Amir Temur 3 - Tarix - Slaydlar

Amir Temur 3

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4347.9736328125 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz

Amir Temur 1336 yili 8 aprel kuni Kesh shahri Xo`ja Ilg`or qishlog`ida tug`ilgan. Uning otasi amir Muhammad Tarag`ay turklarning barlos urug`idan bo`lgan xodagon oiladan kelib chiqqan edi. U o`z ta`sirini o`tkaza oladigan kishi bo`lib, Movarounnahrda katta obro`ga ega bo`lgan edi. 1355 yilda u amir Djaku – barlosningqizi Turmush – og`aga uylanadi. Movarounnahrning oliy amiri Qozogon, Amir Temurning fazilatlarini ko`rib ishongan holda ayni shu yilda unga o`z nevarasi O`ljay Turkan og`ani xotinlikka beradi. Ushbu nikoh tufayli Amir Temur amir Kozogonning nevarasi amir Husayn bilan ittifoq tuzadi. Ular irgalikda mo`g`ullarga qarshi kurashishga chiqadilar. 1356 yilda Amir Temurning ikkita o`g`li – Jahongir mirzo va Umarshayx mirzo tug`iladi. www.arxiv.uz

Movarounnahrning iqtisodiy ahvoli XIII asrning oxirida – XIV asrning birinchi yarmida kundan-kunga yomonlashib borar edi. Mo`g`ulistoning xoni Tug`luq Temur bundan foydalanib, 1360 yilda biror-bir qarshilikka uchramay bosqinchilik yurishida Qashqadaryogacha yetib bordi. Amir Temur unga xizmat qila boshladi. Lekin tug`liq Temur Movarounnahr hukmdori etib o`z o`g`lini tayinlaganda Amir Temur bu shahzodaga xizmat qilishni xohlamadi va Balx shahrining hukmdori amir Husayn bilan kelishib olib, Amir Temur mo`g`ullar bilan keskin kurashga kirishib ketdi. Bu paytda Samarqand shahrida sarbadorlar qo`zg`oloni avj olgan edi, ular ham mo`g`ullarga qarshi kurashgan. Ushbu xalq harakatining nomi unda ishtirok etuvchilarning shioridan paydo bo`lgan: «Yoki ozodlik uchun kurash, yoki bosh dorga tortiladi». 1370 yilda Amir Temur Balx shahridagi qurultoyda Turonning oliy amiri deb e`lon qilingan edi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Chingizxoning avlodidan bo`lgan Saroy Mulk xonim bilan tuzilgan nikoh esa Amir Temurga o`z nomiga faxriy «Go`ragon», ya`ni «xonning kuyovi» degan unvonni qo`shishga imkon berdi. Amir Temurning asosiy vazifasi parchalanganlikni bartaraf etish va alohida mayda yer-mulklarni yagona yirik davlatga birlashtirish bo`ldi. Bu davlatning poytaxti sifatida u Samarqandni tanlab, bu yerda tez orada shahar himoya qilish devorlarini, ark va saroylarni qurishni boshladi. U So`g`diyona davlatining qadimgi poytaxti xarobalarining yonida yangi Samarqand shahriga asos soldi. Amudaryo va Sirdaryo o`rtasidagi yerlarni, shuningdek Farg`ona va Shosh viloyatini birlashtirib va o`ziga bo`ysundirib, Amir Temur bosqinchilik istilolarini boshlab yubordi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 Amir Temurning O’rta Osiyodagi hukmronligi 35 yil davom etgan. U Hind va Gang daryolaridan to Sirdaryo va Zarafshongacha, Tyan-Shan tizmasidan Bosforgacha ulkan imperiya davlatini yaratgan. Umrining ko`proq qismini u harbiy yurishlarda o`qtkazgan. Xitoyga olib borayotgan harbiy yurishi paytida, 1405 yilda Amir Temur O`tror shahrida vafot etgan.  Amir Temurning hayotligi davrida davlat boshqaruvi to`g`risida «Temur tuzuklari» nomi bilan mashhur bo`lgan maxsus asar yozilgan. bu o`rta asrlar davrining qimmatbaho tarixiy manbai bo`lib, ikki qismdan iborat. Unda Amir Temurning tarjimai holi va uning hayoti bilan bog`liq bo`lgan voqealar, ushbu beqiyos davlat arbobi va sarkardaning harbiy san`at, mamlakatning tashkil etilishi va boshqaruvi yuzasidan fikrlari va qarashlari bayon etilgan. Bu qonunlarning qimmatli termasidir, undan Amir Temur qanday asosda markazlashgan, yaxshi boshqariladigan qudratli davlatni yaratganligi ko`rinib turadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ulkan davlatni tuzib, Amir Temur mamlakatning iqtisodiy va madaniy rivojlanishi uchun zamin va shart-sharoit yaratib berdi. Avvalgi tarixiy davrlarning ko`p asrlik an`analari yangi tarixiy tus olgan shaklda tiklanadi. Movarounnahr Yaqin va O`rta Sharqning savdo, iqtisodiyot va madaniyat markaziga aylanib borgan sari Chingizxoning bosqinchilari tomnidan yer bilan yakson etilgan Samarqand, Kesh, Buxoro, Termiz, Toshkent, Marv va boshqalar kabi qadimiy shaharlar tiklanib, obod etila boshlandi. Masjidlar, madrasalar, maqbaralar, karvon-saroylar va hammomlarning hashamatli ulug`vor binolari qurila boshladi. Har bir g`alaba yoki voqea me`morchilikda ham aks ettirilishi odat tusiga aylandi. Qurilish faoliyatida Amir Temur ma`lum siyosiy maqsadlarni ham ko`zlagan edi – u barpo etgan ulkan inshootlar uning beqiyos davlatining kuchini, qudrati va buyukligini namoyish etishi kerak edi. www.arxiv.uz

Amir Temur faoliyati  Brinchidan, u mamlakatda kuchayib ketgan feodal tarqoqlikka barham beridi, el-yurtni o’z tug’i ostida birlashtira oldi. Markazlashgan yirik feodal davlatga asos soldi. Bu bilan ziroatchilik , hunarmandchilik , savdo –sotiq va madaniyat rivojiga mustahkam zamin yaratdi.  Ikkinchidan, Amir Temur bir qator xalqlar va yurtlarga mustamlakachilar zulmidan ozod bo’lishga yordam berdi. Masalan o’sha davrning eng qudratli podshohlaridan hisoblangan Boyazid Ildirimnii tor- mor keltirib, Ucmonli turklarning istibdodligi turub qolgan “Bolqon” yarim orolidagi xalqlar va mamlakatlarga ozodlik bag’ishlanadi. Oltin O’rda xoni To’xtamishni ikki hukumronligidan qutulishini 300 yilga tezlashtirdi.  Uchinchidan Turkiston zaminini hunarmandchilik , ilm-fan va madaniyat rivojlangan ilg’or mamlakatlarga aylantirdi. Amir Temurning sa’y- harakati bilan obod etilgan shaharlar kasabalar qishloqlarni Shahrisabz, Buxoro, Turkiston shaharlarda qad ko’targan imoratlar ham Amir Temur nomi bilan bog’liqdir. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan Vatanimizning yuksak mukofotlaridan biri – Amir Temur ordeni ta’sis etilgani, 1996 yilda Sohibqiron tavalludining 660 yilligi xalqaro miqyosda nishonlangani, Toshkent, Samarqand, Shahrisabz shaharlarida bobokalonimizning muazzam haykallari qad rostlagani, poytaxtimizda Temuriylar tarixi davlat muzeyi tashkil etilgani ana shunday ezgu ishlardandir. Bundan tashqari, Toshkent shahri markazidagi xiyobon, shohko‘cha, metro bekati, mamlakatimizning turli hududlaridagi madaniyat va ma’rifat maskanlari Sohibqiron nomi bilan ataladi. Eng muhimi, Amir Temur siymosi xalqimiz qalbidan yanada mustahkam o‘rin oldi, milliy iftixor, mustaqillik va ozodligimiz ramziga aylandi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Temuriylar tarixi davlat muzeyi Amir Temur va temuriylar davri tarixini o‘rganuvchi, xalqimizning boy moddiy va ma’naviy merosini asrab-avaylab, kelajak avlodlarga yetkazuvchi, targ‘ib qiluvchi ma’naviy-ma’rifiy va ilmiy markaz hisoblanadi. Temuriylar tarixi davlat muzeyi o‘zining ulug‘vorligi, temuriylar saltanatining mislsiz tarixiy obidalariga monand betakror me’moriy yechimi bilan hamyurtlarimiz, hamkoru do‘stlarimiz, xorijlik mehmonlar e’tiborini o‘ziga tortib kelmoqda. Niliy gumbaz, uni ko‘tarib turgan va kuch-qudrat ramzi bo‘lgan ustunlar, binoning milliy me’morchiligimiz an’analariga binoan ishlangan toq va ravoqlari, oltin suvi berib ziynatlangan naqshlar har qanday kishini lol qoldiradi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Temur tuzuklari  Amir Temurning nomi bilan bog’liq bo’lgan uning “Temur tuzuklari”, ya’ni Temurning boshidan kechirganlari nomlari bilan atalib kelgan. “Temur tuzuklari” Temur kodeksi, ya’ni Amir Temurning davlatni boshqarish va uni idora qilish bayon etilgan bo’lib, xandalar to’plamidir.  “ Temur tuzuklari” ikki qisimdan iborat: birinchi qism Amir Temurning etti yoshidan tortib, to so’ngi kunigacha bo’lgan hayoti tasvirlangan.  Ikkinchi qismi Jahongir Sohibqiron Temur nomidan shahzodalarga qarata aytilgan vasiyatlar, pand-nasihatlar o’rin olgan. Unda Jahongir o’z vorislariga qarata davlatini idora qilish san`atini nozik sirlari, qoidalari haqida amir, vazirlar, hokimlarni tanlash ularni joy-joyiga qo’yish, qo’shin boshliqlari, ularning xizmatlarini taqdirlash haqida vasiyat qilgan edi. www.arxiv.uz

 Dushmandan qo’rqma munofiqdan qo’rq.  Ulkan meros – doimo ulkan muxoliflik tug’diradi.  Qonni qon bilan emas, suv bilan yuvishni o’rgan.  El tupursa ko’l bulur  Qo’rqmasang – yov qochar.  Qo’liga qilich olgan bahona qidirmaydi.  Toy mingan ot ham minar.  Tuya mingan odam qo’y orasiga berkinmas.  Botirlik qal`a oladi.  Botir jangda bilinadi, dono mashvaratda.  Birliksiz kuch bo’lmas.  Bir qinga ikki qilish sig’mas. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Amir Temur

Amir Temur tuzuklari

Amir Temur diplomatiyasi

Amir Temur 5

Amir Temur hayoti