Ijtimoiy pedagogika rivojlanishining madaniy-tarixiy asoslari - Pedagogika - Slaydlar

Ijtimoiy pedagogika rivojlanishining madaniy-tarixiy asoslari

Yuklangan vaqt:

08.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

830.943359375 KB

Ko'chirib olish

Ijtimoiy pedagogika rivojlanishining madaniy-tarixiy asoslari REJA: 1.Sharq mutafakkirlarining maktabgacha ta’lim tizimi haqidagi qarashlari. 2.Mustaqillik yillarida maktabgacha ta’lim va uning zamonaviy qiyofasi 3.O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Maktabgacha ta’lim tizimi Boshqaruvini tudan takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida“gi farmonini o’rganish.

Sharq mutafakkirlarining maktabgacha ta’lim tizimi haqidagi qarashlari. • Maktabgacha davr bоlaga tug`ilganidan tо yеtti yoshigacha har tоmоnlama ta`lim bеrish qоnuniyatlarini o`rganadi va bоg`cha sharоitida ta’lim-ta`lim ishini tashkil etishning mazmuni, mеtоdi va shakllarini ishlab chiqadi.Insоn tarbiyasiga оid qоnunlar dastlab хalq оg`zaki ijоdida: ertak, qissa, pandnоma, maqоl va matal kabilarda, kеyinrоq yozma yodgоrliklarda, hadislarda asоslab bеrilgan.

Markaziy Оsiyolik mashhur allоmalar o`zlarining qatоr asarlarida ta`limga katta e’tibоr bilan qaraganlar. Abu Nasr Fоrоbiy Alishеr NavоiyMuhammad al-Хоrazmiy Abu Rayhоn BеruniyFurqat, Abu Ali ibn Sinо Ahmad Dоnish, Abdulla Avlоniy Yusuf Хоs Hоjib, Kaykоvus,

Abdulla Avlоniy esa, ta`lim haqida g`оyat ibratli fikrlarni bildiradi. • "Maktabgacha pеdagоgika, - Abdulla Avlоniyning yozishicha, - bоla tarbiyasining fani, dеmakdir". «Dars ila tarbiya ikkisi jоn ila tan kabidir», «Dars оluvchi - biluvchi, ta`lim оluvchi – amal qiluvchidir». Bu yеrda pеdagоgika faniga qisqa va lo`nda ta’rif bеrib, ta`lim bilan tarbiyani esa jоn bilan tanga o`хshatib, ularni bir - biridan ajratib tushunish mumkin emasligini yorqin ifоdalab bеrgan. Avlоniyning ta’kidlashicha, ta`lim-tarbiyani yoshlikdan bеrish nihоyatda zarur. Bоlaga avvalо kichik yoshdan bоshlab, оta-оna tarbiya beradi bеradi, kеyin bilan butun jamоatchilik shug`ullanadi, chunki bunda insоn taqdiri hal etiladi dеydi.

Abu Nasr Farobiyning uqtirishicha insonning barcha qobiliyat va fazilatlari ikki tomonga ega. Birinchisi- tug’ma irsiy, tabiiy xislatlar bo’lsa, ikkinchisi- tajriba, amaliyot, sharoit ta'sirida tarkib topadigan xislatlardir. • Abu Nasr Farobiy Sharq mutafakkirlaridan biri Farobiyning ta'kidlashicha har bir kishining fe'l atvoriga qarab ta'lim — tarbiya ikki xil usul : • ixtiyoriy va majburiy usullarda amalga oshirilishi mumkin.

Abu Ali ibn Sino (980-1037)ning fikricha ta'lim- tarbiya yagona jarayon.• Ibn Sino o’zining “Tib qonunlari” asarida bolani olti yoshidan boshlab muallimga topshirish xususida fikr yo’ritadi. Ulug’ hakim ta'lim jarayonida o’qitishda oddiydan murakkabga qarab borish qoidasiga amal qilish lozimligini uqtiradi, ayniqsa bolaga kuchi yetadigan mashqlarni bajartirish amali bu jarayonda katta ahamiyat kasb etadi. Ibn Sino bolalarni yakka- yakka o’qitishdan ko’ra jamoada ta'lim berish afzal ekanligini e'tirof etadi.

Mahmud Qoshg`ariy fikricha, bola asta-sekin hunar o’rganib hayotdan ta'lim olib, bilimdon bo’ladi, chinakam insoniy go`zallikka erishadi.• Buyuk mutafakkir Mahmud Qoshg`ariy “Qutadg`u bilik” asarida bola tarbiyasi haqida to’xtalib, shunday deb yozadi: “Farzand qanchalik bilimli, aqlli, xushli bo’lsa, ota-onaning yo’zi shunchalik yorug` bo’ladi”. U bola tarbiyasida otaning ma'suliyatiga asosiy e'tibor beradi. “Kimning o’gli, qizi erka bo’lsa -deb yozadi u,unda shu kishining o’zi mungli bo’lib yig`laydi. Ota bolani kichikligidan bebosh qilib qo’ysa, bolada gunoh yo’q, barcha jafo otaning o’zida. O’g`il — qizning xulq-atvori yaramas bo’lsa, bu yaramas ishni ota qilgan bo’ladi. Ota bolalarni nazorat qilib turli hunarlarni o’rgatsa, ular ulg`aygach, o’gil- qizim bor deb sevinadi, o’gil- qizga -hunar va bilim o’rgatish kerak, toki bu -hunar bilan ularning fe'l-atvorlari go’zal bo’lsin”.

Xato va yanglishishni anglab, ogohlangan baxtli kishidir. • Alisher Navoiy Buyuk mutafakkir shoir Alisher Navoiy merosida ham ta'lim-tarbiya jarayoni munosib o’rinni egallaydi. • . Uning fikricha, jamiyatning yetukligi uning taqdiri va kelajagi yoshlar kamoloti bilan bog`liqdir, shunga ko`ra bola tarbiyasi ota-onalar oldida turgan olijanob vazifadir- deydi.

A. Jomiy yomon xulqli kishilarni qattiq tanqid ostiga oladi, ularni eng yaramas pastkash kishilar qatoriga qo’shadi va yoshlarni bunday kishilar bilan suhbat qilmaslikka chaqiradi• Abdurahmon Jomiy yoshlarni faqat bilim va hunar egallashi bilan chegaralanib qolmasdan, balki hayotda yurish-turishda, boshqa kishilar bilan munosabatda, o’zaro muomalada, axloq normalariga amal qilishni va yoshlikdan yaxshi malakalarni kasb qilishga harakat qilishi kerakligini uqtiradi.

Mustaqillik yillarida maktabgacha ta’lim va uning zamonaviy qiyofasi. respublikada 4916 ta maktabgacha ta’lim muassasalari mavjud bo‘lib, ularda 689 ming nafardan ortiq bolalar tarbiyalanmoqda. Shundan 194 tasi nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari bo‘lib, ularda 5715 nafar bolalar tarbiyalanoqda.

Qarorga muvofiq, ayni shu maqsadda joylarda xorijiy tajribadan va mamlakatimizning iqlim sharoitlaridan kelib chiqqan holda, namunaviy loyiha asosida 70 va 120 o‘rinli 50 ta zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasalarining bunyod etish hamda mavjud muassasalarning 1167 tasini rekonstruksiya qilish, 983 tasini mukammal ta’mirlash orqali kengaytirish nazarda tutilmoqda. Bu orqali bolalarning maktabgacha ta’limga qamrovini 1,5 barobar oshirishga erishiladi. • Davlatimiz rahbarining qarori bilan tasdiqlangan Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan dasturda keng ko‘lamli strategik maqsadlar, muhim vazifalar belgilangani bilan ahamiyatlidir. • Xususan, hujjatda bugungi kundagi hayotiy talab va ehtiyojlar, sohada echimini kutayotgan masalalar hamda hali ishga solinmagan imkoniyatlar hisobga olinganligi barchamizni quvontiradi. • Ayniqsa, kelgusi besh yillikda 2200 ta maktabgacha ta’lim muassasasining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, jumladan, qishloq aholi punktlarida yangi maktabgacha ta’lim muassasalarini qurish, ularni zamonaviy talablarga javob beradigan inventar, uskunalar, o‘quv-metodik qo‘llanmalar, multimedia resurslari bilan ta’minlash hamda ushbu maqsadlar uchun jami 2,2 trillion so‘m mablag‘ ajratilishi ko‘zda tutilayotgani ushbu qaror o‘z ichiga nechog‘lik keng ko‘lamli vazifalarni qamraganligini ko‘rsatadi.

.• O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Maktabgacha ta’lim tizimi Boshqaruvini tudan takomillashtirish chora tadbirlari to’g’risida“gi farmonini o’rganish. • Uzluksiz ta’lim tizimining muhim bo‘g‘ini bo‘lgan maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, samarali davlat boshqaruvi tizimini yaratish, maktabgacha ta’lim muassasalari davlat va nodavlat tarmog‘ini kengaytirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ularni malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, maktabgacha ta’lim muassasalariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish, ta’lim-tarbiya jarayonlariga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish orqali bolalarni har tomonlama intellektual, ma’naviy-estetik, jismoniy rivojlantirish hamda ularni maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash maqsadida:

.• 1. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Toshkent shahar maktabgacha ta’lim bosh boshqarmasi, viloyatlar maktabgacha ta’lim boshqarmalari hamda ularning tuman(shahar)lardagi bo‘limlari tashkil etilsin. • 2. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining asosiy vazifalari va faoliyati yo‘nalishlari etib belgilansin: • birinchidan , maktabgacha ta’lim sohasida yagona davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish; • ikkinchidan , ilg‘or xorijiy tajribani hisobga olgan holda maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish; • uchinchidan , respublikada davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari orasida sog‘lom raqobat muhitini yaratish hisobiga barcha bolalarning maktabgacha ta’lim muassasalariga bosqichma-bosqich qamrab olinishini ta’minlash, ularga soliq imtiyozlari va preferensiyalar berish, byudjetdan subsidiyalar ajratish, shuningdek, bolalarning maktabgacha ta’limi va tarbiyasining muqobil shakllarini amaliyotga tatbiq etish;

.• to‘rtinchidan , zamonaviy innovatsion pedagogik texnologiyalarni, ta’lim va tarbiyaning samarali shakllari hamda usullarini ta’lim-tarbiya jarayoniga, shu jumladan nodavlat sektorida joriy etish; • beshinchidan, milliy madaniy-tarixiy qadriyatlarni aks ettiruvchi va bolalikdan kitob o‘qishga qiziqishni uyg‘otuvchi o‘quv-metodik, didaktik materiallar, o‘yin va o‘yinchoqlar, badiiy adabiyotlar bilan maktabgacha ta’lim muassasalarini ta’minlash; • oltinchidan , zamonaviy pedagogik texnologiyalar va metodlarni hisobga olgan holda bolalarni tarbiyalash va har tomonlama rivojlantirish masalalarini professional darajada hal etishga qodir bo‘lgan maktabgacha ta’lim muassasalari rahbar va pedagog kadrlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish; • ettinchidan, maktabgacha ta’lim muassasalari xodimlarini moddiy rag‘batlantirish tizimini yaratish va tajribali yuqori malakali va kasbiy jihatdan puxta tayyorlangan pedagog kadrlar hamda tarbiyachilarni ta’lim- tarbiya jarayoniga jalb qilish;

.• sakkizinchidan , maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarining ratsional va belgilangan me’yorlar asosida sog‘lom va to‘g‘ri ovqatlanishini ta’minlash uchun munosib sharoitlar yaratish, ko‘ngilochar va bilim beruvchi mashg‘ulotlar elementlari bo‘lgan, hajmlari va intensivligi asosiy tibbiy taqdimnomalar bilan belgilanuvchi serharakat o‘yinlar va mashqlar uyushtirish; • to‘qqizinchidan, O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi bilan birgalikda maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarga tibbiy xizmat ko‘rsatish hamda ularning hayoti va sog‘lig‘ini himoya qilish bo‘yicha profilaktika chora-tadbirlarini muvofiqlashtirish.

.• 3. Idoraviy mansubligidan qat’iy nazar, barcha davlat tasarrufidagi maktabgacha ta’lim muassasalari O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tizimiga belgilangan tartibda o‘tkazilsin. • 4. Belgilansinki: • O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining maktabgacha ta’lim sohasidagi barcha huquq va majburiyatlari bo‘yicha huquqiy vorisi hisoblanadi; • O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining o‘z vakolatlari doirasida qabul qiladigan qarorlari davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiydir.

.• 5. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining Maktabgacha ta’lim muassasalari xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish respublika o‘quv-metodika markazi negizida Maktabgacha ta’lim muassasalari rahbar va mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti (keyingi o‘rinlarda Institut deb yuritiladi) tashkil etilsin u O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tarkibiga kiritilsin hamda uning zimmasiga ilg‘or xorijiy tajriba asosida maktabgacha ta’lim muassasalarining rahbar va mutaxassislarida zamonaviy menejment va pedagogik texnologiyalar bo‘yicha sohaga oid bilimlar va ko‘nikmalarni shakllantirish vazifalari yuklatilsin.

.• 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2017 yil 9 sentyabrdagi PQ-3261-sonli qarori bilan tasdiqlangan Maktabgacha ta’lim tizimini tanqidiy o‘rganish bo‘yicha komissiya zimmasiga quyidagi vazifalar yuklatilsin: • O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi va uning hududiy bo‘linmalari faoliyatini tashkil etish hamda ularga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirishda ko‘maklashish; • ikki oy muddatda O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi markaziy apparati va hududiy bo‘linmalarining rahbarlik bo‘g‘inlarini vazirlik zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarishga qodir, chuqur bilim hamda yuqori kasb mahoratiga ega bo‘lgan tajribali va malakali mutaxassislar bilan to‘ldirish; • maktabgacha ta’lim tizimining oliy ma’lumotli kadrlarga bo‘lgan ehtiyojini hududlar bo‘yicha o‘rganish va tahlil natijalariga ko‘ra pedagogika yo‘nalishiga ixtisoslashtirilgan oliy ta’lim muassasalariga maqsadli qabul kvotalari bo‘yicha takliflar tayyorlash;

.• respublika hududlarida 50, 70, 100, 120 va 150 o‘ringa mo‘ljallangan davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalarini qo‘shimcha barpo etish orqali bolalarni maktabgacha ta’lim bilan bosqichma-bosqich to‘liq qamrab olish, bolalarga maktabgacha ta’lim-tarbiya berishning muqobil turlarini amaliyotga joriy etishga qaratilgan kompleks dasturni ishlab chiqish va tasdiqlash. • 7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bir hafta muddatda belgilangan tartibda O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida va O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari loyihasini kiritsin. • 8. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Maktabgacha ta’lim vazirligi, Adliya vazirligi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun hujjatlariga ushbu Farmondan kelib chiqadigan o‘zgartish va qo‘shimchalar to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.

O'xshashlar

Pedagogika va ijtimoiy pedagogika kategoriyalari

Bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarining ekologik-valeologik madaniyatini rivojlantirish

Pedagogika fan sifatida

Korreksion (maxsus) pedagogika

Ta’lim tizimida nogiron Bolalarni ijtimoiy himoyalashning pedagogik asoslari