Siyosiy yetakchilik tushunchasi va turlari - Siyosatshunoslik - Slaydlar

Siyosiy yetakchilik tushunchasi va turlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8708 KB

Ko'chirib olish

Siyosiy yetakchilik Siyosiy yetakchilik tushunchasi va turlaritushunchasi va turlari www.arxiv.uz

1. Xokimiyat tarkibida siyosiy yetakchilik ; 2. Siyosiy yetakchilik tabiati va turlari ; 3. Siyosiy yetakchilikning shakllanish tartibi. Demokratik jamiyatda siyosiy yetakchi va siyosiy elitaning o’rni ; 4. Yetakchilikning vazifalari; Reja:Reja: www.arxiv.uz

YEYE TAKCHILIK.TAKCHILIK. YeYe takchilik. Dunyoning turli mintaqalaridagi davlatlar va xalqlar ijtimoiy-siyosiy xayotida tub o’zgarishlar ro’y berayotgan xozirgi zamonda siyosiy yetakchilik fenomeni aloxida axamiyat kasb etmoqda. Jamiyatni qayta qurish va xokimiyat tarkibining asosiy elementlaridan biri bo’lgan siyosiy yetakchi rolini bilib olish faqatgina u yoki bu siyosiy arbobga xos shaxsiy sifatlarni, uning ijtimoiy xayotga tahsirini aniqlash uchungina emas, balki avvalo siyosatning chuqur ijtimoiy- falsafiy moxiyatini tushunib olish uchun xam muximdir. www.arxiv.uz

Siyosiy ta’limot va qarashlarda yetakchi Siyosiy ta’limot va qarashlarda yetakchi to’g’risidagi tasavvurlarning shakllanishi va to’g’risidagi tasavvurlarning shakllanishi va rivojlanishi. Yetakchilikdek murakkab va muxim rivojlanishi. Yetakchilikdek murakkab va muxim ijtimoiy noyob xodisani o’rganish xamda taxlil ijtimoiy noyob xodisani o’rganish xamda taxlil etishning ibtidosi uzoq tarixga borib taqaladi. Qadimgi etishning ibtidosi uzoq tarixga borib taqaladi. Qadimgi zamon tarixchilari Gerodot, Plutarx, Konfutsiy va zamon tarixchilari Gerodot, Plutarx, Konfutsiy va boshqalar o’z davri yetakchilari — monarxlar, boshqalar o’z davri yetakchilari — monarxlar, lashkarboshilarni tarix ijodkorlari deb xisoblaganlar.lashkarboshilarni tarix ijodkorlari deb xisoblaganlar. SIYOSIY TA’LIMOT VA SIYOSIY TA’LIMOT VA QARASHLARQARASHLAR www.arxiv.uz

Siyosiy yetakchilik xodisasini taxlil etishda SHarqda Abu Nasr Forobiy, Nizomulmulk, Amir Temur, Alisher Navoiyning xizmatlari, G’arbda esa N. Makiavellining ilmiy merosi diqqatga sazovordir. Ularning fikricha, siyosiy yetakchi — butun jamiyatni jipslashtiruvchi, ijtimoiy tartiblarni saqlab qolish va mustaxkamlash uchun xar qanday vositalarni qo’llovchi xukmdordir. www.arxiv.uz

Siyosiy yetakchilikni o’rganishda G’arbda siyosiy bilimlar rivojiga buyuk italyan gumanisti N. Makiavelli katta xissa qo’shgan. Uning fikricha, siyosiy yetakchi — jamiyatni |jipslashtiruvchi xamda ijtimoiy tartib va o’z xukmronligini saqlash uchun xar qanday vositalardan foydalanuvchi podshox. Masalan, „Milliy davlatni qurish va mustaxkamlashda davlat boshlig’i sherdek dovyurak, tulkidek ayyor bo’lishi, agar pirovard maqsadga foydali bo’lsa, o’z vahdalarini bajarmasligi xam mumkin, chunki yuksak natijalar xuddi shunday yo’l tutgan knyazlarga nasib etgan" 2 kabi Makiavelli tomonidan ishlab chiqilgan, ayyorlik va kuchni moxirona birlashtirishni taqozo etuvchi g’arbona mentalitet aks etgan amaliy maslaxatlar Kromvelg’, Napo leon va boshqa ko’plab yevropalik siyosatchilar tomonidan yuqori baxolangan. www.arxiv.uz

YY ETAKCHILIKNING ETAKCHILIKNING TATA ’’ RIFLARIRIFLARI Yetakchi — yo’l ko’rsatuvchi mahnosini anglatadi. Yetakchi boshqalarga tahsir eta olish, muayyan maqsadlarga erishish uchun ularning birgalikdagi faoliyatlarini tashkil eta olish qobiliyatita ega bo’ladi.. Yetakchilik — bu boshqaruvchanlik maqomi, qarorlar qabul qilish bilan bog’liq bo’lgan ijtimoiy pozitsiyadir. Siyosiy yetakchilik — bu siyosat bozorida amalga oshiriladigan maxsus tadbirkorlik shaklidir. Bunda siyosiy tadbirkor, yahni yetakchilikka dahvogar shaxs raqobat kurashida ijtimoiy vazifalarni xal etishga oid dasturini raxbarlik amaliga almashtiradi. Siyosiy yetakchilik siyosiy faoliyat turi bo’lib, u ikki tomonning o’zaro aloqalarini anglatadi: birinchi tomon — yetakchilar o’z izdoshlarining manfaatlarini va extiyojlarini biladilar va bayon etadilar www.arxiv.uz

SS iyosiy yetakchi siyosiy jarayonlar bilan iyosiy yetakchi siyosiy jarayonlar bilan birgabirga , butun jamiyat, siyosiy tashkilot yoki xarakatni xam boshqaradi. U voqealarning borishi va siyosiy jarayonlar yo’nalishini o’zgartira oladi. Siyosiy yetakchilar jamiyatdagi siyosiy jarayonlarni jonlantiradilar, jamiyatning tarixiy rivojlanishini belgilovchi dasturlarni, g’oyalarni ilgari suradilar.SS IYOSIY YETAKCHI SIYOSIY IYOSIY YETAKCHI SIYOSIY JARAYONLAR BILAN BIRGAJARAYONLAR BILAN BIRGA www.arxiv.uz

Yetakchilik tabiatini Yetakchilik tabiatini tushuntirishga bo’lgan intilishlar ko’pgina nazariyalarni paydo qildi. Ulardan eng qadimiyrog’i va axamiyatini xozirga qadar yo’qotmagani xislatlar nazariyasidir. Ushbu nazariyaning asoschilaridan biri E. Bogardus fikricha, ahlo darajali intellektual istehdodlar shaxsga ertami-kechmi yetakchilikka olib keluvchi ko’zga ko’ringan mavqeni beradi Siyosiy yetakchilik Siyosiy yetakchilik tabiati va turlaritabiati va turlari www.arxiv.uz

VAZIYATLARVAZIYATLAR NAZARIYASI.NAZARIYASI. Yetakchilikning muayyan ijtimoiy shart- sharoitlarga bog’liqligini vaziyatlar tahlimoti yanada rivojlantirdi va asoslab berdi. V. Dallg’, T. Xilg’ton, A. Gardner, R. Stogdill va boshqalar yetakchilik xodisasining nisbiyligidan, ko’p xilliligidan kelib chiqadilar. Ularning fikrlaricha, „etakchi — muayyan vaziyat maxsulidir. Aynan vujudga kelgan muayyan vaziyatlar siyosiy yetakchilarni tanlab oladi va ularning xulq-atvorini belgilaydi. www.arxiv.uz

Siyosiy yetakchilik tabiatini, uning sub ’ ektiv mexanizmlarini tushuntirish va uni bir xilda izoxlash murakkab. Bu jarayonni o’rganishda psioanalitika naza riyasi ancha yutuklarga erishgan. Ushbu nazariya asoschisi Z. Freyddir. Bu nazariyaga ko’ra, siyosiy yetakchilik negizida sensual xarakterdagi, yahni sezgi, xissiyotlarga asoslangan mayllar yotadi. Sublimatsiya, yahni boshqa xolatga o’tish jarayonida u ijodiy faoliyatga, jumladan siyosiy yetakchilikka xam intilish sifatida namoyon bo’ladi. Ko’pgina kishilarda raxbarlik lavozimlarini egallash subhektiv kompensatorlik vazifasini bajaradi. Turli kamchiliklarga yo’l qo’ymaslik, nomukammallik, qadrsizlik xissiyotini yengishga yordam beradi. www.arxiv.uz

Ye takchilik — avtoritar shaxs uchun o’zining o’zgaruvchan kayfiyatlaridan xoli bo’lishga va o’z irodasiga boshqalarni bo’ysundirishga imkon beradigan psixologik extiyoj. Boshqalar ustidan cheksiz xukmronlik qilish bunday kishi ga o’ziga xos sarxushlik baxsh etadi. U o’ziga xos sadizm, zo’ravonlik shaklidir. Boshqalarning kuchsizligi avtoritar tipdagi individlarda nazorat va ularni kamsitish istagini uyg’otadi. SHu bilan birga, avtoritar shaxs mazoxistik xususiyatga xam egadir, o’zidan zo’rroq kuch bilan to’qnashganda unga sajda qiladi. Boshqalarning kuchsizligi unda g’azablanish, ularni taxqirlash kayfiyatlarini tug’diradi. YY ETAKCHILIKETAKCHILIK www.arxiv.uz

Yetakchilik to’g’risida Yetakchilik to’g’risida yuqorida ko’rsatib o’tilgan nazariyalar uning turli tomonlarini ko’rishga imkon beradi, biroq, uning bir butun ko’rinishini bera olmaydi. Yetakchilikni kompleks tadqiq etishni amalga oshirishni interfaol taxlil bajaradi. U yetakchilikning to’rt asosiy jixati: yetakchining xususiyatlari; u bajarishi lozim bo’lgan vazifalar, uning izdoshlari va konstituentlari; yetakchi va uning konstituentlarining o’zaro munosabatlari mexanizmini xisobga oladi. INTERFAOLINTERFAOL TAXLILTAXLIL www.arxiv.uz

SIYOSIY YETAKCHILIK TURLARI. Avtoritar yetakchilik — tanx o y o’ naltirilgan tahsir etish xususiyatiga ega bo’lib, taqi q lovchi choralar, kuch ishlatishni nazarda tutadi. Demokratik yetakchilik — raxbar tomonidan gurux yoki tashkilot barcha ahzolarining fikrlari, manfaatlarini xisobga olishda, ularni boshqaruvga jalb etishda ifodalanadi. www.arxiv.uz

Yetakchilikning bu turi an ’ analar, marosimlar, odat kuchi kabi mexanizmlarga tayanadi. Itoat qilish odati anhanalarning muqaddasligiga va xokimiyatning meros tariqasida o’tishiga asoslangan. Urf-odat va anhanalar jamiyatda nafaqat yo’naltiruvchilik vazifasini, balki avlodlararo vorisiylikni, tarixiy taraqqiyotning uzviylitini xam ta’minlaydi. ANAN ’’ ANAVIY ANAVIY YETAKCHILIKYETAKCHILIK www.arxiv.uz

XARIZMATIK YETAKCHILIKXARIZMATIK YETAKCHILIK Yetakchilikning bu turiga M. Veber inqiroz davrida jamiyatni inqilobiy tarzda yangilashning muxim xarakatlantiruvchi kuchi sifatida qaraydi. C h unki yetakchilikning bu turi xukmdor — yetakchi ning qudratiga nisbatan xalqning cheksiz ishonchiga asoslangandir. Ommaning fikricha, raxbarlik uchun aloxida xislatlar, buyuk sifatlar, g’ayrioddiy qobiliyatlarga ega bo’lgan xarizmatik yetakchilar xalqni ijtimoiy yangilanish vazifalarini yechishga safarbar eta oladilar. www.arxiv.uz

YY etakchini saylash tartibi, unga berilgan etakchini saylash tartibi, unga berilgan xokimlik vakolatlarining oqilligi, qonuniyligi xokimlik vakolatlarining oqilligi, qonuniyligi to’g’risidagi tasavvurlarga asoslanadi. CHunki, to’g’risidagi tasavvurlarga asoslanadi. CHunki, jamiyat taraqqiyotidagi nisbatan tinch davrlarda tarixiy jamiyat taraqqiyotidagi nisbatan tinch davrlarda tarixiy anhanalarni asrab-avaylovchi va zaruriy isloxotlarni anhanalarni asrab-avaylovchi va zaruriy isloxotlarni amalga oshiruvchi ratsional-legal yetakchilarga amalga oshiruvchi ratsional-legal yetakchilarga ijtimoiy extiyoj, zarurat yuzaga keladi.ijtimoiy extiyoj, zarurat yuzaga keladi. RATSIONAL-LEGAL RATSIONAL-LEGAL YETAKCHILIK YETAKCHILIK www.arxiv.uz

Xozirgi zamon siyosatshunosligida yetakchilarning Xozirgi zamon siyosatshunosligida yetakchilarning 4 ta yig’ma timsoli aytib 4 ta yig’ma timsoli aytib o’tiladi: o’tiladi: 1) bayro1) bayro qq dor yoki buyuk inson; dor yoki buyuk inson; 2) xizmatchi; 2) xizmatchi; 3) savdogar; 3) savdogar; 4) 4) o’o’ t t o’o’ chiruvchi. chiruvchi. YIG’MA TIMSOLIYIG’MA TIMSOLI www.arxiv.uz

Ye takchilarning vazifalari ular faoliyatining bosh yo’nalishidir. Vazifalar doirasi siyosiy tartibot, fuqarolik jamiyatining yetukligi, axoli turmush darajasi kabi omillarga bog’-liq bo’lib, birinchidan, jamiyatdagi vaziyatni taxlil etish va baxolashni mo’ljallovchi tashxisni; ikkinchidan, ijtimoiy muammolarni xal etishga xizmat qiluvchi faoliyat yo’nalishi va dasturini aniqlashni; uchinchidan, maqsadlarni amalga oshirish uchun ijrochilarni (amaldor shaxslar, omma) safarbar etishni qamrab oladi. YY ETAKCHILARNING ETAKCHILARNING VAZIFALARIVAZIFALARI www.arxiv.uz

O’zbekistondagi xozirgi siyosiy yetakchilikning o’ziga xos jixatlari xususida xorijlik mutaxassislarning xam fikr-muloxazalari ehtiborga loyiq. O’zbekistondagi siyosiy tizim va boshqaruvdagi xususiyatlarni taxlil qilish, ularning fikrlaricha, bu yerdagi yetakchilikda ijtimoiy-siyosiy vaziyat taqozo etayotgan o’ziga xos avtoritarizmni xam, sharqona demokratiya bilan uyg’unlashgan xarizmatizmni xam, isloxotchilikni xam, demokratizm tomon intilgan ratsional-legal yetakchilikni xam o’zaro bog’liq xolda ko’zga tashlanayotganidan dalolat beradi. SIYOSIY SIYOSIY YETAKCHILIKNING YETAKCHILIKNING O’ZIGA XOS JIXATLARIO’ZIGA XOS JIXATLARI www.arxiv.uz

1. Nomenklatura printsipi (biror yuqori tashkilot xisobida turadigan va shu tashkilot tomonidan belgilanadigan, tayinlanadigan xodim) totalitar tizimlarda amal qiladi va bunda yetakchilikka tanlash jamoatchilik ishtirokisiz, xukmron, oz sonli odamlar guruxi orasida amalga oshiriladi. 2. Demokratik printsip liberal-demokratik tizimlarda amal qiladi. Ularda siyosiy yetakchi ochiq siyosiy kurash natijasida siyosat maydoniga kirib keladi, xokimiyat zinapoyalarida uning quyidan yu q origa k o’ tarilishini jamiyatning muayyan ijtimoiy guruxlari ommaviy tarzda qo’llab-quvvatlaydi. SIYOSIY YETAKCHILIKNING SHAKLLANISH TARTIBI www.arxiv.uz

Hozirgi kunda O’zbekistonda demokratik siyosiy tizim yaratish uchun islohotlar olib borilmoqda (Kontseptsiya). Mazkur islohotlar yangicha hamda muqobil dunyoqarash bilan bevosita bog’liq. Jamiyatimizga foyda keltirishi mumkin bo’lgan, yangi g’oyalar hamda hayotimizning rivojlanishiga xizmat qiladigan, innovatsion loyihalarni amalga oshirish xususiyatiga ega bo’lgan yetakchilarni shakllantirishimiz ana shu vazifalar bilan bog’liq zarurat. SHundan kelib chiqqan holda biz siyosiy yetakchilikni kontseptual tahlil qilishimiz maqsadga muvofiq bo’lar edi. www.arxiv.uz

S iyosiy yetakchilik ikki xil usulda, ya ’ ni nomenklatura yoki demokratik yo’l bilan shakllanadi. Siyosiy yetakchilikning ijtimoiy axamiyati to’g’ridan-to’g’ri siyosiy madaniyat darajasi va ommaning faolligi bilan bog’liq. Faol siyosiy madaniyatning, barqaror demokratik anhanalarning mavjudligi, davlat tomonidan nazorat qilinmaydigan fuqarolik jamiyati va siyosiy muxolifatning borligi zaif yetakchilar uchun imkoniyatlarni keskin kamaytiradi. Turli xil o’zboshimchalik va xokimiyatni suiistehmol qilishning oldini oladi, shu bilan birga, siyosatda individual qobiliyatlar xamda talantlarni namoyon qilishga keng yo’l ochib beradi. XULOSAXULOSA www.arxiv.uz

1. Karimov I.A. Buyuk kelajagimizning xuquqiy kafolati. T.1993, 11 bet. 2. Karimov.I.A. O’zbekiston: milliy ist iq lol, iq tisod, siyosat, mafk U ra. T. 1. T.1996 3 .Odilqor i yev X. O’zbekistonning yangi Konstitutsiyasi va xokimiyatlarni taqsimlash printsipi. T. Adolat.1995 yil. 4 .Ro’zmetov X. Xokimliklar bilan o’zini-o’zi boshqarish organlari o’rtasidagi munosabatlar. T., “Jamiyat va boshqaruv” jurnal 2004 5 .Ismoilova G. O’zini-o’zi boshqarish organlari faoliyatini xuquqiy jixatdan tartibga solish. T., “Jamiyat va boshqaruv” jurnal 2004 6 .Ismoilov Sh. Prezidentlik institutining tashkil topishi va mustaxkamlanishi. T., “Jamiyat va boshqaruv” jurnal 2004 7. Internet ma’lumotlari. FOYDALANILGAN FOYDALANILGAN ADABIYOTLARADABIYOTLAR www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ E’TIBORINGIZ UCHUN UCHUN RAHMAT!RAHMAT! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Siyosiy hokimiyat va siyosiy ixtiloflar

Siyosiy ixtiloflar

Siyosiy inqilob

Siyosiy ong

Siyosiy tizim