Siyosiy elitaning mohiyati - Siyosatshunoslik - Slaydlar

Siyosiy elitaning mohiyati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

681.423828125 KB

Ko'chirib olish

Siyosiy elitaning mohiyati www.arxiv.uz

SIYOSIY ELITA NIMA? „ Elita" atamasi fransuz tilidan olingan bo’lib, „saralangan, saylangan" degan ma’noni bildiradi. Siyosiy elita esa aloxida ijtimoiy sifatlarga, siyosiy ta’sir etishning muayyan darajasiga ega bo’lgan va u yoki bu davlatning xokimiyat institutlari uchun raxbar kadrlarning asosiy manbai xisoblangan katta ijtimoiy guruxlarga mansublikni anglatadi. Siyosat sub’ektlari orasida muhim o’rinni egallovchi siyosiy elitalar tarkibiga oliy rahbar kadrlar, boshqaruvchilar, katta obro’ga ega bo’lgan g’oyaviy ish bilan shug’ullanuvchilar, Shuningdek, iqtisodiy va ma’muriy doiralar, ommaviy axborot vositalari, ta’lim-tarbiya muassasalarining ko’zga ko’ringan vakillari kiradi. www.arxiv.uz

SIYOSIY YETAKCHILIK Siyosiy rejim belgilari sifatida siyosiy yetakchilik uchun kurash tabiatini (ochiq, yopiq), xalqning siyosiy xayotga jalb etilganligini, xalqning siyosatdan chetlatilganligi yoki unga siyosatga tahsir etish imkonining berilganligini, siyosiy raxbariyat qanday qadriyatlarga suyanishi (konservatizm, reformizm, revolyutsionizm va xokazolar) ni sanab o’tish mumkin. Yuqoridagi belgilarga ko’ra siyosiy rejimlar totalitar, avtoritar, demokratik rejimlarga bo’linadi. www.arxiv.uz

SIYOSIY YETAKCHILIK 1. Nomenklatura printsipi (biror yuqori tashkilot xisobida turadigan va shu tashkilot tomonidan belgilanadigan, tayinlanadigan xodim) totalitar tizimlarda amal qiladi va bunda yetakchilikka tanlash jamoatchilik ishtirokisiz, xukmron, oz sonli odamlar guruxi orasida amalga oshiriladi. 2. Demokratik printsip liberal- demokratik tizimlarda amal qiladi. Ularda siyosiy yetakchi ochiq siyosiy kurash natijasida siyosat maydoniga kirib keladi, xokimiyat zinapoyalarida uning quyidan yuqoriga ko’tarilishini jamiyatning muayyan ijtimoiy guruxlari ommaviy tarzda qo’llab-quvvatlaydi. www.arxiv.uz

Nomenklatura printsipi Nomenklatura (apparatga oid) printsipi, asosan, tota litar va avtoritar rejimlarga xos bo’lib, unda siyosiy yetakchilik aslida qo’lga kiritilmaydi, balki shaxs yetak chilikka tayinlanadi yoki qo’yiladi. Bu masalani siyosatdagi oz sonli xukmron gurux xal etadi. Yetakchilar, raxbar kadrlarni tanlashning bunday mahmuriy-buyruqbozlik printsipiga sobiq SSSRda amal qilinar edi. www.arxiv.uz

Demokratik printsip Siyosiy yetakchilikni shakllantirishda nomenklatura printsipi xech qanday siyosiy muxolifning aralashuviga imkon bermaydi, yetakchining axloqiy va siyosiy jixatdan buzilishiga olib boradi. Vaqt o’tishi bilan nomenklaturaga xos yetakchilik o’z effektivligini yo’qota boradi. Brejnev, Chernenko kabi sobiq sovet yetakchilarining siyosiy faoliyati bu fikrning isbotidir. Goxo vaziyat taqozosi bilan ushbu printsipni buzishga xarakat qiluvchi, xukmron guruxga „begona" bo’lgan shaxslarning xokimiyattepasiga kelishi extimoli xam ro’y beradi. M.S. Gorbachyovning 1985 yilda xokimiyat tepasiga qolishini shu bilan izoxlash mumkin. www.arxiv.uz

SIYOSIY YETAKCHILARNI TANLASH 1. Stixiyali tanlash (quyidan ko’tarilish). Bunda ijtimoiy fikr shkalasi yo’nalishiga tayaniladi. Bunday tanlash usuli siyosiy yo’lning tub burilish davrida yangi yetakchilarni paydo qiladi. 2. Ye takchi — raxbarlarni maqsadga muvofiq shakllan tirish — siyosiy ta’lim va amaliyotni o’z ichiga qamrab oluvchi yaxlit bir tizimni taqozo etadi. www.arxiv.uz

O’zbekistonda davlat apparatini takomillashtirishning o’ta murakkab muammolari yechimini izlashda avlodlar almashuvi yo’lidan borilmoqda. I. A. Karimov bu masalada o’z nuqtai nazarini tahriflab: „Mening eng katta ishonchim yosh avloddir. Zamonaviy bilimga ega, odobli, ilmli, ko’rsang xavasing keladigan, barkamol va shijoatli farzandlarimizdir. Men o’zimning taqdirimni xam, mamlakatimiz va mustaqilligimiz taqdirini xam ana shularning qiyofasida ko’raman", degan edi. YOSH YETAKCHILAR www.arxiv.uz

1. Milliy yetakchilar global muammolarni endilikda chetlab uta olmaydilar. Ular o’z ichki siyosatlariga umum-jaxon, global jarayonning bir qismi sifatida qaramoqdalar. 2. Norasmiy yetakchilarning roli va ta’siri ortib bormoqda. 3. Yetakchilar faoliyati iqtisodiy va ijtimoiy muam molarni xal qilishga ko’proq qaaratilyapti. Bu yetakchi faoliyati bilan bog’liq ravishda u yoki bu millatning turmush darajasining o’sishida namoyon bo’lmoqda. 4. Demokratik nazoratning rivojlanishi bois yetakchi-qaxramon va yetakchi-antiqaxramon kabi siyosatchilarning, paydo bo’lishi extimoli kamaymoqda, yahni Napoleon, Gitler, Lenin, Stayain kabilar paydo bo’lmayapti. 5. Xokimiyatlar bo’linishi va fuqarolik jamiyati, chegaralarining kengayishi xisobiga siyosiy yetakchi xokimiyati xam cheklanyapti. SIYOSIY YETAKCHILIK RIVOJLANISHI www.arxiv.uz

SIYOSIY ELITA TARKIBI iqtisodiy elita madaniy elita Oliy O’rta Ma’muriy siyosiy elita www.arxiv.uz 11 11 17

Jamiyatni xatosiz boshqarishning eng yuksak tartiblari va qoidalari yaratilganda xam, bu tartib va qoidalarni xayotga tatbiq eta oladigan oqilona ma’muriy apparat (siyosiy elita) bo’lmas ekan, barcha xarakatlar zoe ketishi mumkin. Siyosiy elita o’z-o’zidan shakllanmaydi. U jamiyatda zarur siyosiy shart-sharoitlar vujudga kelgandagina yetakchi kuch sifatida maydonga chiqadi. Uni shakllantiruvchi siyosiy kuch sifatida mamlakatdagi siyosiy partiyalar, siyosiy xarakatlar, jamoat tashkilotlari va siyosiy muxolifat kuchlar maydonga chiqadi. SIYOSIY ELITA www.arxiv.uz

Siyosiy elitalar doimo o’zgarib boradi. Ularning taraqqiyotida aristokratik va demokratik yo’nalishlar qayd etiladi. Aristokratik yo’nalishning ustunlik qilishi siyosiy elitaning „yopiqligiga va kristallashuviga", yahni sifat jixatdan o’zgarib, turg’unlashuviga olib keladi. Odatda xukmron elita o’z imtiyozlari va ijtimoiy mavqelarini meros tariqasida o’zining noelitar avlodlariga berishga xarakat qiladi. Natijada elita tarkibi sifat jixatdan buzilib, jamiyatda xukmronlik uchun intiluvchi yangi ijtimoiy kuchlar — kontrelita guruxlarining kurashi faollashuvi ro’y beradi. Xukmronlik va imtiyozli mavqeini egallash uchun yuksak psixologik va ijtimoiy sifatlarga ega bo’lgan ko’pgina kishilar intiladilar. Lekin xech kim o’z mavqei va lavozimini ko’ngilli ravishda bo’shatib bermaydi, shuning uchun elitalar orasida ochiq va yashirin xolda xukmronlik uchun kurash borishi tabiiydir. SIYOSIY ELITA O’ZGARISHI www.arxiv.uz

O. Beynis siyosiy yetakchilarni quyidagi muhim nazariyalari mavjudligini isbotlaydi. www.arxiv.uz

Amerikalik olim O. Beynis siyosiy yetakchilarni quyidagi muhim sifatlarini ajratadi. www.arxiv.uz

- E’tiborni boshqarish. - Ahamiyatlilikni boshqarish. - Ishonchni boshqarish. - O’zini boshqara olish. www.arxiv.uz

VAZIYATLAR NAZARIYASI Afzalligi Kamchiligi Shaxsiy sifatlarni mutloqlashtirmaydi. Shart sharoitga e’tibor qaratadi Yetakchi faolligini, vaziyatni o’z vaqtida baholash va o’zgartitish qobiliyatini. O’tkir muammolar echimini topa olish qobilyatini xisobga olmaydi www.arxiv.uz

VAZIYATLAR NAZARIYASI Afzalligi Kamchiligi Shaxsiy sifatlarni mutloqlashtirmaydi. Shart sharoitga e’tibor qaratadi Yetakchi faolligini, vaziyatni o’z vaqtida baholash va o’zgartitish qobiliyatini. O’tkir muammolar echimini topa olish qobilyatini xisobga olmaydi www.arxiv.uz

BELGILAR NAZARIYASI Afzalligi Kamchiligi SIYOSIY SOHADA kutash albatta muayyan sifatlarni talab etadi. Hislatlarning universal emasligi. Vaziyatga bog’liqligi hisobga olinmaydi www.arxiv.uz

O’zbekistonda siyosiy kadrlarni tayyorlashda aynan ikkinchi yondashuvga tayanilmoqda. SHu maqsadda 1995 yilda Toshkentda O’zbekistan Respublikasi Prezidenti xuzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi ish boshladi. Unda davlat boshqarish tuzilmalarining raxbarlik bo’g’ini uchun sifat jixatdan yangi, yuqori malakali mutaxassislar tayyorlanmoqda. O’ZBEKISTONDA YETAKCHILARNI TAYYORLASH www.arxiv.uz

Prezidentimiz I. A. Karimov tomonidan xayotga tatbiq etilayotgan jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va islox etish vazifalari mana shu yangi, sog’lom avloddan samaraliroq foydalanishni taqozo etadi. CHunki, mamlakatni yanada rivojlantirishning istiqbollari ko’p jixatdan barkamol yosh avlodga bog’liqdir. www.arxiv.uz

XULOSA, siyosiy yetakchilik ikki xil usulda, ya’ni nomenklatura yoki demokratik yo’l bilan shakllanadi. Siyosiy yetakchilikning ijtimoiy axamiyati to’g’ridan-to’g’ri siyosiy madaniyat darajasi va ommaning faolligi bilan bog’liq. Faol siyosiy madaniyatning, barqaror demokratik an’analarning mavjudligi, davlat tomonidan nazorat qilinmaydigan fuqarolik jamiyati va siyosiy muxolifatning borligi zaif yetakchilar uchun imkoniyatlarni keskin kamaytiradi. Turli xil o’zboshimchalik va xokimiyatni suiiste’mol qilishning oldini oladi, shu bilan birga, siyosatda individual qobiliyatlar xamda talantlarni namoyon qilishga keng yo’l ochib beradi. www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Siyosiy hokimiyat va siyosiy ixtiloflar

Siyosiy ixtiloflar

Siyosiy inqilob

Siyosiy ong

Siyosiy tizim