Go‘daklikdagi psixologik rivojlanish asoslari va xususiyatlari - Psixologiya - Slaydlar

Go‘daklikdagi psixologik rivojlanish asoslari va xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2528 KB

Ko'chirib olish

Go‘daklikdagi psixologik rivojlanish asoslari va xususiyatlari

Go’daklik davri • Go’daklik davri bir yoshgacha davom etishini aytdik. Bu davrda bola jussasi zo’r berib o’sadi va rivojlanadi. Bola bir yoshida bo’yi 25 sm uzaygan bo’ladi; 4—5 oyligida vazni ikki, bir yoshga kelib, uch baravar oshadi va o’rta h isobda 10-11 kg ga etadi. Bola vaznining oyma-oy ortib borishi rasmda tasvirlangan.

• Bolaning harakat faoliyati va psixikasi juda tez rivojlanadi: avvaliga bola o’tira boshlaydi, keyin emaklab ketadi va, nihoyat, turadigan bo’ladi, ota- onasini taniydi. Bir yoshga yaqin avval kattalar yordamida, keyin o’zi yuradi; tili chiqadi va murg`ak qiyofasiga kiradi; u nimjonligiga qaramay, o’zining hissiyotlari, kechinmalari va tashvishlari bo’ladi. Bu davrda bola tanasining hamma a’zo va sistemalari yana ham rivojlanadi, biroq uncha takomillashmagan va o’ziga xos bo’ladi.

• Terisi nozik, salga shikastlanadigan bo’lib, sinchiklab parvarish qilishni talab etadi. Dastlabki 3-4 oyda ter bezlari faoliyati sust bo’ladi, bu esa issiqlik regulyastiyasini yomonlashtiradi, harorat o’zgarganida bola salga issiqlab ketishi yoki sovkotishi mumkin.

• Bola yarim yoshligida, ayniqsa, yuzda teri osti yog` qavati yaxshi rivojlanadi. Go’daklik davrida suyaklarida kalstiy tuzlari sekinasta to’planib, bir kadar qattik bo’lib qoladi. Tog`aylar sohasida suyaklanish nuktalari paydo bo’ladi.Katta liqildoq kechi bilan 1-1,5 yoshga borib, yopiladi. Kalla suyaklari ora" lig`idagi choklar 3-4 oyga borib sekin- asta zichlashadi. Bola noto’g`ri parvarish kilinsa, sof havoda kam bo’lsa, skeletning shakllanishi buziladi, bu xol bolada raxit va boshqa kasalliklarning paydo bo’lishiga olib kelishi mumkin.

• 6-8 oylikda tish chiqa boshlaydi, dastlab, pastki markaziy kurak tishlar, keyin yukoriga markaziy, so’ng yon tomondagi, yil oxiriga borib, pastki yon tomondagi kurak tishlar ham chiqadi. Bola bir yasharligida 8 ta tish bo’lishi kerak. Tish chiqishi normal, hech qanday kasallik alomatlarisiz kechadi, ba’zan, tishi chikayotgan bola injiq bo’lib q oladi; darmonsizlanish, uy q usizlik, harorat ko’tarilishi, ich ketishi va bosh q alar kuzatilishi mumkin.

• Muskul sistemasi hali etarli rivojlanmagan bo’ladi, lekin go’dak o’sa borgani sari u tobora takomillashib, birmuncha kuchli, chidamli bo’lib koladi. 3-4 oyga borib, muskullar kamrok bukiladi, shu boisdan go’dakning bukilgan qo’l va oyoklari yozila borib, qad-komati sekin-asta o’zgaradi. Bolani muntazam badantarbiya kildirilganda muskullari juda to’g`ri va bekamu ko’st rivojlanadi.

CHAQALOQLIK • (tug‘ilganidan boshlab bir-ikki oylikkacha). Bola ko‘pchilik jonivorlarning bolasiga qaraganda ancha ojiz tug‘iladi. U nisbatan cheklangan xulq-atvor, tashqi olamga moslashishning muqarrar-reflektor shakllari jamg‘armasiga ega bo‘ladi.

• Tug‘ma xulq-atvor shakllarining kamligi bola kuchsizligini emas, kuchini tashkil etadi – u deyarli cheksiz aqliy rivojlanish, xulq- atvorning yangi shakllariga ega bo‘lishning yangi tajribalarini o‘zlashtirish imkoniga sohib bo‘ladi.

• Chaqaloq rivojlanishining farqli xususiyatlari shuki, uning analizatorlari faoliyati somatik (jismoniy) harakatlarga qaraganda tezroq shakllanadi. Shu asosda munosabat refleksi rivojlanadi va xilma-xil shartli reflektor aloqalari shakllana boshlaydi.

• Chaqaloqlik davri oxiri va go‘daklikning boshlanishida «tetiklanish kompleksi» - kattalarnnig paydo bo‘lishiga munosabat bildirish paydo bo‘ladi.

• Go‘daklik da (bir-ikki oylikdan bir yoshgacha) go‘dak to‘laligicha kattalarga bog‘liq bo‘ladi (uni ovqatlantirishadi, yuvintirishadi, yo‘rgaklashadi, ag‘darib qo‘yishadi, qo‘lga olishadi, sayr qildiri- shadi, allalashadi, gapirishga, Yurishga o‘rgatishadi va h.k.).

• Hayotining birinchi yili so‘ngiga kelib go‘dak ayrim so‘zlarni tushunadi va ilk so‘zlarni ayta boshlaydi. Tasodifan odamlar davrasidan chiqib qolgan inson bolasi o‘z rivojlanishida insoniy imkoniyatlar darajasigacha ko‘tarila olmaydi. Faqat ijtimoiy muhit va ta’lim natijasidagina bolada insonlarcha his qilish va fikrlashga qodir shaxsiyat shakllanadi.

• Go‘daklik so‘ngida bolalar kattalarga taqlid qila boshlaydilar. Maqsadli harakat va taqlid intensiv rivojlanayotgan intellektdan (aqliy faoliyatdan) dalolat beradi. Bola harakat jarayonida, o‘zining va boshqalarning harakatlariga taqlid qilib, fikrlashga o‘rganadi.

Go’dakda muloqot ko’lamining kengayishi va nutqning vujudga kelishi. • Shaxslararo aloqa o’rnatish zarurati bolada noverbal, nutqsiz muloqotning maxsus shakli paydo bo’lishiga olib keladi. Shuni alohida ta‘kidlash kerakki, organizmning tashqi va ichki qo’zg’atuvchilariga javobi “jonlanish”ni keltirib chiqaradi. Muloqotning eng oddiy ko’rinishlari keyinchalik boshqa murakkabroq ko’rinishlarining vujudga kelishiga puxta zamin yaratadi.

• Katta yoshli kishilar tovushiga taqlid qilib, go’dakni qurshab turgan odamlar nutqini idrok qilinishi tom ma‘nodagi nutq faoliyatini tarkib toptiradi. Muloqotning so’nggi turlari go’dak hayotining ikkinchi yarim yilida ko’zga tashlanadi. Uning o’zini parvarishlayotgan, odamlarga ilk tabassum, quvonch va shodlik tuyg’usi bilan boqishi faqat xush kechinmalaridan emas, balki ichki mexanizmlarini ifodalovchi, muayyan darajada tashkil topgan ijobiy ta‘sirlanishni aks ettiruvchi muloqotdan ham iboratdir.

• Katta yoshli odamlardan ta‘sirlanish his-tuyg’usi go’dakning hayoti va faoliyatida bir necha yo’nalishda qaror topib boradi. Ulardan bittasi quvonch yoki tabassum tuyg’usida: kattalarga butun vujudi bilan talpinishi, tikilib turishi, harakatlarini kuzatishi, qo’lini uzatishi, boshini qo’zg’atuvchi kelgan tomonga burishi, o’ziga xos tovushlar chiqarishi yoki gugulashida yaqqol ko’rinadi. Ta‘sirlanish his-tuyg’usi “jonlanish majmuasi” bilangina emas, balki uning alohida tarkibiy qismlari (tovush, chehra va hokazolar) ta‘sirida ham vujudga keladi.

• Go’dakda o’zgalar nutqini idrok qilish va unga javob berishga intilish, xususan qo’zg’atuvchiga javoban u yoki bu harakatni amalga oshirish murakkablashib boraveradi. Bular uning aqliy imkoniyatlari darajasiga (tiyrakligiga, topqirligiga) bevosita bog’liq bo’lib, bola ulardan ta‘sirlanish natijasida narsalarga nigoh tashlaydi, uni ushlab olish uchun qo’l cho’zadi, unga emaklab boradi.

O'xshashlar

Shaxsning individual psixologik xususiyatlari

Go’daklik davrining psixologik xususiyatlari

Ochiq axborot tizimlarida axboriy-psixologik havfsizlikni takomillashtirish asoslari

Psixik rivojlanish va ta’lim

Psixologik metodlar