logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Sotsiologiya
  4. Социогенезда шахс

Социогенезда шахс

Yuklangan vaqt:

02.06.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1307 KB
Ko'chirib olish
Социогенезда шахс • Маданият тарихида шахс. • Шахсда ижтимоий типик муаммо, миллий характер ва ижтимоий характер. • Шахснинг ролли назариялари ва уларнинг таҳлили. • Шахсни атрофдагилар томонидан ўрганилиши ва унинг психологик функциялари. • Шахс социаллашуви. Ахлоқий хулқ-атвор регуляциясининг такомиллашуви.. • Шахснинг фаоллик табиати. • Ижод ва шахс. • "Социогенезда шахс. Ижтимоий- тарихий турмуш тарзи-шахсий ривожланиш манбаи» СОЦИАЛЛАШУВ (ИЖТИМОИЙЛАШУВ) СОЦИАЛЛАШУВ БОСҚИЧЛАРИ СОЦИАЛЛАШУВНИНГ МУҲИМ ҚИРРАЛАРИ ҚАДРИЯТЛАР • Инсон ва жамият интиладиган идеаллар, ғоялар, мақсадлардир НОРМАЛАР • Социал нормалар –қатор меъёрлар синфининг бири. • Социал нормалар –мажбурият ва баҳолашга мансуб бўлган хулқ- атвор қоидалари. • Универсал (урф-одатлар); • Гуруҳ ичидаги (ритуаллар); • Шахслилик; • Индивидуал; • Ҳуқуқий нормалар социаллашув жараёнини тушунишга ёндашувлар • социаллашув жараёни деганда: • ин к ултурация -маданиятига кириш; • интернализация - ташқи ижтимоий талабларни шахснинг шахсий norma ва қадриятларига айлантириш: • адаптация- шахснинг яшаши учун зарур бўлган хулқ-атвор намуналарининг ўзлаштирилиши; • таълим -бошқа кишиларнинг шахс шахсини шакллантиришга қаратилган мақсадли ҳаракатлари ШАХС СОЦИАЛЛАШУВ ФАКТОРЛАРИ • МИКРОФАКТОРЛАР: ОИЛА, МИКРОСОЦИУМ, ТАРБИЯ ИНСТИТУТЛАРИ, ДИНИЙ ТАШКИКИЛОТЛАР. • МЕЗОФАКТОРЛАР : ЭТНОС, ҲУДУДИЙ ШАРТ-ШАРОИТЛАР, АҲОЛИ ЯШАЙДИГАН ЖОЙ ТИПЛАРИ, ОММАВИЙ КОММУНИКАЦИЯ ВОСИТАЛАРИ. • МАКРОФАКТОРЛАР: МАМЛАКАТ, ЖАМИЯТ, ДАВЛАТ, МАДАНИЯТ ШАХСНИНГ СОЦИАЛЛАШУВ БОСҚИЧЛАРИ СОЦИАЛЛАШУВ ТУЗИЛМАСИ • СОЦИАЛЛАШУВ КОМПОНЕНТЛАРИ : ЭМОЦИОНАЛ, КОГНИТИВ, АФФЕЛИАТИВ- ХУЛҚИЙ. • ХУЛҚ-АТВОР: КОНСТРУКТИВ, ДЕСТРУКТИВ • ШАХС: ГАРМОНИК, ТОБЕ, АГРЕССИВ, ЧЕТЛАШИБ ҚОЛГАН РОЛЛАР • РОЛ (ФРАНЦУЗЧА РОЛЬ-РЎЙХАТ) - ШАХСНИНГ ИЖТИМОИЙ ХУЛҚ-АТВОРИ ШАКЛИ, ШАХСНИНГ ИЖТИМОИЙ ФУНКЦИЯСИ БЎЛИБ, БУ ГУРУҲДА ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН НОРМАЛАР, ҚОИДАЛАР ВА ҚОИДАЛАРНИ БАЖАРИШ ВА МУАЙЯН ХУЛҚ- АТВОР СТЕРЕОТИПЛАРИНИ КЎПАЙТИРИШДАН ИБОРАТ. ПСИХОЛОГИК РОЛЛАР • роллар дастлабки топшириқ даражасига кўра таснифланади ва АНЪАНАВИЙ (жамиятда расмийлаштирилган, белгиланган ва шахснинг ижтимоий ўзаро муносабатдаги позицияси билан белгиланади) ва ШАХСЛАРАРО ( ижтимоий ўзаро таъсир иштирокчилари томонидан белгиланади, уларнинг шахсий хусусиятларига асосланган) бўлинади. • АС К РИПТИВ (БЕЛГИЛАНГАН) РОЛЛАРИ-ИЖТИМОИЙ ТУЗИЛМАЛАР ВА ГУРУҲЛАРГА ҚЎШИЛИШ ОРҚАЛИ АНИҚЛАНАДИ ВА ИНСОННИНГ ТУҒИЛИШИ, ЖИНСИ, ИЖТИМОИЙ КЕЛИБ ЧИҚИШИ ВА ЭРИШИЛИШИ БИЛАН БЕЛГИЛАНАДИ-ТАЪЛИМ, МАРТАБА БИЛАН БОҒЛИҚ ШАХСИЙ САЪЙ- ҲАРАКАТЛАР ОРҚАЛИ ЭРИШИЛАДИ Ж.МОРЕНО • ПСИХОСОМАТИК БИОЛОГИК ЭҲТИЁЖЛАР ТУФАЙЛИ ИЖРО ЭТИШ ТАБИАТДА ОНГСИЗ НАМОЁН БЎЛАДИ. • ПСИХИК. • СОЦИАЛ -ЖАМИЯТДА ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН ХУЛҚ-АТВОР МЕЪЁРЛАРИГА МУВОФИҚ БАЖАРИЛАДИГАН СОЦИАЛ ФУНКЦИЯЛАР МАЖМУИ • ТРАНСЦЕНДЕНТ СОЦИАЛ РОЛЛАР • Социал -психологик роллар фақат муайян ижтимоий гуруҳга кирувчи шахснинг ижтимоий ўзаро муносабати контекстидагина юзага келади. Гуруҳлар ҳар хил, ҳатто хаёлий. Ролнинг табиати гуруҳнинг табиати билан белгиланади. Ижтимоий гуруҳ ролли хулқ-атворга инсонга нисбатан ролли кутишларни (экспектацияларни) шакллантириш ва шу орқали уларни ижтимоий ва гуруҳий нормалар ва стереотипларга амал қилишга мажбур қилиш орқали таъсир этади. РОЛЛАР ИДЕНТИКЛИГИ ШАКЛЛАРИ • 1) жинсий — муайян жинс (жинсий роли) билан ўзини аниқлашдан иборат кимлиги асосий шаклларидан бири, • 2) этник-миллий ўзлик, тил ва ижтимоий-маданий хусусиятлар билан боғлиқ; • 3) гуруҳ-турли ижтимоий гуруҳларга аъзоликка оид; • 4) сиёсий-ижтимоий ва сиёсий қадриятлар билан боғлиқ; • 5) касбий — касбий фаолият билан боғлиқ роллар.Инсоннинг роли хатти-ҳаракати қуйидагилар орқали тавсифланади: розилик, мувофиқлик, рол можароси ва ролни қабул қилиш. «МЕН КЎЗГУ» • Улар орасида психодинамик, бихевиористик, когнитив, гуманистик, шахснинг ўзини ўзи камолотга эриштириш (А.Маслоу), «Мен кўзгу» («Мен концепция»), экзистенциал ва ролли ёндашувларни ажратиб ўтишга хайриҳоҳмиз . Ч.КУЛЛИ • « Мен-кўзгу»сини шакллантиради, дейди. Унинг мулоҳазасига кўра, шахснинг «Мен-кўзгу»си уч элементдан иборат: • 1. Бизни бошқа кишилар идрок этадилар (одамлар менинг янги кийимимга алоҳида эътибор қаратадилар, деб ишонч билан айтаман); • 2. Улар нимани кўрсалар ўша нарсани қабул қиладилар (менинг янги кийимим уларга ёқишига ишонаман); • 3. Биз идрок қилинганларига кўра жавоб берамиз (мен албатта шундай кийинишга ҳаракат қиламан). • Ушбу қарашга тадбиркор аёлларнинг ижтимоий - психологик хусусиятларини ёритишда методологик асос сифатида эътибор қаратиш ўринлидир. АМЕРИКАЛИК ОЛИМ Ж.МИД ЎЗ ИЗЛАНИШЛАРИДА ИЖТИМОИЙ РОЛЛАРНИ ЎЗЛАШТИРИШ БОЛАЛИКДАН БОШЛАНАДИ ВА У УЧ БОСҚИЧДА КЕЧАДИ, ДЕГАН МУЛОҲАЗАНИ БЕРДИ : • 1. Имитация босқичи, яъни болалар ўз хатти - ҳаракатларининг моҳиятини тушунмасдан, катталарнинг хулқ - атворига тақлид қиладилар. • 2. Индивидуал ўйин босқичида бола биринчи индивидуал ўйинда дастлабки ижтимоий ролни ўзлаштиради. Масалан «она ва қизи», «ота-она» ўйинларида оилавий, «дўкончи» ёки «шифокор» каби ўйинларида эса касбий ролларни эгаллайдилар. Улар бу босқичда ўз хатти - ҳаракатлари моҳиятини тушунадилар. • 3. Гуруҳий ўйинлар босқичи; бунда бола жамоавий ўйиннинг иштирокчиси сифатида қатнашади. Бу ўйинда эса жамоа аъзолари ёрдамида гуруҳнинг ички низоми ҳамда қонун - қоидаларни ўзлаштиради. Гуруҳий ўйин болани катта ҳаётга тайёрлайди. СТАТУС СОЦИАЛ УСТАНОВКАЛАР • Инглиз тилида социал установка «аттитюд" тушунчасига мос келади ва уни 1918-1920 йилларда илмий фойдаланишга киритилди. У.Томас ва Ф.Знанецкий, муайян шароитларда муайян объект билан боғлиқ бўлган муносабат ва хулқ-атворни тартибга солувчи онгнинг ҳолати ва объектнинг ижтимоий қиймати, маъносининг психологик тажрибаси деб таърифлаган СОЦИАЛ АТТИТЮД ЁНДАШУВЛАР • Аттитюнинг атрофлича тушуниш: • а) онг ва асаб тизимининг маълум бир ҳолати, • б) реакцияга тайёрлигини билдириб, • c) ташкил этилган, • д) олдинги тажриба асосида, • е) хулқ-атворга йўналтирувчи ва динамик таъсир кўрсатиш. Шундай қилиб, аттитюднинг олдинги тажрибага боғлиқлиги ва унинг хулқ-атвордаги муҳим тартибга солувчи роли белгиланди. Эътиборингиз учун раҳмат!

O'xshashlar

Шахс социологияси (ижтимоийлашуви) ва турлари
Маънавий ҳаёт социологияси
Жамоатчилик фикри социологияси ва унинг асосий йўналишлари
Shaxs va jamiyat kursining o`qitish mеtodikasi fanining maqsadi va vazifalari Davlat ta'lim standartlari
Абдурауф Фитратнинг социологик қарашлари