Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш, эрта ва тўлиқ ундириб олиш - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш, эрта ва тўлиқ ундириб олиш

Yuklangan vaqt:

06.02.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4742 KB

Ko'chirib olish

Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш, эрта ва тўлиқ ундириб олиш “ Ўсимликшунослик ва пахтачилик” фани

Режа:  1. Уруғлик чигитга қўйиладиган Давлат стандарт талаблари  2. Республикамиз вилоятларида чигит экишнинг энг қулай муддатлари  3. Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш  4. Чигитни эрта ва тўлиқ ундириб олиш чоралари

 Пахтачиликда икки хил: тукли ва туксиз уруғлик чигитдан фойдаланилади. Э к иладиган чигит давлат стандарти талабига жавоб бериши керак. Стандарт талабига жавоб берадиган уруғ кондицион уруғ дейилади.  Уруғлик чигит асосий сифат кўрсаткичлари бўйича: униб чиқиш даражаси, навининг тозалиги, сиртидаги қолдиқ тола миқдори, намлиги ва шикастланиши давлат стандартига тўғри келиши керак.  Униб чиқиш даражасига қараб уруғлик чигит уч синфга бўлинади: 1 синф уруғнинг униб чиқиши лаборатория шароитида - 95-100 %, 2 синф уруғнинг униб чиқиш шароити -90-94 % ва 3 синфники-85-89 % га тенг бўлиши керак.  Униб чиқиш даражаси 85 % дан паст чигитлар экишда қўлланилмайди.

 Пахтачиликда эқиладиган ғ ў за навлариниг уруғи 5 йиллик схемада янгиланиб турилади: Элита-0,1 % экин майдони; 1 - репродукция-0,9 %;  2 - репродукция-6,0 % экин майдони; 3 - репродукция-30,0 % экин майдони;  4 - репродукция-63,0 % экин майдони.  Элита уруғининг нав тозалиги-100 %, 1 репродукция-99 %, 2 репродукция-98 % ва 3 репродукция-96 % бўлиши керак.  Тукли чигитнинг устидаги қолдиқ тола миқдори ўрта толали навларида 0,8 % дан, ингичка толали ғўза навларида 0,4 % дан ошмаслиги керак.  Чигит таркибидаги нам Ўрта Осиё ва Қозоғистонда қўл теримида 9 %, машина теримида 10 % дан ошмаслиги керак. Давлат стандарти талабига кўра уруғлик чигитнинг шикастланиши қўл теримида 5 % дан, машина теримида 7 % дан кўп бўлмаслиги керак.

 Чигит аввало тез қизийдиган, механик таркиби енгил бўлган тупроққа ёки эгат пуштасига, сўнгра оғир тупроқли ерларга эқилади. Чигит оптимал муддатдан эрта эқилса ҳам ва айниқса кеч экилса ҳам ҳосилдорликка зарар. Экиш 10 кун кечиқса ҳосилдорлик 20 % гача камаяди.  Хозирги вақтда чигитни кенг қаторлаб (90см), тор қаторлаб (60см), уялаб, пунктир (ҳар бир уяга чигитни аник миқдорда), эгат пуштасига экиш усуллари қулланилмоқда ва кейинги вақтда пленка тагига экиш яхши самара бермоқда.  Тукли чигит уялаб эқилганда гектарига 50-60 кг чигит сарфланади.  Туксиз чигит аниқ миқдорда уялаб экилганда 25-30 кг чигит сарфланади ва яганалашга хожат қолмайди.  Чигит пуштага эқилганда тез униб чиқади ва гектаридан 4.5-8.0ц қўшимча пахта ҳосили олинади.  Қатор оралари ва қатордаги уялар орасининг кенглиги  Қатор орасининг кенглиги 90см бўлганда чигит 90х20, 90х15, 90х10, 90х(30х2)х10, 90х7.5, 90х5см ли схемаларда экилади. қатор орасининг кенглиги 60см бўлганда чигит 60х30, 60х25, 60х20, 60х15, 60х10см ли схемаларда эқилади.  Ўтлоқи-ботқоқ ерларда аниқ миқдорда чигит экиш ҳосилдорликнинг 1.5- 2.5ц ошишига олиб келади.

Экиладиган чигитни дорилаш: (1 тонна чигитга дори сарфи). Дорилар номи Солиш норма-си, кг Усули Нималарга қарши Тигам, 70 % намланувчи кукун 10-12 Аввало чигит намлана ди: 25-30л ўрта тола ли, 15-20 л ингичка толали ғўза навлари уруғи пуркалади Илдиз чириш ва зараркунандаларга қарши Бронокат, 12 % кукун 6 -/-/-/-/-/- гоммозга қарши Формалин,40 % 3-4 Эритма қилиниб- 300 л ингичка толали, 400 л ўрта толали чигитга 3 соат димланади гоммозга қарши Никамизалон 7 гоммоз, илдиз чириш ва макро-спориоз касал-ликларига қарши Паноктин, 35 % кон-центрат эмульсияси 4 илдиз чириш ва гоммоз касал-ликларига қарши Гаучо, 70 % ҳўлланувчи кукун 5 шира, трипс, оққанот ва тупроқ заракунан-даларига қарши Витовакс-200 ФФ 4-туксиз чигитга, 5-тукли чи- гитга илдиз чириш касаллигига қарши П-4, 65 % суспензия концентрацияси 4 илдиз чириш ва гоммоз касалликларига қарши ПАВ-61, 70 % ёғси-мон паста 0,1 илдиз чириш ва гоммоз касалликларига қарши Пахта, 42 % суюқлик 0,07 илдиз чириш ва гоммоз касалликларига қарши Рапкол-ТЗ, 46 % кукун 10 илдиз чириш касаллик ларига, сўрувчи ҳаша-ротларга ва сим-қуртларга қарши Ортен, 75 % кукун 4 шира ва трипсларга қарши

 зараркунандаларга қарши дорилаш ишлари пахта заводларида марказлашган усулда, махсус цехда бажарилади.  Уруғлик чигит заводларда экишдан 1-2 ой олдин ёки камида 2 хафта олдин дориланиши керак.  Аниқ миқдорда экиш учун тайерланган туксизлантирилган, дражиланган чигит намланмасдан курук ҳолатида эқилади.  Хўжаликларда тукли чигитни экишга тайёрлашга боғлиқ бўлган ишлар намлашдан ва димлашдан иборат.  Чигитни 1-1.5 метр кенгликда ва 20-30см каланликда асфальтланган майдонга ёйиб 1-3 марта намланади. Ҳар гал тоннасига 200 литр сув сарфлаб, сув аста секин таркалиб, уюм эса белкуракда кориштириб турилади.  Ҳар галга сув пуркашдан сўнг чигит баландлигини 50-70см қилиб уйиб, устига қанор ёки брезент ёпиб қўйилади.Чигит 24-30 соат мобайнида намлаб димланади.  Тукли чигитларни намлаш вақтида 1 тоннасига биостимуляторлардан кахрабо кислотаси (8-10г), А-1, мивал (50мг), мигуен (200мг) эритилиб пуркалса ҳосилдорлик 2-3 центнерга ошади.

Экиш муддатлари. Чигит тупроқнинг суткалик ўртача ҳарорати долимий равишда 13-14 даражага етганда экила бошлайди.Аввало тукли кейин эса туксиз чигит экилади. Ўзбекистонда чигит экишнинг энг қулай муддатлари қуйидагича: №№ Вилоятлар ва туманлар Экиш муддати 1 Сурхондаре ва Қ аш қ адар ё вилоятларининг жанубий туманлари 25 март-10 апрель 2 Шу вилоятларнинг шимолий туманлари 1-15 апрель 3 Бухоро, Наманган, Андижон, Сирдаре вилоятларида 1-15 апрель 4 Тошкент Фаргона вилоятларида 5-15 апрель 5 Андижон вилоятининг тог олди туманларида ва Самарканд вилоятида 5-20 апрель 6 Хоразм вилоятида ва Коракалпогистон республикасининг жанубий туманларида 10-25 апрель 7 Коракалпогистон республикасининг шимолий туманларида 15-30 апрель

Экиш чуқурлиги № Тупроқ хиллари Экиш чуқурлиги см 1 Оғир тупроқли, ўтлоқи ва ўтлоқи-боткоқ 3-4 2 Енгил бўз тупроқли 4-5 3 Қумлоқ, қумлоқ ва нами камайиб қолган 5-6

Бир йиллик бегона ўтларни йўқотиш учун қуйидаги гербицидлар сепилади (гектарига литр ҳисобида); Гербицид 90см 60см Таъсири давоми Эритма 125л. Эритма 200л. 5 ойгача Которон 0.9-1.2 1.3-1.7 3 ойгача Прометрин 1.3-1.7 2.0-2.5 Котофор 0.8-1.2 1.2-1.8 Толиун 1.0-1.5 1.5-2. 0

 Чигитни эрта, тўлиқ ва қийғос ундириб олиш агротехник тадбирлар орасида муҳим ўрин эгаллайди Чигит экилгандан кейин унинг тупроқдаги ҳолатини ва ниш уришини муттасил кузатиб бориш лозим. Суғориладиган пахтачилик туманларида кучли жаладан кейин тупроқ юзасида ҳосил бўлган қатқалоқни тез юмшатиш эндигина униб чиққан ниҳолларни сақлаб қолишда муҳим аҳамиятга эга. Қатқалоққа қарши курашни биринчи имконият бўлиши биланоқ бошлаш зарур, аакс ҳолда пайдо бўлган нишлар қатқалоқни ёриб чиқолмай кўпинча нобуд бўлади, униб чиққан ниҳоллар эса жуда эзилиб қолади. Таркибида чиринди кам бўлган структурасиз бўз тупроқларда қатқалоқ пайдо бўлиши жуда хвфли ҳисобланади. Бундай ерларда қатқалоқ қалинлиги 3-4 см га етиши ва ундан ҳам ошиши мумкин. Агар у ўз вақтида юмшатилмаса жуда қотиб кетади. Натижада кейин уни юмшатиш жуда қийин бўлади. Бундай тупроқли ерларда нам ҳам тез кўтарилиб кетади. Структурали тупроқларда ёғингарчилик натижасида тўпланган намнинг деярли ҳаммаси кесакчалар орасидан сизиб ўтиб тупроққа яхши шимилади ва у шу ерда сақланиб қолади.

 Структурали тупроқларда буғланиш секин бўлади, у намни узоқ сақлайди, тупроқ юзасида қатқалоқ деярли ҳосил бўлмайди. Чигитни ундириб олишда ҳар галги ёғнгарчиликдан кейин қатқалоқ ҳосил бўлишига йўл қўймаслик жуда муҳимдир. Ер оби-тобига келиши биланоқ тупроқнинг устки қисмини бир икки кун ичида юмшатишни тугаллаш лозим. Бу намнинг кўтарилиб кетишини камайтиради, тупроқнинг иссиқлик режимини яхшилайди ва чигитни соғлом ундириб олиш имконини беради.  Қатқалоқ пайдо бўлганлиги сабабли чигит униб чиқмаган далаларда зиг-заг бароналар билан кўндалангига, ротацион юмшатгичлар билан узунасига қараб 4-5 см чуқурликда юмшатиш тавсия этилади.  Чигит униб чиққандан кейин қатқалоқ пайдо бўлса боронадан фойдаланиш мумкин эмас. Бундай ҳолларда ротацион юмшатгичлардан ҳамда ротацион юлдузчалардан фойдаланиш зарур.  Чигит экилгандан сўнг кунлар исиб, нам тез кўтарилиб кетса кутиб ўтирмасдан тезда чигит суви бериш керак. Сув сврфи кам нормада 600-700 м3 эгат оралаб ёки ҳамма қаторларга ернинг структураси, нишаблигига қараб, бу ишни ўта тажрибали сувчи амалга оширса жуда ҳам яхши бўлади. Чигит тор қаторлаб экилган, нишаби кам, сув ўтказувчанлик қобилияти яхши бўлган далаларда ўқариқларни 70-100 м дан, ўта нишаб ва тупроғи сувни яхши ўтказмайдиган далаларда эса ҳар 110-150 м дан кейин олиш тавсия этилади. Шунга мос равишда кенг қаторлаб экилган далаларда 100-130 м ва 150-180 м бўлиши лозим.Суғориш эгатларининг чуқурлиги тупроқ шароитига қараб 10-14 см бўлиши мақсадга мувофиқдир.

 Далада белгиланган миқдорда кўчат бўлишини таъминлаш учун сийрак ва хато чиққан жойларга қўшимча равишда дориланган ва намланган чигит экиш керак. Хатосига экиш учун шу далага қайси нав ва нечанчи репродукцияли чигит экилган бўлса албатта худди шу нав ва репродукцияли чигит экилиши шарт. Хатосига чигит экиладиган ерларда тупроқда етарли миқдорда нам бўлиши керак, чунки ниш урган чигит қуруқ тупроқда униб чиқиш қобилиятини йўқотади ва нобуд бўлади.

 Эътиборингиз учун рахмат

O'xshashlar

Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш

Пахтачиликда алмашлаб экиш, ерга асосий ишлов бериш тизими

Пахтачиликда алмашлаб экиш. Ерга асосий ишлов бериш системаси

Тугунакмевали экинларнинг аҳамияти. Картошканинг биологияси ва етиштириш технологияси 2

Тамаки аҳамияти, биологик хусусияти. Кўчат тайёрлаш ва далада етиштириш технологияси