Arab davlatlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi - Tarix - Slaydlar

Arab davlatlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4544.5 KB

Ko'chirib olish

Arab davlatlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi Reja : 1. Arablar ilk davlatchiligining vujudga kelishi 2. VI-VIII asrlarda ijtimoiy tuzum 3. Islomning paydo bo’lishi www.arxiv.uz

Arablar , al-arab — G‘arbiy Osiyo va Shim. Afrikadagi arab mamlakatla-rida yashovchi xalqlar guruhi. Umumiy soni 199 mln. kishi (1992). A., asosan Afrika va Osiyo mamlakatlarida: Misr, Sudan, Liviya, Tunis, Jazo-ir, Marokash, Livan, Suriya, Iroq, Iordaniya, Saudiya Arabistoni, Yaman va boshqa yerlarda yashay-di, bu mamlakatlar aholisining qariyb 80% ini tashkil qiladi. Katta yevrope-oid irqiga mansub. Arab tilida suzla-shadi. A. ko‘pchiligi sunniylar. Bundan tashqari, A. ichida musulmon dinining bir qancha mazhablari mavjud; shialar — Iroq, Yaman, Suriya va Livanda; ibo-diylar — Shim. Afrikada; zaydiya va is-moiliylar — Shim. va Sharqiy Iroqda, Livanning tog‘li tumanlarida yashaydi-lar. Misr, Livan, Suriya va Iordaniyada yashovchi A.ning bir qismi xristian di-niga e’tiqod qiladi. Asl vatani Ara-biston ya.o. Mil. av. 1-ming yillikda va milodning dastlabki yillarida A. Su-riya, Iroq, Shim. Afrika yerlariga kelib joylashgan. Mil. av. 1-ming yillikda dastlabki arab davlatlari — Palmi- ra (Tadmor), Nabateya va Lihyon vujudga kelgan. 5-a.da bir qancha arab davlatla-ri (G‘asson va Laxm; Shim. Arabistonda) paydo buladi. 6 — 7-a.larda ayrim arab elatlari tashkil topdi. 7-a.da Arab xa-lifaligi barpo etildi. www.arxiv.uz

Arablarning xalifalik hududidagi boshqa xalqlar bilan arala-shib ketishlari natijasida yangi elatlar va davlatlar (Falastin, Suriya, Livan (Lubnon), Iroq, Misr va Shim. Afrika davlatlari) yuzaga keldi.O‘rta Osiyo arablari — O‘rta Osiyo davlatlarida yashovchi, o‘zlarini arab deb yurituvchi etnik guruh. Ajdodlari 7 — 14-a.lar davomida kelib o‘rnashib qolgan. O‘zbek, turkman va tojik mil-latining tarkibiga kirgan. O‘rta Osiyo arablari asosiy qismi O‘zbekistonning Buxoro, Samarqand va Qashqadaryo vilo-yatlarida, shuningdek Farg‘ona vodiysi shim.-sharqiy qismida yashaydi. 2 guruhga bulinadi: shayboniy va sanoniy. O‘rta Osiyo arablari o‘zlarining qad. madani-yatlari, urf-odatlarining ayrim belgi-larini saqlab qolganlar. Arab tili ik-kinchi til sifatida ayrim qishloqlarda hozirgacha qo‘llanib kelinadi. Bularning shevalarida yerlik xalqlar tilining ta’-590siri juda kuchli.O‘rta Osiyo arablari xo‘jaligida chor-vachilik muhim o‘rin tutadi. Suvli yer-larda yashaydigan A. dehqonchilik qiladi. O‘zbekistonda A. nomi bilan bog‘liq ko‘plab joy nomlari mavjud.Ad.: Belyayev Ye. A., Arabi, islam i arabskiy xalifat v rannee sredneveko-ve, 2-ye izd., 1966; Narodi Sredney Azii i Kazaxstana, ch. 2, M., 1963; Volin S. A., K istorii sredneaziatskix arabov, v sb.: Trudi IVAN, v. 36, M.-L., 1941. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Janubi-G’arbiy Osiyoda Joylashgan ulkan Arabiston yarim oroli qadimdan arab qabilalarining maskani bo’lib kelgan. Bu yarim orolning maydoni shu qadar kattaki, Evropaning tahminan to’rtdan bir qismiga to’g’ri keladi. Arabistonning asosiy hududi – quruq cho’llar, suvsiz sahrolar va chala sahrolar quruq issiq, yomg’ir esa kamdan- kam yog’adi. Arab erining faqat yarim orolning Janubi va Janubi-g’arbida joylashgan qismigina dehqonchilikka yaroqli edi. Aynan shu yerlarda qadimdan o’troq arablar yashagan. Quduqlar va irmoqlardan ular suv ichganlar, murakkab sug’orish inshootlari qurishgan, ekin ekishgan, mevali bog’lari bo’lgan. Arab dehqonlari arpa, hurmo, uzum, mevali darahtlar, shakarqamish, paxta yetishtirgan. Dehqonlar qadimdan metalldan ishlangan turli mehnat qurollari, jumladan omochdan foydalanishgan. Mil. I-ming yillik o’rtalarida Arabiston yarim orolining janubida eng qadimgi davlatlardan biri tashkil topgan. Unda hunarmandchilik va savdo rivojlangan. Mahalliy ustalar ayniqsa teri oshlash va qurol-aslaha tayyorlashda dong taratishgan. Arabistonning janubida oltin qazib chiqarilgan, ladan va boshqa hushbo’y smolalar to’plashgan. Bu mahsulotlar bilan mahalliy savdogarlar uzoq Hindiston va Habashiston bilan savdo qilishgan. Yarim orol aholisining aksariyatini ko’chmanchi chorvadorlar tashkil qilgan. Ularni badaviylar, ya’ni “ko’chmanchilar” deb atashgan. Ular o’z podalari bilan dag’al o’t va yantoq bilan qoplangan cho’l bo’ylab ko’chib yurishgan. Budaviylar tuya, ot va qo’y boqishgan. www.arxiv.uz

Tuya badaviy uchun eng asosiy hayvon bo’lgan. Cho’l kishilari uning suti va go’shtini tanovul qilishgan, tuya junidan to’qilgan issiq kiyimlar kiyishgan. Uylari tuya junidan to’qilgan kigizlar bilan berkitilgan o’tovlardan iborat bo’lgan. Tuya terisidan poyabzal, egar-jabduq va aslahalar tayyorlangan. Ko’pgina kasalliklarga eng yaxshi davo tuya yog’i bo’lgan. Badaviylar oilalari va ko’ch-ko’ronlari bilan tuyalarda bir manzildan boshqasiga ko’chib yurishgan. Mana shu tuyalarga minib urushqoq dushmanlari bilan jang qilishgan. Chidamli va sadoqatli hayonlar cho’lda o’zlari yo’l topganlar, uzoq vaqt yemishsiz va suvsiz yura olishgan, hech qachon egalarini kulfatda yolg’iz qoldirishmagan, uni qum bo’ronlaridan pana qilishgan va sovuqdan isitishgan. www.arxiv.uz

AL - QUDSDA OMARNI MASJIDI . Ko ’ chmanchilar savdo uchun mo ’ ljallangan mahsulotlarini Qizil dengiz sohili bo ’ jlab Jojlashgan jirik shaharlarga keltirishgan . Qadimdan Vizantijadan Afrika va Hindistonga eltadigan savdo yo’li shu yerdan o’tgan. Butun Arabiston, Eron va boshqa mamlakatlarning savdo karvonlari yo’li Makka va Jasrib (Madina)da to’qnash kelgan. Har yili bahorda to’rt oy mobaynida bu shaharlarda yarmarkalar o’tkazilgan. Ko’chmanchilar bu yerga chorva mollar keltirib, uni non, mato, qurol, idishlarga almashtirishgan. Shaharlarda yarmarkalar o’tkazilayotgan chog’da umumiy tinchlik e’lon qilingan: har qanday janjallar, harbiy to’qnashuvlar, karvonlarga hujumlar man etilgan. Bu taqiq juda muhim edi, chunki ko’plab qabila va urug’larga bo’lingan budaviylar juda jangari bo’lganlar. Ular orasidagi urush va janglar har qanday, hatto oddiy bahona bilan ham boshlanib ketgan. “Hun olish” odati bo’yicha shafqatsiz olishuvlar sodir bo’lgan, unga ko’ra urug’ a’zosini o’ldirganlik yoki haqorat qilganlik uchun butun urug’ va hatto qabila o’ch olgan. Har bir arab o’z qabilasiga sodiq bo’lgan. Qabilalar o’rtasida urushlar ba’zan o’n yillab davom etgan. www.arxiv.uz

JABROILNI MUHAMMADGA KO ’ RINISHI .Nizolarga barham berish va birlashish zaruriyatini tashqi sharoitlar ham taqozo qilgan . Milodiy VI a.ga kelib Arabiston yarim orolining katta hududi Eron va Vizantiya tomonidan bosib olingan. Arablar ajoyib yaylovlar, savdo yo’llari, o’z erkinliklari, boyliklari va mustaqilliklaridan mahrum bo’lishgan. Ko’pchilik qabila boshliqlari vujudga kelgan muammolarni Suriya, Misr va Eron yerlariga chopqunlar uyushtirish hisobiga hal etishga urinishgan. Biroq u ayrim qabilalargagina vaqtincha yengillik keltirgan. Mamlakatni birlashtirish zaruriyatining deyarli barcha arablar his etganlar. Yangidan tuziladigan davlatning markazi ko’p arab qabilalari yo’llari kesishgan shahar bo’lishi mumkin edi. Arabistondagi eng mashhur yarmarka Makka shahridagi yarmarka edi. Bu shahar qurg’oqchilik joyda, Arabistonning janubidan Suriya, Falastin, Iroq va Misrga boradigan gavjum savdo yo’llari kesishgan joyda joylashgan. Bu yerlarda dehqonchilik qilib bo’lmagan. Shuning uchun Makka aholisi turli halqlarning urf-odatlari va an’analari bilan tanish va arab qabilalari boshliqlari bilan do’stlashgan edi. www.arxiv.uz

QURONU-KARIMNI SAHIFASI-QURONU-KARIMNI SAHIFASI- MUSURMONLARNI ILOHIY KITOBIMUSURMONLARNI ILOHIY KITOBI www.arxiv.uz

Makka hokimlari shahar turli mamlakatlarning savdogarlariga o’qishi uchun qo’llaridan kelgan barcha harakatni qilganlar. Makka mahallalarga bo’lingan. Ularning har birining o’z bozori, mahalliy ma’budlar sajdagohi va bir qancha karvonsaroylari bo’lgan. Bu karvonsaroylarda sayyoh savdogarlar to’xtab o’tishgan, unga o’z mahsulotlari bilan ko’chmanchi qabila boshliqlari ham kelishgan. Karvonsaroylar turli kishilarni birlashtiruvchi markazlar bo’lgan. Hozirgi odamlar o’lchovi bilan qaralsa bu mehmonhonalar albatta uncha qulay bo’lmagan, lekin o’sha davrlarda har bir yo’lovchini Hudoning tuhfasi sifatida kutib olib, unga eng yaxshi sharoitlar yaratib berishga – qornini to’ydirish va suvga qondirish, dam olishiga imkon berish va uning hizmatkorlari, yuk ortilgan hayvonlari va tovarlari holidan habar olishga harakat qilishgan. Biroq arablarni Makkaga nafaqat savdo-sotiqa jalb etgan. Bu yerda shaharning markazida ularning eng qadimgi ibodatxonasi – Kayba joylashgan. U kub shaklidagi inshoot bo’lgan. Shuning uchun nomi “Kub” deb tarjima qilinadi. Ibodatxonda arablar uchun eng muqaddas bo’lgan “Qora tosh” saqlangan. www.arxiv.uz

MUHAMMADMUHAMMAD -- PAYGPAYG ’’ AMBARNI AMBARNI BUYRUGBUYRUG ’’ I BILAN MAJUSIYLARNI I BILAN MAJUSIYLARNI TATA ’’ ZIM QILUVCHI DARAXTNI CHOPIB ZIM QILUVCHI DARAXTNI CHOPIB TASHLASHTASHLASH .. U ibodathona devoriga o’rnatilgan. Rivoyatga ko’ra, “Qora tosh” bir paytlar qordan ham oppoq bo’lgan. Olloh uni dastlabki inson Odamatoga tuhfa qilgan. Odamato toshni kumush gardishga o’rnatgan va ularning ustiga sajdagoh qurgan. Biroq shundan beri odamlar qilgan va qilayotgan gunohlari tufayli tosh qorayib ketgan. Tosh qarshisida muqaddas buloq Zamzam joylashgan. Uning suvi shifobaxsh. Rivoyatlarga ko’ra, ibodatxona devorlariga qachonlardir turli arab qabilalarining 360 ma’budi tasviri tushirilgan. Shuning uchun Kayba arablar uchun umumij saJda qilish markazi bo’lgan. Bu yerga Arabistonning barcha dindor aholisi ziyorat uchun kelgan. Quraysh qabilasi zodagonlari qo’lida ibodatxona kalitlari bo’lgan. www.arxiv.uz

Zodagonlar shuningdek, sajdagoh yonida o’tkaziladigan marosimni ham boshqarishgan. Vaqt o’tishi bilan Kaybaga sig’inish makkaliklarning faol sayohat qilishlari va ularning shaharlarida har yili o’tkaziladigan yarmarkaning shuhrati tufayli butun Arabiston yarim oroliga tarqalgan. Makka asta-sekin atrofidabarcha arab qabilalari birlashishi mumkin bo’lgan shaharga aylangan. Faqat bu birlashuvga rahbarlik qilishi mumkin bo’lgan kishini topish kerak edi, holos. Bunday kishi mil. 570 y. Abdulloh (“Allohning quli” degani) ismli kambag’allashgan quraysh oilasida tug’ildi. Abdullohning urug’i Hoshim deb atalib u juda qadimiy bo’lgan. Qadimdan hoshimiylar (urug’ a’zolari shunday atalgan) Ka’ba kalitlarini saqlovchilar bo’lgan. Ular ibodathonaga yaqin joydagi mahallada yashaganlar. Shuning uchun tug’ilgan bola, uni Muhammad deb atashgan, Ka’baga sajda qilish an’analarida tarbiyalangan. Muhammad 6 yoshida etim qolgan. Arablar odatiga ko’ra, u haqida kambag’al qarindoshlari g’amho’rlik qilishgan. Muhammad yoshligida cho’pon, so’ngra savdo karvonlarini kuzatib boruvchi hizmatchi bo’lgan. Keyinchalik boy beva Hadichaga uylangan, u hotinning savdo ishlarini yuritgan. www.arxiv.uz

MUHAMMAD DAVRIDA MADINA. ARAB SURATI.MUHAMMAD DAVRIDA MADINA. ARAB SURATI. www.arxiv.uz

Madinaga barcha tomonlardan kelgan Muhammadning izdoshlari to’plangan. Bu yerda ibodat qilish uchun dastlabki masjid qurilgan, birinchi musulmonlar jamoasi urug’ yoki qabila belgisiga qarab emas, balki har bir inson, halq va yo’lboshchilar – muhojirlar, payg’ambarning eng yaqin safdoshlari huquqlarini o’zaro tan olish asosida tashkil topgan. Shuning uchun ilk musulmonlar orasida yakka hudolikni tan olgan barcha dinlarning tarafdorlari bo’lgan, Qur’onda esa din erkinligi haqida “Dinda majbur qilish yo’q” degan oyat nozil qilingan. Musulmon jamoasi Muhammadga etkazilgan ilohiy vahijlarda bayon etilgan, so’ngra Qur’onda mustahkamlangan talablar asosida yashagan. Musulmonning eng asosiy vazifalaridan biri zakot – mulk solig’i to’lash bo’lgan, uni har bir musulmon jamoaning kambag’al a’zolariga to’lash lozim edi. Boshqa bir majburiyatga ko’ra islom dinini qabul qilganlar albatta hayr-ehson qilishlari kerak bo’lgan. Uchinchi majburiyatga ko’ra, har bir musulmon kuniga besh mahal namoz o’qishi shart edi. Namoz hamma musulmonlar tomonidan bir vaqtda, kunning ma’lum bir soatida, baland minoradan mulla yoki muazzin azon vaqti bo’lgani haqida ularni habardor qilishi bilan o’qilgan. Muhammad Makkaga qaytishga intilgan. 622 y.dan boshlab makkaliklar va Pajg’ambar izdoshlari o’rtasida sakkiz yil davomida qattiq kurash ketgan. 630 y. uzoq muzokaralardan so’ng Muhammad makkalaiklar bilan bitim tuzgach, o’zaro kurash yakun topgan. Bu bitimga ko’ra Makka aholisi Muhammadning diniy va siyosiy hokimiyjatini tan olish va uning ta’limotini qabul qilish majburiyatini olishgan. Makkaliklar uchun Makka yangi dinning bosh markazi, Kayba esa – islomning asosiyj ibodathonasi ekanligi e’tirof etildi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

O’rta Osiyo shaharlarining paydo bo’lishi va rivojlanishi

Yevropa sivilizatsiyalarining paydo bo’lishi

Insoniyatning paydo bo’lishi va ilk gominitlar

Antik davrda ilmiy tafakkurning paydo bo’lishi

Yevropa va dunyo okeani hududida sivilizatsiyalarning paydo bo’lishi