logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tarix
  4. 1917-1924 yillarda Buxoro

1917-1924 yillarda Buxoro

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1492 KB
Ko'chirib olish
1917-1924 YILLARDA 1917-1924 YILLARDA BUXORO HUDUDIBUXORO HUDUDI1917-1924 YILLARDA 1917-1924 YILLARDA BUXORO HUDUDIBUXORO HUDUDI  Buxoro amiri Olimxon Miller va uning Buxoro amiri Olimxon Miller va uning yordamchisi Shulga tuzgan manifest yordamchisi Shulga tuzgan manifest matnini ayrim tuzatishlar bilan farmoni matnini ayrim tuzatishlar bilan farmoni oliy tarzida e`lon qildi (1917 y. 7 aprel) oliy tarzida e`lon qildi (1917 y. 7 aprel) Amir farmonida nufuzli kishilardan iborat Amir farmonida nufuzli kishilardan iborat majlis tuzish, davlat xazinasini ta`sis majlis tuzish, davlat xazinasini ta`sis etish va mamlakat byudjetini belgilash, etish va mamlakat byudjetini belgilash, poytaxtda bosmaxona ochish, sanoat va poytaxtda bosmaxona ochish, sanoat va savdoni rivojlantirish, soliklarni tartibga savdoni rivojlantirish, soliklarni tartibga solish, amaldorlar ustidan nazorat solish, amaldorlar ustidan nazorat o`rnatish va ularga moyana to`lash o`rnatish va ularga moyana to`lash kabilar tilga olingan edi. kabilar tilga olingan edi. • Yo. Buxoroning Fitrat, Fayzulla Xo`jayev va Usmon Xo`jayev boshchiligidagi so`l qanoti farmon e`lon qilingan kunning ertasiga Buxoro sh.da katta namoyish uyushtirdi va Registonda miting o`tkazdi (q. Buxoroda 1917 yil aprel namoyishi). 14 aprel • da amir o`z farmonini bekor qildi. Yo. b. endi amir hokimiyatiga qarshi yashirin kurash yo`liga o`tdi. Ular Buxoro sh.ni tark etishga majbur bo`ldi va Yangi Buxoro (Kogon)ga kelib o`rnashdi. Kogonda ular safiga Buxorodan avval chiqib ketgan yirik savdogar Muhiddin Mansurov o`g`illari (Abdulqodir, Amin, Isom Muhiddinov) va b. bilan kelib qo`shildi. 1917 y. aprel vokealari Yo. b. partiyasi ichidagi bo`linishni chukurlashtirdi va unda A. Burhonov boshchiligidagi o`ng qanot vaqtinchalik ustun keldi. • Keyinchalik Yo sh b uxoro partiyasidan qisman isloxrtlar o`tkazish tarafdori bo`lgan jadidlarning ulamolar bilan bog`langan Ikrom domla boshchiligidagi guruhi ajralib chikdi. Yo. b. safidan yirik sarmoyadorlar chiqib, unga ko`proq shahar kambag`allari kirdi. • 1917 y. okt.—noyab. oylarida Petrograd va Toshkentda sodir bo`lgan voqealar Buxoro amirligida katta akssado berdi. Toshkent va Farg`onadagi jadidlar Turkistonda muxtoriyat e`lon qilish uchun harakat qilgan bo`lsa, Yo sh b uxoro Buxoroda amirning istibdod tuzumiga karshi kurashni davom ettirdi. Yo sh b uxoro partiyasi ichida turli guruhlarning borligi, karashlarning xilma-xilligi tufayli yagona dastur tuzishga ehtiyoj tug`ildi. Markaziy qo`mita bu vazifani 1917 y. noyabrda Fitratga topshirdi. • Markaziy qo`mita Fitrat tomonidan 1918 y. yanvarda yozilgan Yo sh b uxoro partiyasining dasturini tasdikladi va islohot loyihasi sifatida e`lon qildi. Unda mamlakatda konstitutsiyaviy monarxiya o`rnatish, Buxoroning iqtisodiy, siyosiy va harbiy mustaqilligini ta`minlash, madaniy taraqqiyot, dehqonchilik va soliqtizimi masalalariga alohida e`tibor berildi, zamonaviy armiyani tashkil etish, 2 yillik majburiy harbiy xizmatni joriy qilish, davlat hisobidan maktablar va oliy o`quv yurtlari ochish, 10 nozirlikdan iborat Nozirlar kengashi tuzish taklif etildi.  Fayzulla Xo`jayev Fitrat loyihasining ancha Fayzulla Xo`jayev Fitrat loyihasining ancha cheklanganligini tanqid qilib, unda boshqaruvning cheklanganligini tanqid qilib, unda boshqaruvning respublika usulini joriy etish talab qilinmaganligini respublika usulini joriy etish talab qilinmaganligini ta`kidladi. Okt. to`ntarishidan keyin sovet Rossiyasi ta`kidladi. Okt. to`ntarishidan keyin sovet Rossiyasi bilan Buxoro o`rtasidagi munosabatlar yomonlashdi. bilan Buxoro o`rtasidagi munosabatlar yomonlashdi. Qo`qon sh.da faoliyat ko`rsatayotgan Turkiston Qo`qon sh.da faoliyat ko`rsatayotgan Turkiston Muxtoriyati hukumatini qizil askarlar va arman Muxtoriyati hukumatini qizil askarlar va arman dashnoqlarining qurolli kuchlari yordamida 1918 y. dashnoqlarining qurolli kuchlari yordamida 1918 y. 19—12 fevralda agdarib tashlagan bolsheviklar endi 19—12 fevralda agdarib tashlagan bolsheviklar endi Buxoroda bir zarb bilan amirlik hokimiyatini ham Buxoroda bir zarb bilan amirlik hokimiyatini ham tugatmoqchi edi. Ular shu maqsadda Fayzulla tugatmoqchi edi. Ular shu maqsadda Fayzulla Xo`jayev boshchiligidagi Yo. b.ni Xo`jayev boshchiligidagi Yo. b.ni qo`llabquvvatlashdi. Yo. b. esa o`z kuchlari bilan qo`llabquvvatlashdi. Yo. b. esa o`z kuchlari bilan hukumatni qo`lga ololmasdi. 1918 y. fevral oyining hukumatni qo`lga ololmasdi. 1918 y. fevral oyining oxirida Turkiston XKS raisi F. I. Kolesov Ashxoboddan oxirida Turkiston XKS raisi F. I. Kolesov Ashxoboddan Toshkentga kaytayotganda Kogon sh.da Yo. b. Toshkentga kaytayotganda Kogon sh.da Yo. b. raxbarlari bilan uchrashib, amir hokimiyatiga qarshi raxbarlari bilan uchrashib, amir hokimiyatiga qarshi kurashda o`z "xizmat"ini taklif qildi. kurashda o`z "xizmat"ini taklif qildi. • Fayzulla Xujayev Turkiston respublikasining RSFSR hukumati huzuridagi muxtor vakolatxonasida Yo. b. partiyasining bo`limini tashkil qildi (1918 y. okt.). Buxoro amirligida demokratik g`oyalarni targ`ib qilish uchun Yo. b. tomonidan oyida 2 marta o`zbek va tojik tillarida jur. nashr etila boshlandi. 1918 y. 16 noyabr da Moskvada Yo. b.ning Turkiston MIKdagi muxtor vakolatxonasi yig`ilishida Fayzulla Xo`jayev tayyorlagan dastur (programma) kabul kilindi. Unda Buxorodagi ijtimoiy tuzum va xalq ahvoli yoritildi, Buxorodagi amir hukumatini ag`darib tashlash uchun tashviqotchi xodimlar tarbiyalash, Buxoro va Turkiston xalklari bilan aloqa bog`lash, amirga qarshi xalq ko`zg`olonini tayyorlash va unga rahbarlik qilish, qo`zg`olonchilarni qurolyarog` bilan ta`minlash masalalari ko`zda tutildi. • Yo. b.ning maqsadi — Buxoroda demokratik xalq respublikasi o`rnatish, deb e`lon etildi. 1919 y. o`rtalariga kelib, Yo. b.ning Toshkent, Samarqand, Mari, Karki, Kattaqo`rg`onda bo`limlari va Kogonda shahar byurosi tuzildi. Shu yil dek.gacha ularning 3 marta qurultoyi chaqirildi. 1920 y. yanvarda Toshkentda Fayzulla Xo`jayev boshchiligida inqilobchi Yo. b. partiyasi Turkiston Markaziy byurosi tashkil etildi. 1920 y. 15 apreldan Yo. b. partiyasining organi "Uchqun" gaz. chika boshladi (muharrir — Fayzulla Xo`jayev). U Toshkentda chop qilinib, Buxoroda maxfiy ravishda tarkatildi. Inqilobchi Yo. b. partiyasining Turkiston Markaziy byurosi 1920 y. 13— 14 iyundagi birlashgan konferensiyasida F. Xujayev tuzgan dasturni kabul qildi. Dastur "Zulmga qarshi birlashingiz!" degan shior va kirish qismi bilan boshlanadi. Bu qismda Buxoroning umumiy ahvoli va Yo. b.ning asosiy maqsadlari, 2qismida esa Yo. b.ning amaliy takliflari, islohot va mamlakatni idora qilishni tashkil etish rejasi bayon etildi • 1920 y. 2 sent. • da Turkfront qo`mondoni M. V. Frunze boshchiligidagi qizil askarlar keskin janglardan so`ng Buxoro sh.ni bosib oldi (q. Buxoro bosqini). Amir Olimxon hokimiyati ag`darib tashlandi. Xalq Nozirlar Sho`rosi, Inqilobiy qo`mita va BKP MKning umumiy yig`ilishida (1920 y. 14 sent.) 9 kishidan iborat Butun Buxoro inqilobiy qo`mitasi (raisi—Abdulqodir Muhiddinov) va respublika hukumati — 11 kishidan iborat Xalq Nozirlar Sho`rosi (raisi — Fayzulla Xo`jayev) tuzildi (q. Buxoro Xalq Sovet Respublikasi). Yo. b. o`z islohotchilik g`oyalarini yangi hukumatdagi faoliyati davomida amalga oshirishga harakat qildi. • Buxoroda amirlik tuzumini ag`darib tashlashdek o`z tarixiy vazifasini bajargan Yo. b. partiyasining a`zolari 1920 y. 11 sent.da umumiy asosda Buxoro kompartiyasi safiga kirdi. Yo. b. partiyasining ayrim a`zolari (Usmonxo`ja Po`latxo`jayev, Abdulhamid Oripov va b.) keyinchalik Buxorodagi istiqlolchilik harakati saflariga o`tib, kizil askarlarga karshi kurashda katnashdi. 1923 y. iyunda Moskvaning qat`iy talabi bilan Otaulla Xo`jayev (tashqi ishlar noziri), Fitrat (maorif noziri), Sattor Xo`jayev (moliya noziri), Muinjon Aminov (Ekoso raisi) va b. sobiq Yo. b. lavozimlaridan olinib, Buxoro davlati hududidan chiqarib yuborildi.

O'xshashlar

1917-1980-yillarda muzeylar va muzey ishi
Oʻzbekistonda 1917-90 yillarda tashkil etilgan muzeylar faoliyati
Buxoro amirligi va Xiva xonligida 1917-1920-yillardagi ijtimoiy siyosiy vaziyat
Buxoro muzeylari
Buxoro amirligi