Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ta’lim rivojidagi o’rni - Pedagogika - Slaydlar

Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ta’lim rivojidagi o’rni

Yuklangan vaqt:

15.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1078.91015625 KB

Ko'chirib olish

Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ta’lim rivojidagi o’rni

Reja:  1.Mirzo Ulug’bek haqida ma’lumot  2.Mirzo Ulug’bekning yoshligida olgan tarbiyasi  3. Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ma’rifatparvarlik xizmatlari.

Muhammad Tarag’ay – Mirzo Ulug’bek (1394-1449) Amir Temur sulolasiga mansub ulug’ zot, ulkan davlat arbobi va buyuk dahodir. Amaliy faoliyatida davlat arboblikni olimlik, olimlikni esa davlat arboblik bilan qo’shib olib borish Mirzo Ulug’bekka xos bo’lgan nodir fazilatdir. Ulug’bek – podshohlar ichra donishmand, donishmandlar ichra podshohdir. U – insoniyat tarixida ahyon-ahyondagina uchraydigan noyob fenomen .

Mirzo Ulug’bekning olam uzra mashhur bo’lishi va tarixda abadiy qolishida buyuk sohibqiron bobomizning ta’lim-tarbiyasi va shaxsan unga nisbatan bo’lgan mehrmuhabbatining ahamiyati beqiyosdir. Amir Temur sevikli nabirasi Muhammad Tarag’ay tarbiyasiga alohida e’tibor bilan qaragan. Amir Temur nabirasi Ulug’bekning o’tkir zehnli, aqlu farosatli bo’lganligi uchun juda sevardi. «Ko’zimning nuri, saltanatimning umidli niholi» , deb erkalatardi. Biroq, Ulug’bek Mirzo nozik bo’lib o’sdi, buning ustiga ko’p vaqtini kitob mutolaa qilish bilan o’tkazar, davlat ishlariga rag’bati yo’q ko’rinar edi. Ulug’bekning tarbiyasi bilan buvisi Saroy Mulk xonim shug’ullanib, sevimli nabirasiga o’quv-yozuvni o’rgatgani, tarixiy mavzularda hikoya va ertaklarni so’ylab bergani uning hayotida o’ziga xos maktab bo’ldi.

U Amir Temur saroyida bo’ladigan maslahatlar, olimlar, sayyidlar, ulamolar, shayxlar bilan bo’ladigan kengash va mashvaratlarda, chet eldan kelgan elchi va davlat arboblarini qabul qilgan paytlarda, ziyo fatlar chog’ida, shuningdek, harbiy mashqlar paytlari va yurishlarda Ulug’bekni ko’pincha ishtirok ettirgan. 44 U nabirasini qilichboz sarkarda emas, balki buyuk donishmand olim bo’lib etishishini aniq bilgan va shu yo’lda unga rahnamolik qilgan. Ulug’bek yoshligidan ko’p kitoblarni mutolaa qilgan bo’lib, u ayniqsa, matematika, astronomiya ilmlariga qiziqdi. U bobosining xos munajjimi mavlono Badriddin bilan ko’p vaqtini o’tkazar, undan hisob va taqvimdan dars olar, ba’zi kechalari, qor tinib osmon yorishgan paytlarida yulduzlarning o’rni va harakatini kuzatish bilan mashg’ul bo’lar edi.

Taniqli olim Bo’riboy Ahmedovning ma’lumotlariga ko’ra, mavlono Badriddin Samarqandda bo’lgan vaqtda Ulug’bekni Qo’ksaroydagi xos kutubxonasiga boshlab borib, kutubxonaga yangi kelib tushgan Abulqosim Firdavsiyning «Shohnoma»sini ko’rsatadi. Shu erda mavlono Badriddin Ulug’bekka alloma al-Farg’oniy tarafidan bitilgan «Kitob fi javome’ ilm an-nujum va usul al harakat as-samoviya» («Yulduzlar haqidagi ilm bilan osmon yoritgichlari harakatining asosini (bir-biriga), qo’shuvchi kitob»)ni ko’rsatadilar.

1411yilda 17yoshli Ulug’bek Mirzo Movarounnahr va Turkistonning hokimi etib tayinlanishi Temuriylar xonadonida uning mavqei naqadar yuksak ekanligidan dalolat beradi. Ulug’bek hokim bo’lgach, bobosidan farqli o’laroq harbiy yurishlar bilan kiziqmadi. Aksincha, u o’rta asrlardagi boshqa xokimlardan o’zgacha yo’l tutdi, ko’proq ilm-fanga moyil edi. Lekin, afsuski, Ulug’bekning boshlang’ich ma’lumoti va murabbiy hamda ustozlari haqida to’liq ma’lumotga ega emasmiz. Shunday bo’lsa-da, munajjim Mavlono Ahmad Ulug’bekning dastlabki ustozlaridan biri bo’lsa kerak, deb taxmin qilish mumkin, chunki bu kishi Amir Temur saroyidagi eng yirik olimlardan bo’lib, sayyoralarning kelajak ikki yuz yillik taqvimlari jadvallarini tuza olgan. Lekin Ulug’bekning o’zi keyinchalik asosiy asari bo’lmish «Ziji»da faqat Qozizoda Rumiyni « ustozim » deb ataydi.

Ulug’bek ixlosmandlaridan G’iyosiddin Jamshid Koshiy 1417 yili Samarqanddan Koshonga otasiga yozgan maktubida Ulug’bekning faoliyati va bilimdonligini quyidagicha ta’riflaydi: «Olloga va uning ne’matlariga shukronalar bo’lsinkim, etta iqlimning farmonbardori, islom podshohi Ulug’bek donishmand kishidirlar. Men bu narsani odob rasmi yuzasidan aytayotganim yo’q. Haqiqat shuki, avvalo u kishim Qur’oni Karimning aksariyat qismini yoddan biladilar. Tafsirlarni va mufassarlarning har bir oyat haqidagi so’zlarini aqlda saklaydilar va yoddan biladilar, arabchada g’oyat yaxshi yozadilar. Shuningdek, u kishim fiqhdan xabardorlar: mantiq ma’nolariniig bayoni va usullaridan ham xabardorlar». Amir Temur nabirasi Ulug’bekda, eng avvalo, insonparvarlik, adolat va dilovarlik fazilatlari bo’lishini istagan. Zotan, insonparvargina sahiy va adolatli bo’lishi mumkin.

Ulug’bek nafaqat o’zi mansub millatning, ayni paytda butun insoniyatning ham faxridir. Ulug’bekday farzandi bo’lgan xalq har qancha faxrlansa arziydi. O’z tomirlarimizda Ulug’bek qoni oqayotganligidan, ruhimizda ul muborak zotning ruhi barhayotligidan baxtiyormiz. “Mirzo Ulug’bek o’z umrini kelajak uchun, bugungi hayot uchun fido etdi. O’sha uzoq zamonlarda bashariyat taraqqiyotini o’ylab yashadi, o’z avlodlari asrlar osha tartib etajak ma’rifatli bir jamiyatni orzu qildi. Har qanday millat ham Ulug’bekday farzandni tarbiya etgani uchun g’ururlanishi tabiiy holdir. Chunki bunday insonlar faqat o’z xalqiga emas, balki umumbashariy tsivilizatsiya uchun ham xizmat qiladi va jahonning e’tiborini qozonadi” Shunday qilib, Mirzo Ulug’bekning milliy va umumbashariy ma’naviy-ma’rifiy va pedagogik ta’limotlar rivojlanishiga qo’shgan hissasi beqiyos bo’lib, u bugungi kunda ham hayotimizda ulkan ahamiyat kasb etmoqda va O’zbekistonning xalqaro maydonda obro’sini oshirish yo’lida katta xizmat qilmoqda. Mirzo Ulug’bekning pedagogik g’oyalari va ma’rifatparvarlik xizmatlari. Ulug’bek davrida maktab islohoti.

O'xshashlar

Pedagogik mahorat va uning ta’lim tarbiyadagi o’rni

Pedagogik texnologiyaning nazariy g’oyalari

Jahon Otin Uvaysiyning pedagogik g’oyalari

Imom al-Buxoriyning pedagogik g’oyalari

Rus pedagog olimlari va ularning pedagogik g’oyalari