logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Pedagogika
  4. Prezident I.A.Karimov ma’naviyat va ma’rifatni yuksaltirish haqida

Prezident I.A.Karimov ma’naviyat va ma’rifatni yuksaltirish haqida

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

719.3857421875 KB
Ko'chirib olish
Prezident I.A.Karimov ma’naviyat va ma’rifatni yuksaltirish haqida Reja: 1. Prezidentimiz I.A.Karimov asarlarida ma’naviyat tushunchasi. 2. “ Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asari. 3. Yurtboshimizning ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar to’g’risidagi fikrlari. 24. Prezident I.A.Karimov ma’naviyat va ma’rifatni yuksaltirish haqida. Mustaqillik davrida chop etilgan juda ko’plab ilmiy, falsafiy, pedagogik-tarixiy va o’quv-metodik adabiyotlarda, olib borilgan ilmiy tadqiqotlarda hamda ayrim lug’atlarda “ma’naviyat” tushunchasiining ijtimoiy- pedagogik mazmuni va uning asosiy tamoyillari, jamiyat, millat va xalq hayotida tutgan o’rni haqida xilma-xil ta’rif va tavsiflar, qisqacha ma’lumotnomalar berilgan. Ularga asoslanib, ma’naviyat tushunchasi va ijtimoiy- pedagogik mazmuni haqida quyidagi muxtasargina to’xtamga kelamiz: Ma’naviyat nihoyatda keng qamrovli tushuncha bo’lib, aslida arabcha “ma’no”, “ma’ni” fe’lidan olingan, o’zbek tili lug’at boyligida faol qo’llanadigan, insonlarning falsafiy, huquqiy, ilmiy, madaniy, axloqiy, diniy tasavvurlari va tushunchalarining majmuini ifodalaydigan, inson ongida kechadigan, amaliyotda ijobiy mazmun-mohiyatga ega bo’lan his-tuyg’u va g’oyalar yig’indisidir. Ammo, afsuski, yaqin-yaqinlargacha, aniqrog’i, mustaqilligimiz qo’lga kiritilguncha ko’pchilik ma’naviyat masalasiga jiddiy yondashishga, inson va jamiyat hayotida muhim hisoblangan bu sohaga ilgari nazariy tizim darajasida ko’rib chiqilmagan. Milliy taraqqiyotimizning ma’naviy-axloqiy asoslarini maxsus o’rgangan va tadqiq qilgan prof. M.Imomnazarovning haqli ravishda ta’kidlashicha, inson ma’naviy dunyosi - nozik soha. Undagi vaziyatni osonlikcha, muayyan farmon yoki qaror qabul qilish bilan tuzatib bo’lmaydi. Uni o’nglash uchun yillar davomida muntazam va sabr-toqat bilan mafkuraviy, tarbiyaviy, ma’rifiy ish olib borish, amaliy chora-tadbirlar, hayotiy o’zgarishlar joriy etish taqozo qilinadi. Milliy ma’naviyat millatning o’tmishi, buguni va kelajagini qamraydi, ularni yaxlit tizimda tutib turadi. O’tmish ajdodlarimiz merosi bugungi jahon darajasi bilan uyg’unlashtirilsa, mamlakatimizdagi voqe ahvolga tatbiq etilsa, undan kelajak kurtaklari unib chiqadi, kelajak siymosi shakllanadi. SHu sababli ham I.A.Karimov O’zbekiston Prezidenti lavozimiga saylangan dastlabki kunlardan beri xalq ma’naviyatini yuksaltirishga birinchi darajali e’tibor qaratib kelmoqda. 1990 yil 24 mart Oliy Kengash sessiyasida O’zbekistonda birinchi marta prezident lavozimi joriy etilib, Islom Abdug’anievich Karimov ushbu lavozimga munosib topilgach, O’zbekiston Prezidentining birinchi nutqidayoq “xalqni ma’naviy yuksaltirish, insonni axloqiy va ma’naviy yuksaltirish” masalasi davlat rahbarining eng muhim vazifalaridan ekanligi alohida ta’kidlab o’tildi. Milliy mustaqilligimizning ikkinchi yilida Prezident “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” risolasini e’lon qildi. Ushbu kitobning alohida bobi “Mustaqil O’zbekistonni rivojlantirishning ma’naviy-axloqiy negizlari” deb nomlandi va unda ilk bor xalq ma’naviyatini rivojlantirish masalalari batafsil tahlil etildi. “ Ma’naviyat - insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning kuch- qudratidir. U yo’q joyda hech qachon baxt-saodat bo’lmaydi”,-deb yozgan edi Prezident mustaqillikning dastlabki yillaridayoq, keyinchalik «O’zbekiston XX1 asrga intilmoqda» asarida bu g’oya yanada muayyanlik kasb etib, ma’naviyat «insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan, inson ichki olamini boyitadigan, uning iymon-irodasini, e’tiqodini mustahkamlaydigan, vijdonini uyg’otadigan qudratli botiniy kuch» sifatida ta’riflandi. Prezidentning ta’riflari shu yaxlit mohiyatga tutash botiniy qudratga aloqadordir, uni boshqa, ikkilamchi hodisalardan, moddiy voqelik unsurlaridan keltirib chiqarishga urinish muammoni teran ilg’amaslikni bildiradi. Bugun mustaqil va farovon O’zbekiston atalmish buyuk voqelikni vujudga keltirish uchun har bir insondan, millatning har bir vakilidan alohida ichki quvvat, cheksizlikka tutashuvchi botiniy kuch talab etilmoqda. Ana shu kuch har bir inson ruhida yashirin, deydi Prezident. O’zini mustaqil shaxs deb bilgan har bir inson uni o’zi uchun kashf etishi kerak. Buning uchun, avvalo, ruhimizdagi xudbin mayllarni, yolg’on hoyu- havaslarni, ro’yolarni yengib o’tib, cheksiz qudrat manbaiga qalbimizni ochishimiz lozim Umuman, qayd etish lozimki, O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov o’zlarining deyarli har bir nutqlarida ma’naviyat masalasiga e’tibor qaratganlar, har bir kitobida alohida boblar ajratganlar. Ma’naviyat masalasining negizi, mazmun- mohiyati, inson va jamiyatdagi o’rni masalalariga bag’ishlangan alohida-alohida kitoblar e’lon qilganlar. “Istiqlol va ma’naviyat”, “Ma’naviy yuksalish yo’lida”, “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” kabi asarlari shular jumlasidandir. O’zbekiston Prezidentining milliy ma’naviyat masalalariga bag’ishlangan fikr va mulohazalari alohida yirik jiddiy tadqiqot mavzusidir. Ammo mazkur tadqiqot yakunlarini kutmay turib ham, I. A. Karimov asarlarini shu yo’nalishda e’tibor bilan o’rganib chiqqan odam Prezident qarashlari milliy ma’naviyat nazariyasini shakllantirish yo’lida o’q tomirlarni aniq va muayyan ko’rsatib berishga qodirligiga amin bo’ladi. SHundan kelib chiqib, ushbu tadqiqotda ma’naviy- axloqiylik mezonlari bilan bog’liq Prezident I.A.Karimov asarlarida bildirilgan fikr-mulohazalarga nazariy zamin sifatida tayanildi. Buning bir qator sabablari bor, albatta. Lekin, ularning eng asosiysi va yetakchisi – yurtboshimizning fikr-mulohazalari bilan ajdodlarimiz yaratgan ma’naviy merosdagi xulosalarning o’zaro uyg’un va muvofiq kelishidir. Bu o’rinda birgina “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli kitobidagi ma’naviyat masalalariga, ulardagi talqin va tahlilga e’tiborni qaratamiz. SHuni aytish lozimki, yurtboshimiz ma’naviyatning ma’no-mazmuni, uning inson va jamiyat hayotidagi o’rni va ahamiyati, bu murakkab va serqirra tushunchaning nazariy va amaliy jihatlarini har tomonlama keng qamrovli fikr-xulosalar orqali tahlil etganlar. Bunga ishonch hosil qilish uchun uning o’zi tomonidan bitilgan mulohazalarni har bir inson bilib olmog’i shart. Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar yurtboshimiz tomonidan quyidagicha belgilab berilgan: “ Albatta, har qaysi xalq yoki millatning ma’naviyatini uning tarixi, o’ziga xos urf-odat va an’analari, hayotiy qadriyatlaridan ayri holda tasavvur etib bo’lmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna tarixiy yodgorliklar eng muhim omillardan biri bo’lib xizmat qiladi” “ SHu o’rinda ma’naviyatning yuksalishi bilan chambarchas bog’liq bo’lgan yana bir mezon – muqaddas dinimiz haqida alohida to’xtalib o’tishni zarur deb bilaman” “ Har bir ilmiy yangilik, yaratilgan kashfiyot – bu yangicha fikr va dunyoqarashga turtki beradi, ma’naviyatning shakllanishiga o’ziga xos ta’sir o’tkazadi. SHu nuqtai nazardan qaraganda, zaminimizda yashab o’tgan buyuk allomalarimiz, mutafakkir bobolarimizning ibratli hayoti va faoliyati, bemisl ilmiy-ijodiy kashfiyotlari bugun ham jahon ahlini hayratga solayotganini g’urur bilan ta’kidlash lozim” “ Har qaysi millatning o’ziga xos ma’naviyatini shakllantirish va yuksaltirishda, hech shubhasiz, oilaning o’rni va ta’siri beqiyosdir ” Ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar yurtboshimiz tomonidan quyidagicha belgilab berilgan: Ma’naviy hayotimizni yuksaltirish haqida gapirganda, mahallaning roli va ta’siri xususida to’xtalish albatta o’rinlidir. O’zaro mehr-oqibat, ahillik va totuvlik, ehtiyojmand, yordamga muhtoj kimsalar holidan xabar olish, yetim-esirlarning boshini silash, to’y-tomosha, hashar va ma’rakalarni ko’pchilik bilan bamaslahat o’tkazish, yaxshi kunda ham, yomon kunda ham birga bo’lish kabi xalqimizga xos urf-odat va an’analar avvalombor mahalla muhitida shakllangan va rivojlangan. Xalqimizga xos o’zini-o’zi boshqarish tizimining bu noyob usuli qadim-qadimdan odamlarning nafaqat tilida, balki dilida, butun hayotida chuqur joy egallagani bejiz emas. Biz “Mahalla – ham ota, ham ona” degan hikmatli naqlini ana shu hayotiy haqiqatning ifodasi sifatida qabul qilamiz” “ Ma’naviyatni shakllantirishga bevosita ta’sir qiladigan yana bir muhim hayotiy omil – bu ta’lim- tarbiya tizimi bilan chambarchas bog’liqdir” “ Insonni, uning ma’naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita borki, u ham bo’lsa, so’z san’ati, badiiy adabiyotdir ” “ Yana bir dolzab vazifa – o’sib kelayotgan avlodga, uning ma’naviy tarbiyasiga nihoyatda katta javobgarlik hissi bilan yondashish masalasi. Nega deganda, yoshlar xalq ma’naviyatining munosib egalaridir. SHuning uchun har bir o’g’il-qizimiz dastlabki, qadamlaridan boshlab madaniy boyliklarimizdan bahramand bo’lishi kerak” “ ...xalqimiz ma’naviyatini yuksaltirishda milliy urf-odatlarimiz va ularning zamirida mujassam bo’lgan meo’r-oqibat, insonni ulug’lash, tinch va osoyishta hayot, do’stlik va totuvlikni qadrlash, turli muammolarni birlashtirib hal qilish kabi ibratli qadriyatlar toboro muhim ahamiyat kasb etmoqda. ... bu borada tarixiy xotira masalasi alohida ahamiyat kasb etadi” Keltirilgan iqtiboslardagi fikr-mulohazalarga tayanib aytish mumkinki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna tarixiy yodgorliklar, muqaddas dinimiz, bemisl ilmiy-ijodiy kashfiyotlar, oila va mahalaning roli va ta’siri, ta’lim-tarbiya tizimi, so’z san’ati va badiiy adabiyot, ma’naviy tarbiyaga javobgarlik hissi va ma’suliyat bilan yondashish, shuningdek, milliy urf-odatlarimiz, ajdodlarimizning tarixiy xotirasi ma’naviyatni shakllantiradigan asosiy mezonlar sanaladi. Yurtboshimiz ma’naviyat tushunchasining inson hayotida tutgan o’rni haqida ham o’zining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asarining 19 sahifasida quyidagi yakuniy xulosa beradilar: “Ma’naviyat – insonni ruhan poklanish, qalban ulg’ayishga chorlaydigan, odamning ichki dunyosi, irodasini baquvvat, iymon-e’tiqodini butun qiladigan, vijdonni uyg’otadigan bekiyos kuch, uning barcha qarashlarining mezonidir ”

O'xshashlar

Prezident I.A.Karimov asarlarida barkamol avlod tarbiyasi
Prezident I.A.Karimov asarlarida ta’lim tizimini isloh qilish masalalari
Shaxsni tarbiyalashda estetik tarbiyaning o`rni
Temuriylar davrida ta’lim-tarbiya
Trening haqida ma’lumot va trening turlari