ng qirg’og’ida joylashgan ask , so’l qirg’oqlaridagi qishloqlaridan iborat bo’lgan. Bu yerdan topilgan ko’plab ashyoviy dalillar , xususan sopol idish va buyumlar Buxoro tarixining turli davrlariga oid bo’lib , ulardan ikkitasi miloddan avvalgi 5 asrga taalluqli ekanligi aniqlandi. Buxoroning Buyuk Ipak yo’li chorrahasida joylashganligi ilk davrlardan boshlab hunarmandchilik, kulolchilik,temirchilik , misgarlik, zardo’zlik , zargarlik va savdo- sotiq ishlarining rivojlanishiga turtki bo’ldi. www.arxiv.uz

 . Buxorodagi me’moriy yodgorlik. Shaharning janubiy chekkasida , qoraxoniylar sulolasining yozgi qarorgohi o’rnida barpo etilgan. (1119) Masjid pishiq g’ishdan oddiy qilib qurilgan. Atrofi baland devor bilan o’ralgan. XVI asrdagi ta’mir davrida masjid binosiga tutashtirib 3 toqili va ustunli peshayvon qurilgan.Tarhi to’g’ri to’rtburchak bo’lib, 3 asosiy xonadan iborat.O’rtadagi murabba tarhli xona yassi gumbaz bilan, yonlaridagi xonalar balxi gumbaz bilan yopilgan.Asosiy xonaga peshtoq, yonidagi xonalarga dalon-yo’lakdan kirilgan. Peshtoqqa Qur’ondan ko’chirilgan oyatlar bitilgan. Buxoro namozgohi me’morligida mehrob va uning atrofiga ishlangan koshinkori bezaklar alohida ajralib turadi. Unda Buxoro me’morligi va bezak san’atining an’analari o’z ifodasini topgan. Buxoro namozgohi www.arxiv.uz

 Toqi zargaron( fors – zargarlar toqi) – Buxorodagi me’moriy yodgorlik. (XVIa) Zargarlik buyumlari sotish uchun mo’ljallangan savdo markazi. Gumbazi arablar bosqiniga qadar qurilgan deb taxmin qilinadi. Ulkan gumbaz 8 ta toqiga o’rnatilgan. Undagi 16 ta darcha orqali bino ichiga yorug’lik tushib turadi. O’tmishda uning dalonlarida 36 ta zargarlik ustaxonasi va do’konlar bo’lgan.Atrofiga savdo rastalari , ombor , karvonsaroylar qurilgan. Toqi zargaron Buxorodagi toqilarning eng yirigi va mujassamoti jihatdan murakkabi hisoblanadi Toqi zargaron . www.arxiv.uz

 .Vobkent minorasi- Buxoro viloyati,Vobkent shahridagi me’moriy yodgorlik.(XII asr) . 12 qirrali supa asosga o’rnatilgan g’o’la shaklida rangdor , pishiq g’ishtlardan qurilgan. Yuqoriga aylanma zinapoya orqali chiqilgan.Har bir qismi bir-biriga o’xshamaydigan qilib g’isht terib naqshlangan. Quyisidagi naqshlar orasida qurilgan yili va qurdirgan shaxs(Sadr Burxoniddin AbdulazizII) ning nomi yozilgan. Minoraning uchi kengaytirilib qafasa ishlangan.Tepasida 10 ta darcha bor. Minoraning umumiy balandligi 40,3 metrni tashkil qiladi. Vobkent minorasi www.arxiv.uz

  Muhammad Rahimxon ibn Hakimbiy (1756- 1758 )  Amir Doniyolbiy ibn Xudoyorbiy (1758-1785)  Amir Shohmurod ibn Doniyolbiy (1785-1800)  Amir Haydar ibn amir Shohmurod (1800- 1826)  Amir Nasrullo ibn amir Haydar (1826-1860)  Amir Muzaffar ibn amir Nasrullo (1860-1885)  Amir Abdulahadxon ibn amir Muzaffar (1885- 1911)  Amir Olimxon ibn amir Abdulahadxon (1911- 1920)  www.arxiv.uz

Buxoro Amirligining so'nggi amiri Amir Olimxon www.arxiv.uz

 Markaziy hokimiyatni mustahkamlash xalq ommasini qattiq itoatda tutishdan iborat bolgan.Hattoki bu davrda Amir shaxsiga sig’inish siyosati ham olib borilgan .Mang’it amirlari o’z ichki soyosatlarida milliy kamsitish siyosatini ham qo’llashgan .  Amirlikda ayniqsa Buxoro yaxudiylarining ahvoli og’ir va ayanchli edi Mang’it hukmdorlari ichki siyosatining asosiy maqsadlari www.arxiv.uz

E'TIBORLARINGIZ UCHUN RAHMAT www.arxiv.uz

O'xshashlar

Buxoro amirligining protektarat davrida savdo-sotiq

Rossiya imperiyasi tomonidan Buxoro amirligining bosib olinishi

Rossiya imperiyasining tashkil topishi

Turk xoqonligining tashkil topishi

Amir temur davlatining tashkil topishi