”ФСМУ” технологияси ва унинг мавзуни мустаҳкамлашдаги ўрни - Pedagogika - Slaydlar

”ФСМУ” технологияси ва унинг мавзуни мустаҳкамлашдаги ўрни

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1781.5 KB

Ko'chirib olish

T ер ДУ Ахмедов Б.Т .

”” ФСМУ” технологиясиФСМУ” технологияси ва унинг ва унинг мавзуни мустаҳкамлашдаги ўрнимавзуни мустаҳкамлашдаги ўрни

Режа:Режа:  Ривожлантирувчи таълим технологиялари хакида Ривожлантирувчи таълим технологиялари хакида тушунча.тушунча.  «« ФСМУФСМУ » технологияси ва унинг мазмуни;» технологияси ва унинг мазмуни;  «« ФСМУФСМУ » технологияси асосида дарсни ташкил килиш » технологияси асосида дарсни ташкил килиш коидалари;коидалари;  1 – БОСҚИЧ1 – БОСҚИЧ - хамкорликда муаммони белгилаб олиш;- хамкорликда муаммони белгилаб олиш;  2 – БОСҚИЧ - 2 – БОСҚИЧ - ҳар бир тингловчига ФСМУ технологиясининг ҳар бир тингловчига ФСМУ технологиясининг 4 босқичи ёзилган қоғозларнинг тарқатилиши;4 босқичи ёзилган қоғозларнинг тарқатилиши;  3 – БОСҚИЧ 3 – БОСҚИЧ - ҳар бир тингловчи ўз қоғозларини тўлдириб - ҳар бир тингловчи ўз қоғозларини тўлдириб бўлгач, тренер уларни кичик гуруҳларга бўлиши;бўлгач, тренер уларни кичик гуруҳларга бўлиши;  4 – БОСҚИЧ 4 – БОСҚИЧ - кичик гуруҳларда аввал ҳар бир тингловчи ўзи - кичик гуруҳларда аввал ҳар бир тингловчи ўзи ёзган ҳар бир босқичдаги фикрлари билан гуруҳ аъзоларини ёзган ҳар бир босқичдаги фикрлари билан гуруҳ аъзоларини таништириб ўтиши ва ўзларининг фикрларини ҳимоя таништириб ўтиши ва ўзларининг фикрларини ҳимоя қилишалри мумкинлиги; қилишалри мумкинлиги;  Хулоса.Хулоса.

ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ТАРИХИДАНТАРИХИДАН  Технология сўзи фанга 1872 йилдакириб келди. Технология сўзи фанга 1872 йилдакириб келди. У юнонча «техос»- ҳунар, маҳоратва «логос» эса У юнонча «техос»- ҳунар, маҳоратва «логос» эса таълимот ёки фандеган маънони беради. таълимот ёки фандеган маънони беради. Қисқача «маҳорат ҳақидаги фан» маъносини англатади. Қисқача «маҳорат ҳақидаги фан» маъносини англатади. Бугунги кунда айрим кишилар пБугунги кунда айрим кишилар п едагогик технология– бу едагогик технология– бу фақат ахборот технологияси билан боғлиқ, ҳамда ўқитиш фақат ахборот технологияси билан боғлиқ, ҳамда ўқитиш жараёнида қўлжараёнида қўл лл аниши зарур бўлган ТСО, компьютер, аниши зарур бўлган ТСО, компьютер, масофали ўқиш, ёки турли хил техникалардан масофали ўқиш, ёки турли хил техникалардан фойдаланиш деб ўйлашади. фойдаланиш деб ўйлашади. Бутўғри эмас.Бутўғри эмас. Педагогик Педагогик технологиянинг энг асосий негизи – бу ўқитувчи – тренер технологиянинг энг асосий негизи – бу ўқитувчи – тренер ва талаба – ўқувчиларнинг белгиланган мақсаддан ва талаба – ўқувчиларнинг белгиланган мақсаддан кафолатланган натижага ҳамкорликда эришишлари учун кафолатланган натижага ҳамкорликда эришишлари учун танланган технологияларига боғлиқ.танланган технологияларига боғлиқ.

 «Педагогик технология» ибораси биринчи марта 1970 «Педагогик технология» ибораси биринчи марта 1970 йилда япон олими Т.Сакамотэ томонидан киритилган. йилда япон олими Т.Сакамотэ томонидан киритилган. Олимнинг фикрича- педагогик технология (ўқитиш Олимнинг фикрича- педагогик технология (ўқитиш технологияси) ўқитишнинг мақбуллигини таъминловчи технологияси) ўқитишнинг мақбуллигини таъминловчи йўл-йўриқлар тизими билан боғлиқ билимлар йўл-йўриқлар тизими билан боғлиқ билимлар соҳасидир. соҳасидир. Бу тушунчага ЮНЕСКО томонидан Бу тушунчага ЮНЕСКО томонидан қуйидагича таъриф берилган: педагогик технология- бу қуйидагича таъриф берилган: педагогик технология- бу таълим шаклларини оптималлаштириш мақсадида таълим шаклларини оптималлаштириш мақсадида техник воситалар, инсон салоҳияти ҳамда уларнинг техник воситалар, инсон салоҳияти ҳамда уларнинг ўзаро таъсирини инобатга олиб, ўқитиш ва билим ўзаро таъсирини инобатга олиб, ўқитиш ва билим ўзлаштиришнинг барча жараёнларини аниқлаш, ўзлаштиришнинг барча жараёнларини аниқлаш, яратиш, уни қўллашнинг тизимли (лойиҳалаштирилган) яратиш, уни қўллашнинг тизимли (лойиҳалаштирилган) методи (усули)дир. методи (усули)дир.

 Қуйида мазкур педагогик технологиялар Қуйида мазкур педагогик технологиялар таркибидан муҳим ўрин эгаллаган, таркибидан муҳим ўрин эгаллаган,  асосий методлардан бири ўтилган, асосий методлардан бири ўтилган,  мавзуларни мустаҳкамлашда ўзнинг муҳим мавзуларни мустаҳкамлашда ўзнинг муҳим ўрнига эга бўлган, ўрнига эга бўлган,  ФСМУ ФСМУ технологияси тўғрисида маълумот технологияси тўғрисида маълумот алмашинамиз.алмашинамиз.

ФСМУ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЎТКАЗИШ ФСМУ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЎТКАЗИШ БОСҚИЧЛАРИБОСҚИЧЛАРИ 1 – БОСҚИЧ1 – БОСҚИЧ  - Ўқитувчи тингловчилар билан бирга баҳс мавзусини - Ўқитувчи тингловчилар билан бирга баҳс мавзусини ёки муҳокама этилиши керак бўлган муаммони ёки ёки муҳокама этилиши керак бўлган муаммони ёки ўрганилган бўлимни белгилаб олади;ўрганилган бўлимни белгилаб олади;  - Ўқитувчи ўқув машғулотида аввал ҳар бир - Ўқитувчи ўқув машғулотида аввал ҳар бир тингловчи якка тартибда ишлаши, кейин эса кичик тингловчи якка тартибда ишлаши, кейин эса кичик гуруҳларда иш олиб борилиши ва ниҳоят дарс охирида гуруҳларда иш олиб борилиши ва ниҳоят дарс охирида жамоа бўлиб ишланиши ҳақида тингловчиларга маълумот жамоа бўлиб ишланиши ҳақида тингловчиларга маълумот беради;беради;  - Машғулот давомида ҳар бир тингловчи ўз фикрини - Машғулот давомида ҳар бир тингловчи ўз фикрини эркин ҳолда тўлиқ баён этиши мумкин эканлиги эслатиб эркин ҳолда тўлиқ баён этиши мумкин эканлиги эслатиб ўтилади.ўтилади.

2 – БОСҚИЧ2 – БОСҚИЧ  - Ҳар бир тингловчига ФСМУ - Ҳар бир тингловчига ФСМУ технологиясининг 4 босқичи ёзилган қоғозлар технологиясининг 4 босқичи ёзилган қоғозлар тарқатилади:тарқатилади:  Ф – фикрингизни баён этингФ – фикрингизни баён этинг ;;  С – фикрингизниС – фикрингизни нгнг баёнига сабаб кўрсатинг баёнига сабаб кўрсатинг ;;  М – кўрсатган сабабингизни исботлаб мисол М – кўрсатган сабабингизни исботлаб мисол (далил) келтиринг(далил) келтиринг ;;  У – фикрингизни умумлаштиринг.У – фикрингизни умумлаштиринг.  Ҳар бир тингловчи якка тартибда тарқатилган Ҳар бир тингловчи якка тартибда тарқатилган қоғозни ФСМУ нинг 4 – босқичи бўйича ўз қоғозни ФСМУ нинг 4 – босқичи бўйича ўз фикрларини ёзма баён этган ҳолда тўхталади.фикрларини ёзма баён этган ҳолда тўхталади.

3 – БОСҚИЧ3 – БОСҚИЧ  - Ҳар бир тингловчи ўз қоғозларини тўлатиб бўлгач, - Ҳар бир тингловчи ўз қоғозларини тўлатиб бўлгач, тренер уларни кичик гуруҳларга бўлинишларини илтимос тренер уларни кичик гуруҳларга бўлинишларини илтимос қилади ёки ўзи турли гуруҳларга ажратиш усулларининг қилади ёки ўзи турли гуруҳларга ажратиш усулларининг биридан фойдаланган ҳолда тингловчиларни кичик биридан фойдаланган ҳолда тингловчиларни кичик гуруҳларга бўлиб юборади; гуруҳларга бўлиб юборади;  - Ўқитувчи ҳар бир кичик гуруҳга ФСМУ - Ўқитувчи ҳар бир кичик гуруҳга ФСМУ технологиясининг 4 босқичи ёзилган катта форматдаги технологиясининг 4 босқичи ёзилган катта форматдаги қоғозларни тарқатади;қоғозларни тарқатади;  -Ўқитувчи кичик гуруҳларга ҳар бирлари ёзган -Ўқитувчи кичик гуруҳларга ҳар бирлари ёзган қоғозлардаги фикр ва далилларни катта форматда қоғозлардаги фикр ва далилларни катта форматда умумлаштирган ҳолда 4 босқич бўйича ёзишларини умумлаштирган ҳолда 4 босқич бўйича ёзишларини таклиф этади.таклиф этади.

4 – БОСҚИЧ4 – БОСҚИЧ  - Кичик гуруҳларда аввал ҳар бир тингловчи ўзи - Кичик гуруҳларда аввал ҳар бир тингловчи ўзи ёзган ҳар бир босқичдаги фикрлари билан гуруҳ ёзган ҳар бир босқичдаги фикрлари билан гуруҳ аъзоларини таништириб ўтади. Гуруҳ аъзоларини таништириб ўтади. Гуруҳ аъзоларининг барча фикрлари ўрганилгач, кичик аъзоларининг барча фикрлари ўрганилгач, кичик гуруҳ аъзолари уларни умумлаштиришга гуруҳ аъзолари уларни умумлаштиришга киришади;киришади;  - Гуруҳ аъзолари ФСМУнинг 4 босқичини ҳар - Гуруҳ аъзолари ФСМУнинг 4 босқичини ҳар бири бўйича умумлаштириб, уни ҳимоя қилишга бири бўйича умумлаштириб, уни ҳимоя қилишга тайёргарлик кўрадилар;тайёргарлик кўрадилар;  - Фикрларни умумлаштириш вақтида ҳар бир - Фикрларни умумлаштириш вақтида ҳар бир тингловчи ўз фикрларини ҳимоя этиши, тингловчи ўз фикрларини ҳимоя этиши, исботлаши мумкин.исботлаши мумкин.

 5 – БОСҚИЧ5 – БОСҚИЧ  - - Кичик гуруҳлар умумлаштирилган Кичик гуруҳлар умумлаштирилган фикрларини ҳимоя қиладилар: фикрларини ҳимоя қиладилар:  гуруҳ вакили ҳар бир босқични алоҳида гуруҳ вакили ҳар бир босқични алоҳида ўқийди (иложи борича изоҳ бермаган ўқийди (иложи борича изоҳ бермаган ҳолда). ҳолда).  Баъзи бўлимларни исботлаши, яъни Баъзи бўлимларни исботлаши, яъни гуруҳнинг айнан нима учун шу фикрга гуруҳнинг айнан нима учун шу фикрга келганини айтиб ўтиши мумкин.келганини айтиб ўтиши мумкин.

 6 – БОСҚИЧ6 – БОСҚИЧ  - Ўқитувчи машғулотга якун ясайди, билдирилган фикрларга ўз - Ўқитувчи машғулотга якун ясайди, билдирилган фикрларга ўз муносабатини билдиради;муносабатини билдиради;  - Қуйидаги саволлар билан тингловчиларга мурожаат қилади;- Қуйидаги саволлар билан тингловчиларга мурожаат қилади;  - Ушбу трен- Ушбу трен инг инг ёрдамида нималарни билиб олдингиз ва нималарга ёрдамида нималарни билиб олдингиз ва нималарга ўргандингиз?ўргандингиз?  - Ушбу технологияни- Ушбу технологияни нгнг ўқув ўқув жж араёниараёни гг а қўлланилиши қандай самара а қўлланилиши қандай самара берди?берди?  - Ушбу технологиянинг қўлланилиши талаба-ўқувчиларда қандай - Ушбу технологиянинг қўлланилиши талаба-ўқувчиларда қандай хислатларни тарбиялайди, нималарни шакллантиради, уларнинг қандай хислатларни тарбиялайди, нималарни шакллантиради, уларнинг қандай фазилатларини ривожлантиради?фазилатларини ривожлантиради?  - Ушбу технологияни ўқув жараёнининг қайси босқичида қўллаш - Ушбу технологияни ўқув жараёнининг қайси босқичида қўллаш маъқул ва нима учун?маъқул ва нима учун?  - Ушбу технологияни- Ушбу технологияни нгнг дарс жараёнида қўлланилиши ўқувчи дарс жараёнида қўлланилиши ўқувчи талабаларга нима беради ва нимага ўргатади?талабаларга нима беради ва нимага ўргатади?  - Ушбу технологияни яна қандай тартибда ёки қандай шаклда ўтказиш - Ушбу технологияни яна қандай тартибда ёки қандай шаклда ўтказиш мумкин?мумкин?  - Ушбу тренингда - Ушбу тренингда ўқитувчинингўқитувчининг асосий вазифас асосий вазифас ии нимадан иборат. нимадан иборат.

 ““ ФСМУФСМУ ” ” методида кузатиладиметодида кузатилади  Кичик гуруКичик гуру ҳҳ ларни шакллантириш;ларни шакллантириш;  Муаммоли вазият тавсифини баён этиш;Муаммоли вазият тавсифини баён этиш;  Якка тартибда муаммоли вазият бЯкка тартибда муаммоли вазият б ўйўй ча ча ўў з з фикрларини изофикрларини изо ҳҳ лаш, сабабларини анилаш, сабабларини ани ққ лаш, лаш, мисоллар келтириш, умумлаштириш;мисоллар келтириш, умумлаштириш;  Кичик гурух аъзолари фикрларини жамлаш, Кичик гурух аъзолари фикрларини жамлаш, аниани қ қ ва тва т ўғўғ ри ечимларини танлаш, кичик гурух ри ечимларини танлаш, кичик гурух фикрларини изофикрларини изо ҳҳ лаш, сабабини анилаш, сабабини ани ққ лаш, мисол лаш, мисол келтириш, умумлаштириш;келтириш, умумлаштириш;  Кичик гуруКичик гуру ҳҳ та та ққ димотига эришиш;димотига эришиш;

Хулоса ўрнида; Хулоса ўрнида; ““ ФСМУФСМУ ” ” методиметоди  Ушбу технология тингловчиларни ўз фикрини Ушбу технология тингловчиларни ўз фикрини ҳимоя қилишга;ҳимоя қилишга;  Эркин фикрлаш ва ўзфикрини бошқаларга Эркин фикрлаш ва ўзфикрини бошқаларга ўтказишга;ўтказишга;  Очиқ ҳолда баҳслашишга, эгалланган билимларни Очиқ ҳолда баҳслашишга, эгалланган билимларни таҳлил қилишга;таҳлил қилишга;  Қай даражада эгаллаганликларини баҳолашга Қай даражада эгаллаганликларини баҳолашга ҳамда тингловчиларни баҳслашиш маданиятига ҳамда тингловчиларни баҳслашиш маданиятига ўргатади.ўргатади.

1 – гуруҳ 1 – гуруҳ Савол Психика намоён бўлиш шаклига кўра нечи гуруҳга бўлиб ўрганилади ва улар қайсилар? Ф – фикрингизни баён этинг С – Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

2 – гуруҳ 2 – гуруҳ Савол Психология фанининг бошқа фанлар билан ўзаро хамкорлиги тўғрисида фикр билдиринг? Ф – фикрингизни баён этинг С – Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

3 – гуруҳ 3 – гуруҳ Савол Психология фанининг асосий принцплари қайсилар ва улар тўғрисида маълумотлар беринг? Ф – фикрингизни баён этинг С – Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

4 – гуруҳ 4 – гуруҳ Савол Психология фанининг тармоқлари нечи гуруҳга бўлиб ўрганилади ва улар қайсилар? Ф – фикрингизни баён этинг С – Фикрингиз баёнига сабаб кўрсатинг М – кўрсатилган сабабингизни исботловчи далил келтиринг У – фикрингизни умумлаштиринг

Хулоса ўрнида; Хулоса ўрнида; ““ ФСМУФСМУ ” ” методиметоди  Ушбу технология тингловчиларни ўз фикрини Ушбу технология тингловчиларни ўз фикрини ҳимоя қилишга;ҳимоя қилишга;  Эркин фикрлаш ва ўзфикрини бошқаларга Эркин фикрлаш ва ўзфикрини бошқаларга ўтказишга;ўтказишга;  Очиқ ҳолда баҳслашишга, эгалланган билимларни Очиқ ҳолда баҳслашишга, эгалланган билимларни таҳлил қилишга;таҳлил қилишга;  Билимларни қай даражада эгаллаганликларини Билимларни қай даражада эгаллаганликларини баҳолашга ҳамда тингловчиларни баҳслашиш баҳолашга ҳамда тингловчиларни баҳслашиш маданиятига ўргатади.маданиятига ўргатади.

УМУМИЙ ПСИХОЛОГИЯУМУМИЙ ПСИХОЛОГИЯ ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ  Режа:Режа:  Психология фанининг предмети.Психология фанининг предмети.  Психологиянинг Психологиянинг мақсади ва вазифалари.мақсади ва вазифалари.  Психологиянинг тармоқлариПсихологиянинг тармоқлари ..  Психология фанининг Психология фанининг илмий принцплари.илмий принцплари.  Психологиянинг фанлар тизимида тутган ўрниПсихологиянинг фанлар тизимида тутган ўрни ..  Таянч сўз ва иборалар:Таянч сўз ва иборалар:  Психология, психика, мақсад, вазифа, Психология, психика, мақсад, вазифа, метод,методика, рухий олам, ички дунё, объектив метод,методика, рухий олам, ички дунё, объектив олам, пжараенлар ходисалар, акс эттириш.олам, пжараенлар ходисалар, акс эттириш. 

 ““ Психология” сўзи иккита грек сўзларидан – “псюхе” – Психология” сўзи иккита грек сўзларидан – “псюхе” – жон, руҳ ва “логос” – таълимот, илм сўзларидан иборат жон, руҳ ва “логос” – таълимот, илм сўзларидан иборат бўлиб, анъанавий маънода инсон руҳий дунёсига алоқадор бўлиб, анъанавий маънода инсон руҳий дунёсига алоқадор барча ҳодисалар ва жараёнлар унинг предметини ташкил барча ҳодисалар ва жараёнлар унинг предметини ташкил этади. Бошқача қилиб айтганда, психологиянинг этади. Бошқача қилиб айтганда, психологиянинг предметини ҳар биримизнинг ташқи оламни ва ўз-предметини ҳар биримизнинг ташқи оламни ва ўз- ўзимизни билишимизнинг асосида ётган жараёнлар, ўзимизни билишимизнинг асосида ётган жараёнлар, ҳодисалар, ҳолатлар ва шаклланган хислатлар ташкил ҳодисалар, ҳолатлар ва шаклланган хислатлар ташкил этади. Психология бўйича адабиётларда унинг этади. Психология бўйича адабиётларда унинг предметини қисқача қилиб, психикадир, деб таъриф предметини қисқача қилиб, психикадир, деб таъриф беришади. Психика – бу инсон руҳиятининг шундай беришади. Психика – бу инсон руҳиятининг шундай ҳолатики, у ташқи оламни (ички руҳий оламни ҳам) онгли ҳолатики, у ташқи оламни (ички руҳий оламни ҳам) онгли (баъзан онгсиз ҳам) тарзда акс эттиришимизни, яъни (баъзан онгсиз ҳам) тарзда акс эттиришимизни, яъни билишимиз, ҳис қилишимиз, тасаввур қилиб, билишимиз, ҳис қилишимиз, тасаввур қилиб, англашимизни таъминлайди.англашимизни таъминлайди.

 ПП сихология тармоқларисихология тармоқлари  Умумий психология – психологиянинг барча масалаларининг Умумий психология – психологиянинг барча масалаларининг ўзига хос жиҳатларини ўрганадиган махсус соҳаси;ўзига хос жиҳатларини ўрганадиган махсус соҳаси;  Педагогик психология – кишига таълим ва тарбия беришни Педагогик психология – кишига таълим ва тарбия беришни психологик қонуниятларини ўрганишни ўз предмети деб психологик қонуниятларини ўрганишни ўз предмети деб билади;билади;  Ёш даврлари психологияси – турли ёшдаги одамларнинг Ёш даврлари психологияси – турли ёшдаги одамларнинг туғилгандан то умрининг охиригача психик ривожланиш туғилгандан то умрининг охиригача психик ривожланиш жараёнини, шахснинг шаклланиши ва ўзаро муносабатлари жараёнини, шахснинг шаклланиши ва ўзаро муносабатлари қонуниятларини ўрганади;қонуниятларини ўрганади;  Ижтимоий психология – одамларнинг жамиятдаги Ижтимоий психология – одамларнинг жамиятдаги биргаликдаги иш фаолиятлари натижасида уларда ҳосил биргаликдаги иш фаолиятлари натижасида уларда ҳосил бўладиган тасаввурлар, фикрлар, эътиқодлар, ҳиссий бўладиган тасаввурлар, фикрлар, эътиқодлар, ҳиссий кечинмалар ва хулқ-атворларини ўрганади;кечинмалар ва хулқ-атворларини ўрганади;  Меҳнат психологияси – киши меҳнат фаолияти психологик Меҳнат психологияси – киши меҳнат фаолияти психологик хусусиятларини, меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг хусусиятларини, меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг психологик жиҳатларини ўрганади;психологик жиҳатларини ўрганади;

 Инженерлик психологияси – автоматлаштирилган Инженерлик психологияси – автоматлаштирилган бошқарув сибошқарув си стст емалари операторнинг фаолиятини, одам-емалари операторнинг фаолиятини, одам- техника ўртасида функтехника ўртасида функ цц ияларни тақсимлаш ва ияларни тақсимлаш ва мувофиқлаштиришнинг хусусиятларини ўрганади;мувофиқлаштиришнинг хусусиятларини ўрганади;  Юридик психология – ҳуқуқ сиЮридик психология – ҳуқуқ си стст емасининг амал қилиши емасининг амал қилиши билан боғлиқ масалаларнинг психологик асосларини билан боғлиқ масалаларнинг психологик асосларини ўрганади;ўрганади;  Ҳарбий психология – кишининг ҳарбий ҳаракатлар Ҳарбий психология – кишининг ҳарбий ҳаракатлар шароитида намоён бўладиган хулқ-атворини, бошлиқлар шароитида намоён бўладиган хулқ-атворини, бошлиқлар билан ижро этувчилар ўртасидаги муносабатларнинг билан ижро этувчилар ўртасидаги муносабатларнинг психологик жиҳатларини ўрганади;психологик жиҳатларини ўрганади;  Савдо психологияси – жамиятда тижоратнинг психологик Савдо психологияси – жамиятда тижоратнинг психологик шароитлари, эҳтиёжнинг индивидуал, ёшга оид, жинсга шароитлари, эҳтиёжнинг индивидуал, ёшга оид, жинсга оид хусусиятларини, харидорга хизмат кўрсатишнинг оид хусусиятларини, харидорга хизмат кўрсатишнинг психологик омилларини аниқлайди, модалар психологик омилларини аниқлайди, модалар психологияси каби масалаларини кўради;психологияси каби масалаларини кўради;

 Тиббиёт психологияси – шифокор фаолияти Тиббиёт психологияси – шифокор фаолияти психологиясини, бемор хулқ-атворининг психологик психологиясини, бемор хулқ-атворининг психологик жиҳатларини ўрганади;жиҳатларини ўрганади;  Иқтисодий психология – турли вазиятларда ишлаб чиқариш Иқтисодий психология – турли вазиятларда ишлаб чиқариш муносабатларига киришиш орқали хўжалик юритишни муносабатларига киришиш орқали хўжалик юритишни мақсад қилган шахслар, яхлит гуруҳ, жамоаларнинг мақсад қилган шахслар, яхлит гуруҳ, жамоаларнинг иқтисодий тафаккури ҳамда иқтисодий хулқ-атворига иқтисодий тафаккури ҳамда иқтисодий хулқ-атворига алоқадор умумий қонуниятлар ва хатти-ҳаракат алоқадор умумий қонуниятлар ва хатти-ҳаракат механизмларини, ишлаб чиқариш муносабатларининг ҳар механизмларини, ишлаб чиқариш муносабатларининг ҳар бир хўжалик субекти онгида акс этишини ўрганади.бир хўжалик субекти онгида акс этишини ўрганади.  Шунингдек психологияда этнопсихология, оилавий ҳаёт Шунингдек психологияда этнопсихология, оилавий ҳаёт психологияси, бошқарув психологияси, шахс психологияси, психологияси, бошқарув психологияси, шахс психологияси, раҳбар психологияси, психодиагнораҳбар психологияси, психодиагно стст ика ва бошқа кўплаб ика ва бошқа кўплаб соҳалари мавжуд бўлиб, улар бевосита ишлаб чиқаришдан соҳалари мавжуд бўлиб, улар бевосита ишлаб чиқаришдан тўшаётган талаб ва таклифга мос тарзда ривожланмоқда.тўшаётган талаб ва таклифга мос тарзда ривожланмоқда.

Психология тарихига назарПсихология тарихига назар  Р.Декарт томонидан XVII асрда рефлекс тушунчасини Р.Декарт томонидан XVII асрда рефлекс тушунчасини фанга киритилиши организм ва муҳит таъсири асослари фанга киритилиши организм ва муҳит таъсири асослари очилиши борасидаги муҳим назариялардан бири сифатида очилиши борасидаги муҳим назариялардан бири сифатида роль ўйнайди.роль ўйнайди.  Рефлекс – организмнинг ташқи ва ички таъсиротларга Рефлекс – организмнинг ташқи ва ички таъсиротларга марказий нерв тизими орқали берган жавоб реакциясидир. марказий нерв тизими орқали берган жавоб реакциясидир. И.М.Сеченов (1829-1905) томонидан амалга оширилган бу И.М.Сеченов (1829-1905) томонидан амалга оширилган бу тушунчанинг ривожлантирилиши ва бу механизимнинг тушунчанинг ривожлантирилиши ва бу механизимнинг барча психик жараёнларга тегишли эканлиги шунга олиб барча психик жараёнларга тегишли эканлиги шунга олиб келади-ки, илмий психологияда детерменизм тамойили келади-ки, илмий психологияда детерменизм тамойили узил-кесил ўз тасдиғини топди.узил-кесил ўз тасдиғини топди.  Инсон ҳаётида рефлексларни юқори баҳолаб, Инсон ҳаётида рефлексларни юқори баҳолаб, И.М.Сеченов томонидан қуйидагича таъриф берилади: И.М.Сеченов томонидан қуйидагича таъриф берилади: “Онгли ва онгсиз ҳаётнинг барча актлари (ҳаракатлар) “Онгли ва онгсиз ҳаётнинг барча актлари (ҳаракатлар) келиб чиқиши усулига (моҳиятига) кўра рефлекслардир” . келиб чиқиши усулига (моҳиятига) кўра рефлекслардир” .

 Рефлектор актда И.М.Сеченов учта бўғимни ажратади; 1. Рефлектор актда И.М.Сеченов учта бўғимни ажратади; 1. Биринчи бўғимда сезаётган “тўпнинг” таъсирланиши нерв Биринчи бўғимда сезаётган “тўпнинг” таъсирланиши нерв қўзғалишига айланади. 2 қўзғалиш ва тормозланиш жараёнлари қўзғалишига айланади. 2 қўзғалиш ва тормозланиш жараёнлари асосида ўзига хос равишда ахборотни қайта ишлаш ва қарор асосида ўзига хос равишда ахборотни қайта ишлаш ва қарор қабул қилиш рўй беради. 3.буйруқни амалга оширувчи қабул қилиш рўй беради. 3.буйруқни амалга оширувчи органларга (мускулларга ва безлар ва ҳоказо) узатиш. органларга (мускулларга ва безлар ва ҳоказо) узатиш.  И.П.Павлов (1849-1936) И.М.Сеченовнинг мия рефлектор И.П.Павлов (1849-1936) И.М.Сеченовнинг мия рефлектор фаолиятини ўрганиш борасидаги ғоясини ривожлантириб, фаолиятини ўрганиш борасидаги ғоясини ривожлантириб, рефлекс тушунчасига янги мазмун киритди ҳамда шартли рефлекс тушунчасига янги мазмун киритди ҳамда шартли рефлексларнинг ҳосил бўлиш асосларини яратди. рефлексларнинг ҳосил бўлиш асосларини яратди. Рефлексларнинг икки тури фарқланади: шартсиз ва шартли Рефлексларнинг икки тури фарқланади: шартсиз ва шартли рефлекслар. рефлекслар.  Шартсиз рефлекслар туғма бўлиб, ҳаётнинг дастлабки Шартсиз рефлекслар туғма бўлиб, ҳаётнинг дастлабки кунларидан ва кейинчалик ҳеч қандай тажрибасиз (малакасиз) кунларидан ва кейинчалик ҳеч қандай тажрибасиз (малакасиз) намоён бўла бошлайди. Масалан, игна санчилганда қўлни намоён бўла бошлайди. Масалан, игна санчилганда қўлни тортиб олиниши, овқатнинг оғиз бўшлиғида тушгандаги тортиб олиниши, овқатнинг оғиз бўшлиғида тушгандаги сўлакнинг ажралиши.сўлакнинг ажралиши.

Психологиянинг фан сифатида шаклланиши Психологиянинг фан сифатида шаклланиши  Инсонда жисмоний танадан ташқари ундан фарқланувчи яна Инсонда жисмоний танадан ташқари ундан фарқланувчи яна нимадир борлиги ҳақидаги тасаввурлар қадимданоқ мавжуд бўлган. нимадир борлиги ҳақидаги тасаввурлар қадимданоқ мавжуд бўлган. Энг қадимги даврлардаёқ инсон туш кўриш ҳодисаси орқали айрим Энг қадимги даврлардаёқ инсон туш кўриш ҳодисаси орқали айрим одамларнинг ноёб қобилиятлари (масалан, овдаги муваффақиятлар) одамларнинг ноёб қобилиятлари (масалан, овдаги муваффақиятлар) ўлим ва бошқа ҳодисаларнинг сабабларини тушунтиришга ўлим ва бошқа ҳодисаларнинг сабабларини тушунтиришга интилган. Аммо дастлабки қарашлар мифологик характерда эди. интилган. Аммо дастлабки қарашлар мифологик характерда эди. Улар фикрлаш орқали эмас, кўр-кўрона ишонч воситасида Улар фикрлаш орқали эмас, кўр-кўрона ишонч воситасида эгалланарди. Руҳ ҳақидаги қарашлар кўпинча нафас билан эгалланарди. Руҳ ҳақидаги қарашлар кўпинча нафас билан боғланарди, руҳни эса учар маҳлуқ сифатида тасаввур этардилар.боғланарди, руҳни эса учар маҳлуқ сифатида тасаввур этардилар.  Психология ҳақидаги фикрлар қадим замонлардан бери мавжуддир. Психология ҳақидаги фикрлар қадим замонлардан бери мавжуддир. Илк даврларда психологик хусусиятларни жоннинг иши деб Илк даврларда психологик хусусиятларни жоннинг иши деб тушунтирилган. Жоннинг ўзи эса одам танасидаги махсус тушунтирилган. Жоннинг ўзи эса одам танасидаги махсус иккиламчи жисм деб қаралган. Бундай тасаввурлар «анииккиламчи жисм деб қаралган. Бундай тасаввурлар «ани мм изм» деб изм» деб аталади. Аниаталади. Ани мм изм сўзи –анима «жон» деган маънони англатади. изм сўзи –анима «жон» деган маънони англатади. Жон ўз моҳиятига кўра оловсимон учқундан иборат эканлиги Жон ўз моҳиятига кўра оловсимон учқундан иборат эканлиги Гераклит томониданГераклит томонидан , , ёки оловсимон атомдан иборатлиги Демокрит ёки оловсимон атомдан иборатлиги Демокрит томонидан таъкидланган.томонидан таъкидланган.

Фойдаланилган асосий Фойдаланилган асосий аа дабиётлардабиётлар  Давлетшин М. Г. Умумий психологиДавлетшин М. Г. Умумий психологи яя . Т., ТДПУ, 2002.. Т., ТДПУ, 2002.  Иванов И., Зуфарова М. Умумий психологиИванов И., Зуфарова М. Умумий психологи яя . Ўз.ФМЖ., 2008.. Ўз.ФМЖ., 2008.  ҒҒ озиев Э. озиев Э. ҒҒ . Умумий психологиЙ. 1-2 том. Т., Фан, 2002.. Умумий психологиЙ. 1-2 том. Т., Фан, 2002.  ҒҒ озиевозиев Э Э .. ҒҒ .Онтогенез психологияси.-Т.: Ношир. 2010..Онтогенез психологияси.-Т.: Ношир. 2010.  Нишанова З.Т., ДНишанова З.Т., Д ўстўст мухамедова Ш.А., Туляганова Ш.Т. мухамедова Ш.А., Туляганова Ш.Т. ПП едагогик психология .-Т.: Фан ва едагогик психология .-Т.: Фан ва технологиялар марказининг босмохонаси.2011.технологиялар марказининг босмохонаси.2011.  ҚўҚў шимча адабиётларшимча адабиётлар  Каримов И.А. Жаҳон молиявий иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф Каримов И.А. Жаҳон молиявий иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2010.этишнинг йўллари ва чоралари. Тошкент, Ўзбекистон нашриёти, 2010.  Нишанова З. Психик тараққиёт диагноНишанова З. Психик тараққиёт диагно стст икаси. Т., ТДПУ, 2004икаси. Т., ТДПУ, 2004  Ғозиев Э. Психология фани ХХҒозиев Э. Психология фани ХХ I I асрда. Т.: Университет, 2002.асрда. Т.: Университет, 2002.  Ғозиев Э. Умумий психологиҒозиев Э. Умумий психологи яя . 1-китоб. Т.: Университет, 2002.. 1-китоб. Т.: Университет, 2002.  ЭЭ лектрон талектрон та ъъ лим ресурсларилим ресурслари  1.1. www.childpsy.ruwww.childpsy.ru  2.2. www.edu.uzwww.edu.uz  3.3. www.flogiston.ruwww.flogiston.ru  4.www.pedagog.uz4.www.pedagog.uz  5.5. www.psychology.uzwww.psychology.uz  6.6. www.www. p p sychology.net.rusychology.net.ru  7.7. www.psycatalog.ruwww.psycatalog.ru  8.8. www.www. psychology.net..rupsychology.net..ru

Эътиборингиз Эътиборингиз учун учун ташаккур!ташаккур!

O'xshashlar

Педагогик маҳорат ва унинг таълим-тарбиядаги ўрни

Ўқитувчилик касби ва унинг жамиятда тутган ўрни

Ўйинли ўқитиш технологияси ва унинг ўзига хосликлари

Муаммоли таълим технологиялари

Педагогик маҳорат ҳақида тушунча унинг ўқитувчи фаолиятидаги ўрни ва аҳамияти