Avazxon Yusufxon o’g’li Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari - Pedagogika - Slaydlar

Avazxon Yusufxon o’g’li Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari

Yuklangan vaqt:

02.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

15165.896484375 KB

Ko'chirib olish

Ilmiy raxbar: falsafa fanlar nomzodi., Professor. ___________________________________________ O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI ETIKA VA ESTETIKA KAFEDRASI Mutaxassislik: 5A120501 – FALSAFA (sohalar bo‘yicha) (Etika) Avazxonov Yusufxon Avazxon o‘g‘li Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari mavzusidagi magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan DISSERTATSIYA TAQDIMOTI

KIRISH I BOB. Abu Abdulloh Rudakiy qarashlari shakllanishiga ta’sir qilgan omillar 1.1. IX-X asrlarda Musulmon Sharqidagi tarixiy, ijtimoiy-madaniy sharoit va ma’naviy hayot 1.2. Abu Abdulloh Rudakiyning hayotiy faoliyati va ma’naviy merosi II BOB. Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari dialektikasi 2.1. Rudakiyning axloqiy qarashlarida umuminsoniy masalalar 2.2. Rudakiy axloqiy qarashlarida odil hukmdor va adolat masalasi III BOB. Abu Abdulloh Rudakiyning inson ma’naviy kamoloti xususidagi qarashlarining bugungi kundagi ahamiyati 3.1. Yosh avlodni tarbiyalashga doir zamonaviy kontseptsiyalarga Abu Abdulloh Rudakiy ta’limoti va mushtarak jihatlar 3.2. Abu Abdulloh Rudakiy falsafiy-adabiy merosining yosh avlodni komillik ruhida tarbiyalashdagi ahamiyati XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI MUNDARIJA

“ Buyuk tarixda hech narsa izsiz ketmaydi. U xalqlarning qonida, tarixiy xotirasida saqlanadi va amaliy ishlarida namoyon bo’ladi. Shuning uchun ham u qudratlidir. Tarixiy merosni asrab-avaylash, o’rganish va avlodlardan avlodlarga qoldirish davlatimiz siyosatining eng muhim ustuvor yo’nalishlaridan biridir ” Mirziyoyev Sh. Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz. T. “O’zbekiston”. 2017 y.

Dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi. Mustaqillikka erishganimizdan so’ng barcha jabhalar qatori tarix va falsafa kabi ijtimoiy gumanitar fanlar tizimida ham o’ziga xos yangilanishlar va o’zgarishlar sodir bo’ldi. Mustabid sho’ro tuzumi davrida tuzumga mos ravishda mafkuralashtirilgan tarix va falsafa sohasida qayta ishlab chiqish extiyojlaridan kelib chiqib, nisbatan yangiliklar amalga oshirildi. Ushbu sohalarning asl mohiyatini xalqimizga etkazish ziyolilarimizga dolzarb vazifa sifatida yuklatildi. Darhaqiqat, xalq o’z tarixini mukammal darajada o’rganish zarur. Ushbu magistrlik ishida atoqli ijodkor va shoir Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari tadqiq qilinadi. Ushbu mavzuning dolzarbligi uning mamlakatimizda yetarli o’rganilmaganligi bilan belgilanadi.

Tadqiqotning ob’ekti va predmeti. • Tadqiqotning ob’ekti – IX-XI asrlarda Musulmon Sharqida axloq falsafasining rivojlanishi • predmeti – Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari etib belgilandi.02 24 2627 2912 1D 02 2A 2214 07 14

Tadqiqotning maqsadi Rudakiy asarlaridagi axloqqa oid qarashlarini o’rganib, ulardagi umuminsoniy, tarbiyaga va ilmga oid bir-biriga o’xshash va farqli jihatlarini topishdan iborat. Bu esa o’z navbatida uning falsafiy-axloqiy qarashlarini chuqurroq o’rganish va undagi ma’no mohiyatini teranroq anglash, shu bilan birga o’sha davr, ya’ni O’rta asrlardagi axloqiy muhitni tushunish imkonini beradi.030405 0F13 080C16 17 1A 0F13 06 060A0B0C06 141F0B

Tadqiqotning vazifalari. - Abu Abdulloh Rudakiy hayotiy faoliyati va ma’naviy merosini tahlil qilish; - Rudakiy ijodida umuminsoniy axloqiy masalalarini yoritish; - Rudakiy axloqiy qarashlarida odil hukmdor va adolat g’oyalarini yoritish; - Rudakiy ijodida farzand tarbiyasi - Rudakiyning “May onasi” qasidasida may tushunchasi diniy qarashda

Tadqiqotning ilmiy yangiligi:   Tadqiqot ishida Abu Abdulloh Rudakiy hayotiy faoliyati va ma’naviy merosini tahlil qilishga harakat qilindi. Rudakiy ijodida umuminsoniy axloqiy masalalar yoritildi. Shoir axloqiy qarashlarida odil hukmdor va adolat g’oyalari tahlil qilindi. Ilmiy izlanish davomida o’zbek, rus, va fors tillaridagi asarlaridan imkon darajada foydalanildi. Tadqiqot ishining mavzusidan kelib chiqqan holda, Abu Abu Abdulloh Rudakiyning axloqqa oid qarashlariga dunyoviy nuqtai nazardan tahlil etildi. Bu yurtimizda Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlarini o’rganishda kichik bir yangilik bo’ladi deb o’ylaymiz.   Mavzuning mamlakatimizda kam yoritilganligi, kitobxonlar va ziyolilar uchun noma’lum taraflari ko’pligi, hamda tarixchi, siyosatshunoslik, falsafa, AMALIY ETIKA yo’nalishlari talabalari uchun qo’llanma o’rnini bosishi mumkinligi tadqiqot ishining amaliy ahamiyatini oshirishi mumkin.

Tadqiqot mavzusi bo’yicha adabiyotlar tahlili O‘zbek olimlarining asarlari: Davlatshoh Samarqandiy, Abdurahmon Jomiy, Sh.Shomuhamedov, N.Qodirzoda, G‘ofur G‘ulom va boshqalarXorijiy va Tojik olimlari asarlari: Doctor Halil Rahbariy., A.M.Mirzoev, S.Ayni, O.F.Akimushkin, A. Arberri, V.V. Bartold, O.M.Byork, E.E.Bertels, A.M.Bogoutdinov, M.Xaydegger, S.Xotamiy va boshqalar

I BOB. Abu Abdulloh Rudakiy qarashlari shakllanishiga ta’sir qilgan omillar 1.1 IX-X asrlarda Musulmon Sharqidagi tarixiy, ijtimoiy- madaniy sharoit va ma’naviy hayot 1.2 Abu Abdulloh Rudakiyning hayotiy faoliyati va ma’naviy merosi

Abu Abdullo Ja’far Rudakiy (xijriy 242 milodiy 860 (858), hoz. Tojikiston Respublikasi Panjakent tumani Panjrudak qishlog’i — (942) 941) — fors-tojik shoiri. Fors-tojik she’riyati asoschilaridan biri.

Rudakiyning she’riyat va musiqadagi mahoratini eshitgan Buxoro hokimi Nasr ibn Ahmad Somoniy uni saroyga taklif etgan. Rudakiy Buxoroda vazir Abul Fazl Bal’amiy homiyligida ijod qilib, san’atda katta obro’ qozongan. Rudakiy 40 yil saroyda shoirlarga boshchilik qilgan. Uning tug’ma ko’r bo’lganligi haqida naqllar bor. Aslida saroydagi ig’vo va fitnalar tufayli dushmanlari Rudakiyning ko’zlariga mil tortib ko’r qilgan, mol-mulkini talab, o’zini Buxorodan badarg’a qilishga erishganlar. Qarigan chog’ida Rudakiy o’z qishlog’iga qaytib, faqirlikda umr kechirgan.

II BOB. Abu Abdulloh Rudakiyning axloqiy qarashlari dialektikasi 2.1 Rudakiyning axloqiy qarashlarida umuminsoniy masalalar 2.2 Rudakiy axloqiy qarashlarida odil hukmdor va adolat masalasi

To‘rt narsani berdi menga oqillarcha o‘ylamoq: Tansihatlik, yaxshi odat, yaxshi nom, yaxshi fikr. Fazilatli kishini g‘amdan to‘rt narsa xalos etadi: Sog‘lom tana, go‘zal axloq, ezgu nom va aql.

Xazrat Rudakiy yetuk shaxs deganda mehr- muruvvatli, adolatli, to‘g‘ri so‘z, vijdonli, or- nomusli, irodali, tadbirkor, matonatli, o‘z ishiga fidoiy, ma’naviyati yuksak kishilarni tushungan Davlat boshlig‘ini Shox siyratiga tarif berishga harakat qilgan:

III BOB. Abu Abdulloh Rudakiyning inson ma’naviy kamoloti xususidagi qarashlarining bugungi kundagi ahamiyati 3.1 Yosh avlodni tarbiyalashga doir zamonaviy kontseptsiyalarga Abu Abdulloh Rudakiy ta’limoti va mushtarak jihatlar 3.2 Abu Abdulloh Rudakiy falsafiy- adabiy merosining yosh avlodni komillik ruhida tarbiyalashdagi ahamiyati

Har kishi hayotdan olmasa ta’lim, Unga o ‘rgatolmas hech bir muallim. Rudakiyning axloqqa oid asarlarida aql- idrok, xulq-atvor va bilim asosiy o‘rinni egallagan. Mutafakkir bilimni hamma boyliklardan ustun qo‘yadi.

Men ular uchun ko‘zlarimni berdim Ular esa meni tarixga uning o‘zi tug‘ma so‘qir edi deya yozdilar

XULOSA • Birinchidan, Rudakiyning axloqqa oid asarlarida aql-idrok, xulq-atvor va bilim asosiy o’rinni egallagan. Mutafakkir bilimni hamma boyliklardan ustun qo’yadi. • Rudakiy hayot va o’lim, xursandchilik va qayg’u masalalarini yoritganida ularning o’rin almashinuvini borliqning muqarrar qonuni natijasi, deb baholaydi. Shoir she’rlarida borliqning to’xtovsiz o’zgarib turishini va harakatda ekanligini, ta’kidlaydi. • Rudakiy jamiyatda ijtimoiy adolatsizlikka barham berish uchun uch yo’lni taklif qiladi: inson hayotining abadiy emasligini insonlarga tushuntirish, haqiqat uchun kurashuvchi, ma’rifatli va adolatli hukmdor g’oyalarini targ’ib qilish, turli axloqiy kategoriyalar(do’stlik, muhabbat)ni targ’ib qilish. • Rudakiyning dunyo ne’matlaridan bahramand bo’lish kerakligini ta’kidlovchi qarashi hayotning tez o’tib ketishi haqidagi g’oyalar bilan bog’liq holda shakllangan. Shoir o’tmishni xotirlashdan foyda yo’q, ayni vaqt, hozirgi vaqtda nima bo’lsa, o’sha ne’matlardan rohatlanish kerakligini ilgari suradi. Rudakiy vaqtni o’tkazmasdan ezgu amallarni bajarish kerakligini ta’kidlaydi, shoir fikricha, shundagina insoniyat baxti kafolatlanadi. Yuqoridagi fikrlar “Donishmandona hayot”ni ifodalovchi epikurcha axloq g’oyalariga mos keladi. Epikurcha axloq g’am-qayg’uni cheklash uchun hayotda xursandchilik bilan yashash va barcha ne’matlardan bahramand bo’lish kerakligini ilgari suradi.

• Rudakiyning ayrim nasihatlari insonning qanday holatda baxtli bo’lish sharoitlarini aniqlashga yordam beradi. Shoirning fikricha, insonning to’la baxtga ega bo’lishi uchun to’rt narsa kerak: sog’liq, yaxshi odob, yaxshi nom va aql. • Rudakiy ongli va majoziy muhabbatni yoqlaydi. U qayg’u va g’am olib keluvchi muhabbatni tan olmaydi. Shoirning fikricha, muhabbat faqat xursandchilik va shodlik manbai bo’lishi kerak. Rudakiy she’riyatida aksariyat hollarda majoziy muhabbat kuylansada, tasavvufiy muhabbatni kuylovchi baytlar ham mavjud. • Rudakiy insonlarni voqealarning ichki mohiyatidan uning tashqi tomonini ajrata bilishga chaqiradi. U yaxshilik, saxiylik va ulug’vorlikni targ’ib qiladi. Rudakiyning tabiat go’zalliklarini ifoda etgan asarlari juda jozibalidir. Uning asarlarida Vatanga, xalqqa muhabbat mavzularigina yoritilmay, keng falsafiy fikrlar ham bayon etilgan. Masalan, «qarilikdan shikoyat» asarida moddalar bir shakldan ikkinchi shaklga o’tishini hamda yo’q bo’lib ketmasligini ta’kidlaydi.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!

O'xshashlar

Alisher Navoiyning ta’limiy-axloqiy qarashlari

Abu Ali Ibn Sinoning ta\\'limiy qarashlari

Abu Nasr Farobiyning ta’lim-tarbiyaga oid qarashlari

Abu Ali Ibn Sinoning pedagogik qarashlari mavzusida o’qitishda manbaalardan foydalanish va prinsplari

Sharq uyg davrida pedagogik fikrlarning rivojlanishi. Sharq pedagogik ta’limotida ta’limiy-ahloqiy qarashlar