Shaxsni tarbiyalashda estetik tarbiyaning o`rni - Pedagogika - Slaydlar

Shaxsni tarbiyalashda estetik tarbiyaning o`rni

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

509.7783203125 KB

Ko'chirib olish

Shaxsni tarbiyalashda estetik tarbiyaning o`rni

SHAXSDA FAHM-FAROSAT VA AQL UYG‘UNLIGINI • Jamiyatning ma’naviy va axloqiy sog‘lomligi bebaho boylik hisoblanadi. Negaki, sog‘lom muhit ma’nan yetuk, axloqan yuksak shaxslami yuzaga keltiradi. Shuning uchun allomalar insonga xos go‘zal axloqiy fazilatlar, ya’ni har bir in son o‘zi yashayotgan muhitdagi turmush tarziga, oilaga, qo‘ni- qo‘shnichilik va yoru- birodarlikka, jamoat joylaridagi munosabatlariga, boshqalar bilan boiadigan aloqasi, yurish- turishi, muomalasi, kiyinishi, did-farosati va boshqa shu kabi fazilatlami tarbiyalash xususida ko‘plab о‘git va nasihatlar qoldirib ketishgan. 09/23/2019 2http://aida.ucoz.ru

Fahm-farosat tushunchasi va uning mohiyati • Ma’naviyatimizning buyuk va bebaho merosi Hadisi Shariflarda ham “Qo‘shningizga yaxshilik qiling- tinch boiasiz”, “0‘zingiz sevgan narsani odamlarga ham ravo ko‘ring - salomat yurasiz”, “Inson xatoni ko‘proq o‘z tili bilan sodir qiladi”, “Tashqi ko‘rinishlaringiz yoki molu-dunyolaringizga emas, balki dillaringizga va ishlaringizga baho beriladi” kabi fikrlar ko‘plab uchraydi. • Ushbu hikmatlarda umuminsoniy qadriyatlar, kishilaming yurish-turishi, atrofdagilar bilan munosabatining axloqiy asoslari, inson go‘zalligining umumiy mezonlari to‘g‘risida olam-olam ma’noni uqib va o‘zlashtirib olish mumkin. Kim qaysi lavozimda va vazifada ishlashidan qat’iy nazar, o‘zining serzavq, sermazmun mehnati, yaxshi kayfiyati, boshqalarga yordami va saxiyligi, kamtarinligi, madaniyligi, qadr-qimmati va xulq-odobi bilan, hamjihat ish yuritishi va odamlarga foyda keltirishi bilan go‘zaldir. Shuni ham ta’kidlash lozimki, shaxs ma’naviyati uning axloqiy sifatlari, odobi, Vatan va xalqqa sadoqati, mehnatga, insonlarga bo‘lgan munosabati, aql-zakovati, fahm-farosati va qadr-qimmati bilan 0‘lchanadi. Bu kabi ma’naviyat axloqiy qadriyatlar, xususan umuminsoniy va milliy qadriyatlar ta’sirida o‘zgarib, rivojlanib, kamol topib boradi. 0‘z navbatida, yuksak ma’naviyat shaxsning axloqiy jihatdan kamol topishida muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun bugun yoshlarimiz ma’naviyatini yuksaltirish, har bir voqea-hodisaga teran tafakkur va tahliliy idrok bilan yondoshishga o‘rgatish • muhim ahamiyat kasb etadi.

Fahm-farosat estetik hissiyot va estetik ong bilan bogiiqdir. • U o‘z-o‘zini estetik anglash - mavjud vaziyatni estetik jihatdan tahlil qilishni, ya’ni qalban o‘zi bilan gaplashish, o‘zicha baholash, o‘zini nazorat qilish, o‘zini o‘zi takomillashtirish, har bir vaziyatda yaxshi va yomonni qalban his qilishni taqozo etadi. Farosat - voqelikni asliga muvofiq idrok etish, unga to‘g‘ri munosabat hosil qila bilmoqlik, shu bilan birga voqelik talabiga muvofiq tadbir ishlab chiqib, uni hayotga tatbiq eta bilishdir. Buning uchun inson, awalo, o‘z holini to‘g‘ri idrok etishi, ikkinchidan, o‘zgani tushunish, o‘zgalaming ehtiyoji, xohishi, imkoni haqida to‘g‘ri tasawur hosil qila bilishi kerak.

• Inson estetik kamoloti nafaqat estetik tuyg‘u, ehtiyoj, shu bilan birga, barcha shaxsiy fazilatlari yaxlit birligida qaror topadi va ular bilan uzviy bogiangandir. Shuning uchun shaxs kamolotining muhim estetik omillari, bir tomondan, uning tarkibiy-strukturaviy qismlari, boshqa tomondan, estetik kamolotning o‘ziga xosligi, ijodiy faoliyat shakllanishiga ta’siri bilan birga qarab chiqilmog‘i lozim. Boshqacha aytganda, insonning qobiliyati estetik tuyg‘u mohiyati, ya’ni hissiy- ma’naviy zavq, mamnuniyat yoki jirkanishning tabiati bilan birgalikda namoyon boiadi. Negaki, shaxs estetik kamoloti nafaqat estetik fazilat, shu bilan birga, uni shaxs sifatida shakllantiradigan boshqa ko‘plab omillar bilan ham uzviy bog‘langandir.

SHAXSNING ESTETIK EHTIYOJI • Estetik faoliyatning ham sub’ekti, ham ob’ekti hisoblangan shaxsning estetik ehtiyoji va didi u mansub millatning tarixiy shakllangan an’ana va mezonlari, shuningdek, o‘ziga xos tabiiy-hududiy, geografik va ijtimoiy hayot sharoitlariga bog‘liq bo‘ladi. Inson haqidagi fanlar ning vazifasi tasvirlash, tushuntirish bilan birga, yana muhimi, fahmlashdir. Fahmlash, idrok etish o‘rganiladigan ob’ekt yoki sohaning insoning maqsadi va idialiga muvofiqligini izohlash (interpretatsiya) demakdir.Fahmlash, idrok etish insoniylik mohiyatini aniqlash bilan bog‘liq bo‘lgan jarayondir.

Ibn Sino, inson tarbiyasi borasida • Ibn Sino, “Inson boshqa barcha hayvonot olamidan so‘zi, tili va aqli, tafakkur qilishi bilan farq qiladi. Inson aqli turli fanlami o‘rganish yordamida boyiydi”, deb hisoblaydi. Forobiy fikricha, inson o‘z tabiatiga ko‘ra hayotini tartibga keltirish, mustahkamlash va takomillashtirish uchun boshqa insonlarga muhtoj bo‘ladi. Yakka holda hech kim bunnig uddasidan chiqa olmaydi. “Inson shunday maxluqotki, u faqat jamiyatda o‘z ehtiyojlarini qondirishi va oliy ma’naviy darajaga ko‘tarilishi mumkin”* . Inson o‘z hayotining me’mori, ijodkori bo‘lmog‘i, o‘zida fozila xislatlar, iste’dodlami tarbiyalashi lozim. Bunga esa u jamiyatda yashab faoliyat ko‘rsatgandagina erishadi. Inson ijtimoiy mavjudod. Yolg‘izlik uzlat uni qashshoqlashtiradi, insoniy qiyofasini va baxtga olib boradigan iste’dodini yo‘qotadi. Ibn Xaldun insonga ijtimoiy voqelik sifatida qaraydi. Undan ijtimoiy mohiyat izlaydi. Inson jonzot sifatida ezgulik va yovuzlik olamidir. Shunga ko‘ra, u umrining har daqiqasida yovuzlikdan ko‘ra ezgulikka, yomonlikdan ko‘ra yaxshilikka, nafratdan ko‘ra muhabbatga intilib yashashga mahkum etilgan aql sohibi, bebaho ne’matdir.

• Ta’lim muassasalarining shaxsda fahm-farosat va aql uyg‘unligini • tarbiyalashdagi o‘rni • Inson ma’naviyatini shakllantirish va kamol toptirishda ta’limning roli benihoya kattadir. Yoshlarga axloqiy va estetik qadriyatlami singdirishda ta’lim muassasalari xususan o‘rta maktablaming o‘mi muhim. Maktabdagi asosiy faol subyektlar - o‘qituvchilardir. Ta’lim tizimi barkamol yoshlami tarbiyalovchi asosiy vosita. Unda o‘tilayotgan tabiiy va gumanitar fanlarda axloqiy-estetik bilimlaming xalq hayot tarzining muhim ifodasi bodgan xalq donishmandligi merosi bilan boyitilsa, uning tarbiyaviy samaradorligi ham shunchalik yuqori bo‘ladi.

Fahm-farosat va estetik didning shaxs ma’naviy kamolotidagi o‘rni • Har bir jamiyatning ma’naviyati kamoloti inson aql va tafakkuri, axloq- odobi, tajriba va malakasiga bog‘liq. Prezident I.A.Karimov “Ma’naviyat insonning qon - qoni, suyak - suyagiga yillar davomida ona suti, oila tarbiyasi, ajdodlar o‘giti, Vatan tuyg‘usi, bu xayotning ba’zida achchiq, ba’zida quvonchli saboqlari bilan qatra - qatra bo‘lib singib boradi... Umuman olganda, insoniyat tarixi ma’naviyat - insonning, xalqning, jamiyat va davlatning buyuk boyligi va kuch - qudrat manbai ekanini, bu hayotda ma’naviyatsiz hech qachon odamiylik va mehr - oqibat, baxt va saodat bo‘lmasligini yaqqol tasdiqlaydi/’Meb ta’kidlaydi. Darhaqiqat, insonning insoniyligi uning fahm-farosati, aql-idroki, o‘z- o‘zini axloqiy anglash - mavjud vaziyatni axloqiy jihatdan tahlil qilishni, ya’ni qalban o‘zi bilan gaplashish, o‘zicha baholash, o‘zini nazorat qilish, o‘zini o‘zi takomillashtirish, har bir vaziyatda yaxshi va yomonni qalban his qilishi bilan belgilanadi. Bunda fahm-farosat muhim o‘rin tutadi. Fahmlash, idrok etish o‘rganiladigan obyekt yoki sohaning insoning maqsadi va idialiga muvofiqligini izohlash (interpretatsiya) demakdir.Fahmlash, idrok etish insoniylik mohiyatini aniqlash bilan bog‘liq bo‘lgan jarayondir.

• Prezidentimiz I.A.Karimov «Insonning yuksalishida ma’naviyat olamining qanday ta’sir va ahamiyatga ega ekani, shuningdek, ma’naviyatga qarshi qaratilgan xurujlaming real xavfi haqida atroflicha fikr yuritish, xalqimiz yangi hayot, yangi jamiyat asoslarini qurayotgan hozirgi murakkab va tahlikali zamonda odamlami bunday xatarlardan ogoh etish, el-yurtimiz, keng jamoatchilik e’tiborini bu masalalarga yana bir bor qaratish, kelajak avlodimizni ma’naviy sog‘lom va barkamol etib tarbiyalash bilan bogiiq vazifalami aniq belgilab olish»,-zarurligini ko‘rsatib o‘tadilar. Yoshlarda estetik didni shakllantirish, ulaming ma’naviy olamida bo‘shliq vujudga kelmasligi uchun ulaming qalbi va ongida sog‘lom hayot tarzi, milliy va umummilliy qadriyatlarga hurmat- ehtirom tuyg‘usini shakllantirishga ehtiyoj sezilmoqda.

O'xshashlar

Sharqona tarbiyaning o`ziga xos xususiyatlari

Jamoada shaxsni tarbiyalash

O`quvchilarni faoligini oshirishda interfaol metodlarni o`rni

Balalarni tarbiyalashda o`zbek oilasidagi urf odatlar, marosimlarning tarbiyaviy ahamiyati

Milliy tarbiyaning o’ziga xosligi va tarbiyaning umumiy metodlari