Amir Temur diplomatiyasi - Tarix - Slaydlar

Amir Temur diplomatiyasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

765.5 KB

Ko'chirib olish

Amir Temur diplomatiyasi www.arxiv.uz

• Mamlakatimiz istiqlolga erishgan vaqtdan e ' tiboran Amir Temur shaxsi xalqimiz uchun yana Vatan va millat timsoliga aylandi . Mustaqilligimizning har bir tadbirida, O'zbekistonning har bir qadamida ul buyuk zot ruhi bizga hamrohu hamnafas bo'lib bormoqda. • Yurtimizda har yili Amir Temurning tavallud sanasi keng nishonlanadi. Poytaxtimiz markazidagi Amir Temur xiyobonidagi keng ko'lamli bunyodkorlik va ko'kalamzorlashtirish ishlaridan tortib, Sohibqiron tug'ilgan go'sha - Qashqadaryodagi Xo'ja Ilg'or qishlog'ida amalga oshirilayotgan qizg'in obodonchilik ishlarigacha shundan dalolat bermoqdaki, bu yil Sohibqiron nomi, uning faoliyati bilan bog'liq tadbirlar diyorimizning barcha hududlarida alohida ko'tarinki ruhda o'tmoqda. • El-yurtimizda bu qutlug' sananing hamisha ana shunday ko'tarinki kayfiyatda kutib olinishi bejiz emas, albatta. Chunki Amir Temur nomi, siymosi xalqimizni birlashtirishda, jipslashtirishda, iymon-oqibatli bo'lishda, madaniy-ma'rifiy ildizlarimizni chuqur anglashda, qudratli kelajagimizni qurishda bizga yangi-yangi kuch-quvvat va shijoat bag'ishlab turibdi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Buyuk Sohibqironning eng muhim fazilatlaridan biri shuki, ul zot bundan olti asr avvaloq davlatlararo o'zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, uzoq va yaqin xalqlar o'rtasida do'stlik va hamjihatlik rishtalarini mustahkamlash o'z saltanati yorqin istiqbolini ta'minlashning muhim omili ekanini teran anglagan. Shu sababli u YEvropa va Osiyoni bog'lashga xizmat qilgan ulkan ishlarni amalga oshirgan. Bir tomondan – Xitoy, Hindiston, bir tomondan – Fransiya, Ispaniya, Angliya va boshqa davlatlar bilan aloqalar o'rnatgan va shu munosabatlarni mustahkamlashga intilgan. • Prezidentimiz Islom Karimovning ta'biri bilan aytganda, Amir Temurning eng asosiy tarixiy xizmati shundan iboratki, aynan uning hukmronligi davrida YEvropa va Osiyo qit'alari ilk bor o'zlarining bir geosiyosiy maydonda yashayotganlarini his etganlar. Sohibqiron savdo-iqtisod munosabatlari orqali xalqlar va mamlakatlar o'rtasida yagona makon barpo etish sohasida shunday yutuqlarga erishganki, bunga qoyil qolmasdan ilojimiz yo'q. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Temur barpo etgan buyuk saltanat o'sha davrdan boshlab nafaqat qo'shni mamlakatlar va ularning boshliqlarini, balki uzoq yurtlar hukmdorlarini ham o'ziga jalb etib kelgan. Tarixiy hujjatlarning dalolat berishicha, XIV asrning 70-yillaridanoq YEvropa davlatlari vakillari Turkistonga kelib, bu erdagi yangi, mustaqil davlatning qudrati va salohiyati bilan jiddiy qiziqishgan. • Sohibqiron ham o'z navbatida, ayniqsa, qudratli saltanat shakllangach, o'sha davrning deyarli barcha taniqli davlatlari va ularning hukmdorlari bilan faol diplomatik aloqalar o'rnatgan. Turli davlatlarga o'z elchilarini yuborgan, shuningdek, uning huzuriga yo'llangan chet ellar elchilarini qabul qilgan. www.arxiv.uz

• Amir Temur Kastiliya va Leon qiroli Don Enrike III (ayrim manbalarda – Ispaniya qiroli Genrix III), Fransiya hukmdori Sharl VI (ayrim manbalarda – Karl VI), Angliya qiroli Genrix IV saroylariga elchilar yuborib, mutanosib ravishda ispaniyalik, fransiyalik, angliyalik, xitoylik va boshqa bir qator – jami yigirmadan ortiq xorijiy davlatlar elchilarini o'z saltanatida qabul qilgani haqida atroflicha bayon etilgan ko'plab tarixiy va ilmiy asarlar bu fikrni yaqqol tasdiqlaydi. • Tarixiy manbalarda yozilishicha, 1402 yilning 28 iyulida Anqara shahri yaqinidagi Chubuq vodiysida Amir Temur bilan Usmonli turk sultoni Boyazid Yildirim askarlari o'rtasida kechgan va Sohibqiron g'alabasi bilan yakun topgan jangga guvoh bo'lgan xorijlik diplomatlar orasida Kastiliya va Leon qiroli Don Enrike III tomonidan Amir Temur huzuriga yo'llangan elchilar – Payo de Sato Mayor va Ernan Sanches de Palasuelos ham bor edi. www.arxiv.uz

• Jangdan so'ng Amir Temur elchilarni qabul qiladi, ulardan ispanlar davlati va qirolning ahvoli haqida surishtiradi, ziyofatlarga taklif etib, ko'p hadyalar beradi. Ispan elchilarining qaytish payti kelganda esa Sohibqiron ikki davlat o'rtasidagi aloqalarni yanada mustahkamlash maqsadida ular bilan birga o'zining qobiliyatli beklaridan bo'lgan Muhammad Keshiyni ham maktub va sovg'alar bilan Kastiliyaga elchi qilib jo'natadi. Keshiy u erga eson-omon etib borib, maktub va sovg'alarni qirol Don Enrike III ga topshiradi. • Ilmiy tadqiqotlarda yozilganidek, Amir Temur diplomatiyasining nazariy asosini islom dini tashkil etgani holda, uning ma'naviy-axloqiy asosi uzoq asrlarga borib taqaladi. Bu diplomatiyaning shakllanishida Yusuf Xos Hojibning “Qutadg'u bilig” asari kabi mashhur asarlar va qomusiy manbalar katta rol o'ynagan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Amir Temur diplomatiyasining o'ziga xos tomonlaridan biri – u o'zining barcha murojaatlarida, hatto qat'iy talab shaklida yozilgan nomalarida ham, Sharq diplomatiyasi etiketlariga rioya qilgan. Ayrim uzoq yurtlar hukmdorlarining qo'pol shaklda, ba'zi hollarda jahl va jaholat bilan yozilgan nomalariga ham Sohibqiron hamma vaqt o'z fikrlarini aniq bayon qilgan holda madaniyat va odob bilan javob qilganini o'sha davrlardan meros bo'lib qolgan tarixiy xatlar orqali bilib olish qiyin emas. • Ayni vaqtda shuni ham aytish kerakki, Amir Temur odatda YEvropa mamlakatlariga masihiylik dini peshvolarini elchi qilib yuborgan. Fransisko, Fransisko Sadru, Sultoniya shahri arxiepiskopi Ioann Fransiya va Angliya qirollariga Sohibqironning maktublarini olib borgan . www.arxiv.uz

• Musulmon diplomatlaridan, yuqorida aytib o'tganimizdek, faqat Muhammad Keshiygina YEvropaga borishga muyassar bo'lgan. Bu ham uning qobiliyatidan, bir necha tillarni, ehtimol, YEvropa tillaridan birini bilganidan dalolat beradi. O'sha davrda Amir Temur shuhrati butun YEvropaga tarqalgan edi. Shu sababli Muhammad Keshiy Kastiliya qiroli Don Enrike III huzurida katta hurmat-e'tibor bilan kutib olingan. U qirol saroyidagi rasmiy tantanalarda va yirik zodagonlar qasridagi qabul marosimlarida ishtirok etgan. Qirol unga Rui Gonsales de Klavixo boshchiligidagi o'z elchilarini qo'shib, hurmat- ehtirom bilan Samarqandga kuzatib qo'ygan. • Ana shu safar taassurotlari asosida Rui Gonsales de Klavixo tomonidan yaratilgan “Samarqandga, Temur saroyiga sayohat kundaligi. 1403-1406 yillar” asari Klavixoni butun dunyoga mashhur qilib yubordi va necha asrlardan buyon bu bebaho kundaliklar Marko Polo, Ioann Galonifontibus, Afanasiy Nikitin, Barbaro va Kontarini asarlari bilan bir qatorda o'rta asrlar jahon adabiyotining oltin fondini bezab turibdi. www.arxiv.uz

• Aytish joizki, Sohibqironning elchisi – arxiepiskop Ioanning “Amir Temur va uning saroyi haqida xotiralar” asari ham o'tgan olti yuz yil mobaynida shu mavzuda turli tillarda yaratilgan mingdan ziyod asarlar orasida ishonchli va xolis manba sifatida alohida o'rin tutadi. Nega deganda, bu asar buyuk ajdodimiz bilan Samarqandda uchrashgan evropalik elchi Klavixoning kundaliklari, shuningdek, Amir Temur bilan bevosita muloqotda bo'lgan mashhur tarixnavislar Ibn Arabshoh va Ibn Xaldun qalamiga mansub tarixiy kitoblar kabi birlamchi, ya'ni Sohibqironni o'z ko'zi bilan ko'rib, suhbatida bo'lgan mualliflar yozib qoldirgan eng nodir manba sanaladi. www.arxiv.uz

• E'tibor va e'tirofga sazovor tomoni shundaki, istiqlol yillarida xalqimiz ana shu asarlarni bevosita asliyat tilidan o'zbek tiliga tarjimalarini o'qish va o'rganish, chuqur tahlil va talqin etish imkoniga ega bo'lishdi. • Muxtasar aytganda, Amir Temur olib borgan faol diplomatik siyosat tufayli buyuk ajdodimiz tuzgan va boshqargan ulkan saltanat bilan jahonning o'sha davrda taniqli bo'lgan barcha davlatlari, shu jumladan, YEvropa mamlakatlari orasida doimiy aloqa o'rnatilgan. Va bu o'z navbatida dunyodagi ko'pgina mamlakatlar bilan savdo- iqtisodiy aloqalarning rivojlanishiga va madaniyat taraqqiyotiga xizmat qilgan. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Amir Temur diplomatiyasi 2

Amir Temur

Amir Temur tuzuklari

Amir Temur 5

Amir Temur 3