Генетика фанининг вазифаси, услублари, тарихи ва унинг қишлоқ хўжалигидаги аҳамияти - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Генетика фанининг вазифаси, услублари, тарихи ва унинг қишлоқ хўжалигидаги аҳамияти

Yuklangan vaqt:

12.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1719.4501953125 KB

Ko'chirib olish

Генетика фанининг вазифаси, услублари, тарихи ва унинг қишлоқ хўжалигидаги аҳамияти 01 04 07

РЕЖА: 1. Генетика фани ҳақида тушунча 2. Генетика фанининг текшириш усуллари 3. Генетика фанининг ривожланиш тарихи 4. Генетика эришган ютуқлар ва унинг амалий аҳамияти

ТАВСИЯ ЭТИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. Мусаев Д.А. ва бошқалар Генетика ва селекция асослари. Т. 2011 2. Гуляев Г. Генетика. М.: 1984. 3. Максудов З.Ю. Умумий генетика. Т.: 1980. 4. Останакулов Т., Шермухамедов К. ва бошқалар. Генетика асослари. Т.: 2005. 5.Останақулов Т.Э. ва бошқалар. Биология ва генетика. Т. 2014. 6. ТошДАУ “Биология ва генетика” фани бўйича ўқув услубий қўлланма. Т, 2016.

Генетика фани тирик организмларнинг икки асосий хусусияти - ирсият ва ўзгарувчанлиги ни ўрганади. Генетика грекча «генетикос» сўзидан олинган бўлиб, туғилиш, келиб чиқиш деган маънони билдиради. Генетика ўрганадиган манъба тирик организмлар - ўсимликлар, ҳайвонлар, микроорганизмлар, ҳатто вируслар ҳам бўлиб, улар барчаси ҳужайрадан тузилган. Ирсият деганда одатда организм ўз белгилари ва ривожланиш хусусиятларини келгуси наслга ўтказиш хоссаси тушунилади. Ирсий белгилар ва хусусиятларини бир бўғиндан кейинги бўғинларга ўзгармаган ҳолда ўтиши ҳужайрада ёзилган ахборотга асосан юзага чиқади. Бу хусусият ҳайвонлар, ўсимликлар ва микроорганизмларда авлод, тур ва зот, навларга оид белгиларни авлодда сақланиб қолишини таъминлайди.

ОРГАНИЗМЛАРНИНГ ЭНГ МУҲИМ ХУСУСИЯТЛАРИДАН БИРИ БЎЛГАН ИРСИЯТНИ ТАДҚИҚ ҚИЛГАНДА ҚУЙИДАГИ ИККИ ТУШУНЧА – ИРСИЯТ ВА ИРСИЙЛАНИШНИ БИР- БИРИДАН ФАРҚЛАШ КЕРАК БЎЛАДИ. ИРСИЯТ – БУ ХОССА, ИРСИЙЛАНИШ ЭСА – ЖАРАЁНДИР . ИРСИЯТ ҚОНУНЛАРИ ҚУЙИДАГИЛАРДАН ИБОРАТ: ОРГАНИЗМ БЕЛГИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИНИНГ ИРСИЙ АСОСИНИ ГЕНЛАР ТАШКИЛ ЭТАДИ; ИРСИЯТ БИРЛИГИ БЎЛГАН ГЕНЛАР НИСБАТАН ТУРҒУН БЎЛАДИ; ҲАР ҚАЙСИ ГЕН ТУРЛИ АЛЛЕЛ (ДОМИНАНТ ВА РЕЦЕССИВ) ҲОЛАТДА БЎЛАДИ; ТАНА ҲУЖАЙРАЛАРИДА ГЕНЛАР ЖИНСИЙ ҲУЖАЙРАДАГИНА НИСБАТАН ИККИ ҲИССА КЎП БЎЛАДИ.

Ҳужайра ядросида жойлашган хромосомалар ирсиятнинг моддий негизи бўлиб, авлодлар ўртасида навбатланишни таъминловчи асосий манъба ҳисобланади. Жинсий кўпайишда эркак (сперма) ва урғочи (тухум) ҳужайраларининг ўзаро қўшилиш, яъни уруғланиш даврида, хромосомалар ота-онадан наслга ўтади. Демак, ирсиятнинг моддий негизи жинсий ҳужайраларда жойлашиб, авлодлар шу ҳужайра орқали ўзаро боғланади. Бунда она ҳужайрада бўлган белги ва хусусиятлар хромосома орқали қиз ҳужайраларига берилади. Ирсият туфайли буғдой уруғидан буғдой арпа уруғидан арпа униб чиқади.

МАСАЛАН: ГИНКГО (GINKGO BILOBA) ДЕБ АТАЛГАН ВА ҲОЗИРГИ ВАҚТДА ЯШАБ ТУРГАН ОЧИҚ УРУҒЛИ ЎСИМЛИКЛАР БЎЛИМИ, ҚУББАЛИЛАР СИНФИНИНГ БУ ТУРИ ПАЛЕОЗОЙ ЭРАСИНИНГ ОХИРИ ПЕРМЬ ДАВРИДАН БЎЁН ЯШАБ КЕЛМОҚДА ВА ҚАЗИЛМА АЖДОДЛАРИ БИЛАН СОЛИШТИРИЛГАНДА МИЛЛИОН ЙИЛЛАР ЎТГАН БЎЛИШИГА ҚАРАМАЙ, УЛАР ДЕЯРЛИ ЎЗГАРМАЙ САҚЛАНИБ ҚОЛГАН. ЧЎТКА ҚАНОТЛИ ЛАТИМЕРИЯ БАЛИҒИ (LATIMERIA CHALUMNAE) ҲАМ МИЛЛИОН ЙИЛЛАРДАН БЎЁН ДЕЯРЛИ ЎЗГАРИШСИЗ ҲИНД ОКЕАНИНИНГ ЖАНУБИ-ҒАРБИЙ ҚИСМИДА ЯШАБ КЕЛМОҚДА. ЛЕКИН АКСАРИЯТ ОРГАНИЗМ ТУРЛАРИДА ИРСИЯТНИНГ ТУРҒУНЛИГИ МУАЙЯН ДАРАЖАДА НИСБИЙ ЭКАНЛИГИ КЎРСАТИЛГАН.

Ўзгарувчанлик – тирик организмнинг ташқи ва ички омиллар таъсирида ўзгарган белги ва хусусиятлар ҳосил қилиш хоссасидир. Бунинг натижасида авлодларда хилма-хиллик (полиморфизм) намоён бўлади. Ирсият ва ўзгарувчанлик тирик организмнинг бир- бирига қарама-қарши, аммо ўзаро узвий боғлиқ бўлган хоссаларидандир. Генетика фани организмлар белги ва хусусиятларининг наслдан-наслга берилишини таъмин этувчи ген деб аталувчи ирсий бирлик борлигини исбот этди.

ОРГАНИЗМДАГИ БАРЧА ГЕНЛАР ЙИҒИНДИСИ ГЕНОТИП ДЕБ АТАЛАДИ. ГЕНОТИП – ГЕН ВА ЮНОНЧА TYPOS – ИЗ, ТАМҒА ДЕМАКДИР. ОРГАНИЗМЛАРНИНГ ИНДИВИДУАЛ РИВОЖЛАНИШИДА ҲОСИЛ БЎЛГАН БЕЛГИ, ХОССА, ХУСУСИЯТЛАРИНИНГ ЙИҒИНДИСИ ЭСА ФЕНОТИП ДЕБ ЮРИТИЛАДИ. ФЕНОТИП – ЮНОНЧА PHAINO – КЎРСАТМОҚ ВА ТИП СЎЗЛАРИДАН ТУЗИЛГАН. ГЕН, ГЕНОТИП ВА ФЕНОТИП АТАМАЛАРИ ФАНГА 1909 ЙИЛДА ДАНИЯЛИК ОЛИМ В.ИОГАНСЕН ТОМОНИДАН КИРИТИЛГАН. ГЕН – ДНК МОЛЕКУЛАСИНИНГ МУАЙЯН БИР ҚИСМИ БЎЛИБ, У МУАЙЯН СИФАТГА ЭГА БЎЛГАН ОҚСИЛНИНГ СИНТЕЗ ҚИЛИНИШИНИ ТАЪМИН ЭТАДИ. ГЕН ФАОЛИЯТИНИНГ МАҲСУЛИ БЎЛГАН ОҚСИЛ ЭСА МУАЙЯН БЕЛГИНИНГ РИВОЖЛАНИШИНИ ТАЪМИН ЭТАДИ ЁКИ УНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА БОШҚА ОҚСИЛЛАР БИЛАН БИРГА ИШТИРОК ЭТАДИ.

ГЕНЛАРНИНГ АКСАРИЯТИ ХРОМОСОМАЛАР ТАРКИБИДАГИ ДНК МОЛЕКУЛАСИДА ЖОЙЛАШГАН. ХРОМОСОМАЛАРДА ЖОЙЛАШГАН ГЕНЛАР ФАОЛИЯТИ ОРҚАЛИ АМАЛГА ОШАДИГАН ИРСИЯТ ХРОМОСОМА ИРСИЯТИ ЁКИ ЯДРОВИЙ ИРСИЯТ ДЕБ АТАЛАДИ. ГЕНЛАРНИНГ НИСБАТАН КАМ ҚИСМИ ҲУЖАЙРАДАГИ ЦИТОПЛАЗМАДА ЖОЙЛАШГАН ПЛАСТИДАЛАР, МИТОХОНДРИЯЛАР ВА ХРОМОСОМАЛАР БИЛАН БОҒЛИҚ БЎЛМАГАН БОШҚА ЭЛЕМЕНТЛАРДА ЖОЙЛАШГАН БЎЛАДИ. БУ ОРГАНОИДЛАРДАГИ ГЕНЛАР ФАОЛИЯТИ БИЛАН АМАЛГА ОШАДИГАН ИРСИЯТ – ЦИТОПЛАЗМАТИК ИРСИЯТ ДЕБ ЮРИТИЛАДИ.

ГЕНЕТИКА ФАНИ БИОЛОГИЯНИНГ БИР ҚАТОР НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ МУАММОЛАРИНИ ҲАЛ ЭТАДИ. УНИНГ ҲАЛ ҚИЛИШИ ЛОЗИМ БЎЛГАН НАЗАРИЙ МУАММОЛАРИ ҚУЙИДАГИЛАР: - ИРСИЯТНИНГ МОДДИЙ АСОСЛАРИ – ХРОМОСОМА, ГЕНЛАР, ДНК ВА РНК МОЛЕКУЛАЛАРИНИНГ СТРУКТУРАСИ ВА ФУНКЦИЯСИНИ ТЕКШИРИШ; - ОРГАНИЗМЛАР БЕЛГИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИНИНГ КЕЛГУСИ АВЛОДЛАРГА БЕРИЛИШ ВА РИВОЖЛАНИШ ҚОНУНИЯТЛАРИНИ АНИҚЛАШ; - ТУРЛИ ФИЗИК ВА КИМЁВИЙ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИДА ОРГАНИЗМЛАРДА ИРСИЙ ЎЗГАРУВЧАНЛИКНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ ҚОНУНИЯТЛАРИНИ ОЧИШ; - ИРСИЙ ЎЗГАРУВЧАНЛИКНИНГ ОРГАНИЗМЛАР ЭВОЛЮЦИЯСИДАГИ АҲАМИЯТИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ.

ГЕНЕТИКА ФАНИ НАЗАРИЙ ҚОНУНИЯТЛАРГА АСОСЛАНИБ, ҚУЙИДАГИ КАТТА АҲАМИЯТГА ЭГА БЎЛГАН АМАЛИЙ МУАММОЛАРНИ ҲАМ ҲАЛ ЭТАДИ: - МАДАНИЙ ЎСИМЛИКЛАРНИНГ ЯНГИ НАВЛАРИ, ХОНАКИЛАШТИРИЛГАН ҲАЙВОНЛАРНИНГ ЯНГИ ЗОТЛАРИ, ФОЙДАЛИ МИКРООРГАНИЗМЛАРНИНГ ЯНГИ ШТАММЛАРИНИ ЯРАТИШНИНГ САМАРАЛИ МЕТОДЛАРИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ; - ОДАМЛАРДА ТУРЛИ ИРСИЙ КАСАЛЛИКЛАРНИНГ ПАЙДО БЎЛИШИНИ ЎРГАНИШ, УЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА ДАВОЛАШНИНГ САМАРАЛИ МЕТОДЛАРИНИ ЯРАТИШ; - ЭКОЛОГИК МУҲИТ ШАРОИТИНИ СОҒЛОМЛАШТИРИШ, УНИНГ ИРСИЯТГА САЛБИЙ ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАРИДАН ОРГАНИЗМЛАР ГЕНОФОНДИНИ АСРАБ ҚОЛИШНИНГ ГЕНЕТИК МЕТОДЛАРИНИ ЯРАТИШ.

ГЕНЕТИКА ФАНИ ТИРИК ОРГАНИЗМЛАРНИ ИРСИЯТ ВА ЎЗГАРУВЧАНЛИГИНИ ЎРГАНИШДА ҚУЙИДАГИ УСУЛЛАРДАН ФОЙДАЛАНИЛАДИ ГЕНЕТИКАНИНГ ТАДҚИҚОТ УСУЛЛАРИ ДУРАГАЙЛАШ СТАТИСТИКЦИТОЛОГИК ОНТОГЕНЕТИК ГЕНЕТИК ИНЖЕНЕРИЯ МОЛЕКУЛЯР ГЕНЕТИК

• Дурагайлаш усули. Бу усул ёрдамида ота-она белгиларини наслга ўтишини, дурагайлаш усули ёрдамида таҳлил қилиб борилади. Дурагайлаш усули генетик таҳлилнинг асоси бўлиб у ўз ичига математик статистика усулларини ҳам олади. • Цитологик усул ёрдамида ирсиятнинг моддий асоси, ҳужайра таркибидаги ўзгаришлар ёруғлик ва электрон микроскоплар ёрдамида кузатиб борилади, бунда биохимиявий, физиологик ва бошқа усуллар ҳам бирга олиб борилади. • Популяцион-статистик усул ё рдами билан мураккаб миқдор, жумладан, хўжалик нуқтаи назаридан аҳамиятли белгиларнинг ирсийланиши ўршганилади. Бунинг учун кўп сонли организмлар популяцияси устида кузатиш олиб борилади. Тажриба натижасида олинган миқдор далиллар махсус математик – статистик методлар ёрдамида таҳлил қилинади.

• Онтогенетик усул. Генларнинг таъсири ва уларни организм индивидуал ривожланишида юзага чиқиши ҳар хил муҳит шароитда номоён бўлиши ўрганилади. • Молекуляр генетик методнинг моҳияти – ирсиятнинг моддий асоси бўлган нуклеин кислоталар (ДНК, РНК)нинг структураси ва функциясини ўрганишдан иборат. • Генетик инженерия методи – молекуляр генетиканинг назарий ютуқларига асосланган ҳолда ген ва хромосома инженерияси бўйича амалий натижа берувчи тадқиқотлар ўтказади. Трансген ўсимликлар, ҳайвонлар формаларини яратиш, айрим хромосомаларни ёки унинг фойдали ген жойлашган бўлагини кўчириб ўтказиш орқали янги формалар яратиш билан шуғулланади.

ГЕНЕТИКА ФАНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИДА ҚУЙИДАГИ АСОСИЙ БОСҚИЧЛАРНИ БЕЛГИЛАШ МУМКИН. 1. МЕНДЕЛЬ ВА УНИНГ ШОГИРДЛАРИ ТОМОНИДАН ИРСИЙЛАНИШ ВА ИРСИЯТ ҚОНУНЛАРИНИНГ КАШФ ЭТИЛИШИ; 2.Т.МОРГАННИНГ ХРОМОСОМА НАЗАРИЯСИНИНГ ЯРАТИЛИШИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШИ; 3.МУТАЦИЯ НАЗАРИЯСИНИНГ ЯРАТИЛИШИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШИ; 4.ПОПУЛЯЦИОН ГЕНЕТИКА ВА ЭВОЛЮЦИЯНИНГ ГЕНЕТИК АСОСЛАРИ СОҲАСИДАГИ ТАДҚИҚОТЛАР; 5.МОЛЕКУЛЯР ГЕНЕТИКА ЮТУҚЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ; 6.ТИББИЁТ ГЕНЕТИКАСИ АСОСЛАРИ; 7.ЎСИМЛИКЛАР, ҲАЙВОНЛАР ВА МИКРООРГАНИЗМЛАР СЕЛЕКЦИЯСИНИНГ ГЕНЕТИК АСОСЛАРИ.

Генетика фанини алоҳида фан сифатида юзага келишида биология фанида очилган йирик кашфиётлар таъсир кўрсатди. Шунинг учун генетика фаннинг ривожланиш тарихи уч даврга бўлинади: 1965- 1910 1911- 1953 1953 - ҳозиргача

МЕНДЕЛГАЧА БЎЛГАН ДАВРДА ЎСИМЛИК, ҲАЙВОН ВА ОДАМЛАРДА ТУРЛИ БЕЛГИЛАРНИНГ ОТА-ОНАДАН КЕЛГУСИ АВЛОДЛАРГА БЕРИЛИШИГА ОИД БИР ҚАТОР ДАЛИЛЛАР ЙИҒИЛГАН ЭДИ. МАСАЛАН: НЕМИС ОЛИМИ И.Г.КЕЛЬРЕЙТЕР (1733-1806) ТАМАКИ ЎСИМЛИГИ ДУРАГАЙЛАРИНИ КУЗАТИБ БИРИНЧИ МАРТА ГЕТЕРОЗИС ҲОДИСАНИ ТАСВИРЛАДИ. ТАМАКИ НАВЛАРИ ВА ТУРЛАРИНИ ҲАР ХИЛ КОМБИНАЦИЯДА ДУРАГАЙЛАБ, УЛАРДА ОТА-ОНА БЕЛГИЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИНИ ТЕКШИРДИ. ИНГЛИЗ ОЛИМИ Т.Э.НАЙТ (1759-1838) НЎХАТ ЎСИМЛИГИ ДУРАГАЙЛАРИНИ КУЗАТИБ, 1-АВЛОД ДУРАГАЙЛАРИ ЎСИМЛИКЛАРИ БИР ХИЛ, 2-АВЛОД ДУРАГАЙЛАРНИНГ ЭСА ХИЛМА-ХИЛ БЎЛИШЛИГИНИ ТАЪКИДЛАДИ. ФРАНЦУЗ ОЛИМИ О.САЖРЭ (1763-1851) ЎСИМЛИК ДУРАГАЙЛАРИ АВЛОДЛАРИДА ОТА-ОНА БЕЛГИЛАРИ ҲАР ХИЛ ВАРИАНТДА, ҚАЙТА ТАҚСИМЛАНИБ ХИЛМА-ХИЛЛИК БЕРАДИ ДЕГАН ХУЛОСАГА КЕЛДИ. ЭВОЛЮЦИОН ТАЪЛИМОТИНИНГ АСОСЧИСИ Ч.ДАРВИН (1809- 1882) ИРСИЯТ ВА ЎЗГАРУВЧАНЛИК ТАБИИЙ ТАНЛАНИШ БИЛАН БИРГА ОРГАНИК ОЛАМ ЭВОЛЮЦИЯСИНИНГ АСОСИЙ ОМИЛЛАРИ ЭКАНЛИГИНИ ИСБОТЛАДИ.

Г.МЕНДЕЛГА ҚАДАР БЎЛГАН ТАДҚИҚОТЧИЛАР ИРСИЙЛАНИШ ҚОНУНИЯТЛАРИНИ ОЧИБ БЕРА ОЛМАДИЛАР. УЛАР, БИРИНЧИДАН БЕЛГИЛАРНИНГ ИРСИЙЛАНИШИНИ ЎРГАНИШДА “ОДДИЙДАН МУРАККАБГА” ПРИНЦИПИГА АМАЛ ҚИЛМАДИЛАР; ИККИНЧИДАН, БАРЧА БЕЛГИЛАРНИНГ ИРСИЙЛАНИШИНИ БИР ЙЎЛА ЎРГАНИШГА ҲАРАКАТ ҚИЛГАН ЭДИЛАР. УЧИНЧИДАН, ДУРАГАЙ АВЛОДЛАРДАГИ ХИЛМА-ХИЛЛИК, ЯЪНИ БЕЛГИЛАРНИНГ АЖРАЛИШИНИ ЎРГАНГАНДА, ЖУДА ҚУЛАЙ БЎЛГАН МАТЕМАТИК МЕТОДДАН ФОЙДАЛАНМАГАНЛАР. ИРСИЯТНИНГ МОДДИЙ АСОСИ – ИРСИЯТ ОМИЛЛАРИ ҲАҚИДА ОЛДИНГА СУРИЛГАН ФАРАЗЛАР КЎП ЖИҲАТДАН ТАХМИНЛАРГА АСОСЛАНГАН БЎЛИБ, МАХСУС ГЕНЕТИК ТАЖРИБА ДАЛИЛЛАРИ БИЛАН ТАСДИҚЛАНМАГАН ЭДИ.

.Г МЕНДЕЛЬНИНГ ИРСИЯТ ҚОНУНЛАРИ ДОМИНАНТЛИК АЖРАЛИШ ГЕНЛАРНИНГ МУСТАҚИЛ ТАҚСИМЛАНИШБиринчи давр 1865-1910 йилларни ўз ичига олади. Бу давр чех олими Г.Мендель номи билан боғлиқ. 1865 й. Брно шаҳридаги (Чехословакия) табиатшунослар жамиятида ўзининг нўхат ўсимлигида олиб борган кўп йиллик тажрибалари натижасида биология тарихида биринчи бўлиб, ирсийланишнинг учта фундаментал қонунларини кашф этди.

. Г МЕНДЕЛЬ ҚОНУНЛАРИНИНГ ҚАЙТА 1990 . ОЧИЛИШИ – й . К Корренс маккажўхо ри . З Чер мак нўхоти. - Г Де Фриз энотер аГОЛЛАНДИ Я ГЕРМАНИЯ АВСТРИЯ

Монодурагай чатиштириш деб бир жуфт бир-биридан кескин фарқ қилувчи (альтернатив) белгиларга эга ота-она формаларини жуфтлашишига айтилади. Масалан, сарик донли нухатни яшил донли нўхат билан чатиштириш. Чатиштиришни ҳарфлар билан ёзишни умумий услуби ишлаб чиқилган. Чатиштириш кўпайтириш аломати билан белгиланади — х . Урғочи жинсни- ♀ (Венера кузгуси), эркак жинси- ♂ (Марс найзаси ва қалқон) билан белгиланади. Устун келган белги бош ҳарф- А билан, енгилган белги кичик- а харф билан ифодаланади. Ота-оналар (parents) - Р , дурагайлар F харфи билан (filialis - болалар) белгиланади. Биринчи авлод дурагайлари- F 1 , иккинчиси- F 2 , ва ҳоказо белгиланади.

Иккинчи давр 1911-1953 йиллар ҳисобланади. Бу даврда ирсиятни моддий негизини аниқлаш устида кузатишлар олиб борилди. 1911 йилда Америка генетиги Томас Морган ва унинг шогирдлари А.Стёртевант, К.Бриджес, Г.Мёллерлар ирсиятнинг хромосома назариясини яратди. У дрозофила - мева пашшаси билан олиб борган тажрибаларида белгилар наслга ўтиши хромосомалар билан боғлиқлигини, генлар хромосомаларни моддий бўлакчалари эканлигини, улар хромосома таркибида тўғри чизиқ бўйлаб маълум тартибда жойлашганлигиниисботлаб берди. Бу соҳадаги тадқиқотларнинг ривожланиши натижасида хромосоманинг генетик ва цитологик хариталарини тузиш имконияти туғилган. Янги – цитогенетика фани шаклланди.

ИРСИЯТ МУТАЦИЯ НАЗАРИЯСИНИНГ ЯРАТИЛИШИ (ГОЛЛАНДИЯЛИК Х.ДЕ ФРИЗ, 1903 ) ГЕНЕТИКА ТАРИХИДАГИ МУҲИМ ВОҚЕАЛАРДАН БИРИ БЎЛДИ. БУ НАЗАРИЯГА БИНОАН, КУЧЛИ ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР (МУТАГЕНЛАР) ТАЪСИРИДА ОРГАНИЗМЛАРНИНГ ГЕНЛАРИ ТУБДАН ЎЗГАРИБ, ЯНГИ, ТУРҒУН ҲОЛАТДА НАСЛДАН-НАСЛГА БЕРИЛАДИГАН ЎЗГАРУВЧАНЛИК ПАЙДО БЎЛАДИ. БУНДАЙ ЎЗГАРУВЧАНЛИКНИНГ ПАЙДО БЎЛИШ ЖАРАЁНИНИ МУТАГЕНЕЗ , ИРСИЙ ЎЗГАРГАН БЕЛГИНИ ЭСА МУТАЦИЯ, МУТАЦИЯГА ЭГА БЎЛГАН ОРГАНИЗМ МУТАНТ ДЕБ АТАЛАДИГАН БЎЛДИ. БУ НАЗАРИЯ УЧУН ДАСТЛАБКИ ДАЛИЛЛАР РУС ОЛИМИ С.И.КОРЖИНСКИЙ ТОМОНИДАН, КЕЙИНЧАЛИК Г.А.НАДСОН ВА Г.С.ФИЛЛИПОВ (1925) РЕНТГЕН НУРЛАРИ ТАЪСИРИДА МАДАНИЙ ЎСИМЛИКЛАРДА ТУРЛИ ХИЛ МУТАЦИЯЛАР ОЛИШГА МУВАФФАҚ БЎЛДИЛАР. Г.МЁЛЛЕР (1927) ДРОЗОФИЛА ПАШШАСИГА РЕНТГЕН НУРИ ТАЪСИР ЭТТИРИБ ИРСИЙ ЎЗГАРИШЛАР МУТАЦИЯ ҲОСИЛ ҚИЛИШ УСУЛИНИ ИШЛАБ ЧИҚДИЛАР.

ГМО НИМА ? • ГМО (ГЕНЕТИК МОДИФИКАЦИЯЛАНГАН ОРГАНИЗМ) – БУ ГЕН ИНЖЕНЕРИЯСИ ЙЎЛИ БИЛАН МАЬЛУМ БИР ОРГАНИЗМ ДНК СИГА БОШҚА БИР ОРГАНИЗМ ДНК СИНИ ҚЎШИШ ОРҚАЛИ, БАЪЗИ БИР ХУСУСИЯТЛАРИНИ ЎЗГАРТИРИШ АСОСИДА ВУЖУДГА КЕЛГАН ОРГАНИЗМДИР.

керакли генфермент ген промот ор терминатор ўсимлик ҳужайраси трансген ўсимлик бактерия

САНОАТДА ИШЛАТИЛИШИ

ГМО ЛАР ВА УЛАРДАН ОЛИНАДИГАН МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ Маҳсулд ор навлар

ТУРЛИ КАСАЛЛИК ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРГА ЧИДАМЛИЛИК

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 1. Генетика фанининг фан сифатида ажралиб чиқишига қайси олим асос солган ? 2. Генетиканинг қандай текшириш усуллари мавжуд? 3. Қишлоқ хўжалигини ривожланишида генетика фани қўшган ҳиссасини кўрсатинг? 4. Генетика фанининг эришган ютуқлари инсон саломатли-гини сақлашда қандай аҳамияти бор?

O'xshashlar

Ўсимликшунослик фанининг аҳамияти, мақсади ва вазифаси. Дала экинларини аҳамияти, гуруҳларга бўлиниши

Барг, унинг вазифаси ва тузилиши

Ўзбекистон ўрмонлари, дендрологик таркиби ва халқ хўжалигидаги аҳамияти

Тупроқшунослик ва деҳқончилик фанининг аҳамияти. Тупроқ ҳосил бўлиш жараёни

Фитопатология фанининг мақсади ва вазифалари, ривожланиш тарихи. Ўсимликлар касалликларининг классификацияси