Turbomаshinаlаrning хаqiqiy хаrаkteristikаlаri. Turbomаshinаlаrning zo’riqmаsi, unumdorligi, quvvаti vа foydаli ish koeffitsienti - Mashinasozlik - Slaydlar

Turbomаshinаlаrning хаqiqiy хаrаkteristikаlаri. Turbomаshinаlаrning zo’riqmаsi, unumdorligi, quvvаti vа foydаli ish koeffitsienti

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

936.4541015625 KB

Ko'chirib olish

Turbomаshinаlаrning хаqiqiy хаrаkteristikаlаri. Turbomаshinаlаrning zo’riqmаsi, unumdorligi, quvvаti vа foydаli ish koeffitsienti. Turbomаshinаlаrning o’хshаshlik vа proporsionаl qonunlаri hаqidа umumiy mа’lumotlаr

R E J A : 1 . Turbomashinalarning zo’riqmasi, unumdorligi, quvvati va foydali ish koeffitsienti 2. Parrakli turbomashinlarning o‘xshashlik asoslari. O‘xshashlik shartlari 3. O‘xshashlik tenglamalari01 15 10021A1A1D 1E15 1D080508 2315

Turbomashinalar va ularni tasnifi Turbomashinalarda - energiy suyqlikka, ish gildiragi parraklari bilan zarrachalarning o’zaro bo’ladigan ta’sir kuchi yordamida uzatiladi. Turbomashinalar konchilik sanoatida shaxta va karerlarni shamollatish, kon suvlarini er sathiga chiqarib tashlash va siqilgan havo energiyasida ishlaydigan kon mashinalari va uskunalarini yuqori bosimli havo bilan ta’minlashda qo‘llaniladi. Ular quyidagi alomatlar buyicha tasniflanadi: a)Harakatlantiruvchi muhit turiga ko‘ra: - havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi - suv va suvli aralashmalarni harakatlantiruvchi - gidravlik mashinalar b) Ish organining konstruktiv tuzilishiga ko‘ra gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi. - parrakli, porshenli, rotatsion v) Suyuqlik oqimiga energiya uzatish uslubi bo‘yicha gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi . Bular - uyurmali, hajmiy, boshqa muhit energiyasi asosida ishlaydigan. 01 02 02 03 11 18 02 03 02 1507 0C0A 1B09 020202 09 10 01 0A 01 120C0F 02 0623 1204 10 01 1E23 08 1C0227 10 0202

Турбомашинанинг назарий унумдорлиги Идеал турбомашинанинг унумдорлиги сарф тенгламаси , яъни C S Q T   ; с м 3 (2 .30 ) асосида топилади . Б у ерда: S – суюқлик оқимининг кесим юза си , 2 м С – кесим юзага тик бўлган тезлик вектори . Марказдан қочма турбомашиналарда оқим кесими юзаси қилиб оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш юзаси қабул қилинган. Бу юза (2.1 -расм) иш ғилдиракнинг ташқи диаметри 2 D ва унинг эни 2b га тенг бўлган цилиндр шаклига эга. Шунинг учун оқимнинг кесим юзаси қуйидаги ифода билан топилади 2 2 b D S     ; 2 м (2.31) Бу цилиндр шаклидаги юзанинг ҳоҳлаган нуқтасиг а тик бўлган тезлик вектори, суюқликнинг иш ғилдиракдан чиқиш кесимидаги абсолют тезлик векторининг - 2c радиусга бўлган проекциясига тенг, яъни r c с 2  (2.2 -расм). Шунинг учун марказдан қочма турбомашинанинг назарий unumdorligi (2.30 ) ифодага биноан : r c b D Q 2 2 2       (2 .32 ) бўлади. Бу ерда: r C 2 - оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш кесимидаги радиал тезлик, с м .

Ўқ чизиқли вентиляторларда суюқлик оқими турбомаши нанинг ўқига параллел кўринишда ҳаракатланади. Унинг кесим юзаси эса: ) ( 4 4 4 2 2 2 2 2 2 в в D D D D S          ; 2 м (2.33) бўлади бу ерда: в D - втулканинг диаметри, м Бу юзага ўқ йўналишида бўлган тезлик вектори - 0c тик бўлади ва уни ўқ йўналишдаги тезлик вектори дейилади. Бу тезлик вектори оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш кесимидаги абсолют тезлик вектори - 2c - нинг машина ўқига бўлган проекциясига тенг, яъни 0c c  Ўзчизиқли турбомашинанинг унумдорлиги (2.33) ва (2.30) ифодаларга биноан қуйидаги формула билан топилади. 0 2 2 2 ) ( 4 с D D Q в      ; с м 3 (2.34)

Турбомашинанинг назарий зўриқма характеристикаси Турбомашинанинг назари й зўриқма характеристикаси деб назарий зўриқмани умумдорлик билан боғланганлигини кўрсатиб берувчи функция - ) (Q f     га айтилади. Назарий зўриқма ва унумдорлик суюқлик оқимининг тезликларига боғлик бўлганлиги сабабли, у иш ғилдиракнинг маълу м тезлиги ( const n  ) учун топилади. Назарий зўриқма характеристикаси, иш ғилдиракнинг парраклари олди кесимида йўналтирувчи аппарат ўрнатилмаган конструктив тузилишдаги турбомашиналар учун аниқланади. Бундай конструктив тузилишдаги турбомашин анинг назарий зўриқмаси: ; 2 2 g C U H u T    (2.35) Суюқлик оқимини иш ғилдиракдаги тезлик диаграммасидан: a U C u   2 2 (2.36) Унда юқоридаги ифодани қуйидаги кўринишда ёзиш мумкин: ) ( 1 2 2 a U U g H      ( 2 . 37 ) Тезлик диаг раммадаги (2.2 - расм) т ў ғри бурчакли учбурчакдан : ; ) 180( 2 2 2 0 2   ctg С ctg C a r r       ( 2 . 38 ) бўлганлиги учун ( 2 . 37 ) ифодани қуйидаги кўринишда ёзиш мумкин:

- марказдан қочма турбомашиналар учун : ) ( 1 2 2 2 2        сtg C U U g H r (2.39 ) - ўқ чизиқли турбомашиналар учун : ) ( 1 2 0  ctg C U U g H       (2.40 ) Турбомашиналарнинг назарий унумдорлик тенгламаларидан: - марказдан қочма машиналар учун : ; 2 2 2 вD Q Cr    (2.41 ) - ўқ чизиқли машиналар учун : ; 4/)( 22 20 вDD Q C    (2.42) r C 2 ва 0 С - ларнинг (2.39) ва (2.40) ифодаларга қўйиб чиқилса улар қуйидаги кўринишга келади: - марказдан қочма машиналар учун : );( 2 2 2 2 2   ctg вD Q U gU H     м (2.43 ) - ўқ чизиқл и машиналар учун : ); 4/) ( ( 2 2 2 2   ctg D D Q U g U H в         (2.44 )

Иккала конструктив тузилишдаги турбомашиналарнинг умумлаштирилган назарий зўриқма характеристикаси тенгламаси қуйидаги кўринишда ёзилади: 2  ctg Q B A H       ; ( 2.45 ) бу ерда: g U A 2 2  ; 2 2 2 в D g U B      ; марказдан қочма машиналар учун g U A 2  ; 4/) ( 2 2 2 в D D g U B      ; ўқ чизиқли машиналар учун (2.46) Юқоридаги ( 2.45 ) ифодани турбомашинанинг назарий зўриқма характеристика тенгламаси деб туш унилади. Бу тенгламани таҳлили қуйидаги натижаларни беради: - назарий зўриқма ва назарий ун умд орлик ўзаро чизиқли (биринчи даражали) боғланишга эга; - унумд орлик нолга тенг бўлганда назарий зўриқма иш ғилдирак парракларининг ўрнатиш бурчаги ҳамда унинг шак лига боғлиқ эмас ва унинг қиймати 0 2 2   g U A тенг

- унумдорликнинг нолдан катта қийматларида зўриқма миқдори иш ғилдирак парракларининг ўрнатилиши ) ( 2  бурчагига боғлиқ -бурчак 0 2 90  бўлган турбомашиналарда 2 2 U C u ва 0 B бўлади ҳам унинг зўриқма характеристикаси (2.3а -расм) унумдорлик ортиши билан биринчи даражада (чизиқли) камайиб боради. - бурчак 0 2 90   бўлган тур бомашиналарда В=0 бўлганлиги сабабли зўриқма унумдорликга боғлиқ эмас. Зўриқма характеристика gU A 2 2  нуқтадан бошланадиган ва унумдорлик ўқига параллел бўлган тўғри чизиқ кўринишига эга (2.3б -расм); -бурчак 0 2  бўлган тур бомашиналарда 2 2 u C u ва 0 B бўлади. Унинг назарий зўриқма характеристикаси эса gU A 2 2  нуқтадан бошланадиган ва унумдорлик кўпайиши билан биринчи даражада ўсиб борадиган тўғри чизиқ кўринишига эга (2.3в -рас м). Турбомашинанинг назарий қуввати қўйидаги формула билан топилади : ) ( 2  ctg Q B A Q g N T T T        ; (2.47) Унинг характеристикаси эса   90 2  бўлганда Q T   координата ўқининг бошидан бошланадиган иккинчи даражали эгри чизиқ кўринишида бўлади (2.4 - расм).

2.3 - расм. Турбомашинанинг назарий зўриқма характеристикаси а- чиқиш бурчаги 0 2 90   б- чиқиш бурчаги 0 2 90   в- чиқиш бурчаги 0 2 90   бўлганда 2.4 -расм. Қувва т характеристикаси а- чиқиш бурчаги 0 2 90   б- чиқиш бурчаги 0 2 90   в- чиқиш бурчаги 0 2 90   бўлганда

Идеал турбомашининг тўлиқ зўриқмаси (2.26) унинг статик ва динамик ташкил этувчиларига бўлинади: д ст T Н H H    (2.47) Тўлиқ зўриқмани статик ва динамик ташкил этувчиларига ажратишда нисбий (ўлчамсиз) буралиш тезлиги 2 2 2 U c c u u  кўринишдаги ибора қўлланилган .[15,16] Суюқлик оқимининг иш ғилдиракга кириш бурчаги 0 1 90   0 1  u c ва тезлик диаграммаларидан (2.2 -расм) r c c 1 1  ; 2 2 2 2 2 2 u r c c c   ҳамда оқим массаси m=const бўлганлиги учун r r c c 2 1  , унда турбомашинанинг тўлиқ ҳамда унинг динамик ва статик ташкил этувчилари мос равишда қуйидаги тенгликлар билан топилади: Тўлиқ зўриқма: u u T c g U g c U H 2 2 2 2 2      ; (2.48) Динамик зўриқма: 2 2 2 2 2 1 2 2 2 u д c g U g c c H     (2.49)

Статик зўриқма (2.47) тенгликдан:            2 1 2 2 2 u u д Т ст c c g U Н H H (2.50) Нисбий буралиш тезлик u c2 оқимнинг иш ғил диракдан чиқиш бурчагига боғлиқ ва у 0< u c2 <2 оралиғида ўзгаради. Агар 0 2  u c бўлганда тўлиқ зўриқма 0  T H ва 0 2  u c бўлганда эса статик зўриқма Н ст =0. Радиал парракли турбомашиналарда (2.3 б-расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст =0,5 T H   ; Парраклари олдинга эгилган турбомашиналарда (2.3 в -расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст < 0,5 T H   ; Парраклари орқага эгалган турбомаш иналарда (2.3 а -расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст >0,5 T H   тартибда тақсимланади ва унинг кўриниши 2.5 -расмда кўрсатилган. Статик зўриқманинг тўлиқ зўриқмага бўлган нисбати иш ғилдиракнинг реактивлиги (реактивное) ва у (2.47), (2.50) тенгликлар асосида топилади: [16] 2 1 2u Т ст c H H      ; (2.51)

Нисбий буралиш тезлик u c2 оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчагига 2  боғлиқ. Тўлиқ (2.48), статик (2.50) ва динамик (2.49) зўриқмалар ни нисбий буралиш тезлиги u c2 кўра ўзгариши 2.5 -расмда кўрсатилган. Бу ерда тўлиқ зўриқма ва унинг ташкил этувчилари статик ҳамда динамик зўриқмаларни бир хил кўрсатгич 2 2 U g бўлиб, ўлчамсиз кўринишда кўрсатилган. 1-  u T c f H 2   ; 2-  u д c f H 2  ; 3-  u ст c f H 2  2.5 -расм. Тўлиқ зўриқмани статик ва динамик ташкил этувчиларига тақсимланиши.

Оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчаги - 2  турбомашиналарнинг ишлатиш шароити қараб ол инади. Ишлатиш шароити (сув чиқариш қурилмалар)нинг статик зўриқмага бўлган талаби динамик зўриқмага нисбатан юқори бўлади. Масалан турбомашина ўрнатиладиган шароитнинг статик зўриқмага бўлган талаби тўлиқ зўриқманинг 90% -ни ташкил этиш керакдеб олсак, унд а (2.51) тенгликдан 9,0   ва 2,0 2  u c . Оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчаги эса    50 20  атрофида бўлади. Парраклари олдига эгилган 0 2 90   , 2 2 U c u  иш ғилдиракли турбомашина зўриқ масига нисбатан юқори. Шунинг учун статик зўриқмага нисбатан юқори. Тўлиқ зўриқманинг 0.5 ва ундан кам миқдорини ташкил этадиган шароитларди (ер ости сон лаҳимларини шамоллатишда) парраклари олдига эгилган 0 2 90   иш ғилдиракли турбомашинала рни қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади. Бу турдаги турбомашина иш ғилдирагининг диаметри ва унинг айланиш тезлиги парраклари олдига эгалган иш ғилдиракнинг диаметри ва айланиш тезлигига нисбатан камроқ. Бунинг натижасида турбомашинанинг габарит ўлчамлари ва шо вқин даражасини камайишига эришилади. Ҳақиқий турбомашина (парраклари чекли) бўлган турбомашина зўриқмаси идеал (парраклари чексиз) турбомашина зўриқмасига нисбатан камроқ бўлади. Зўриқманинг камайишини асосий сабабчилари: - Суюқлик иш ғилдиракдан оқиб ўтиш жараёнида парраклар атрофида пакйдо бўладиган уюрма оқим, ва гидравлик қаршиликлардир.

Parrakli turbomashinlarning o‘xshashlik asoslari. O‘xshashlik shartlari Parrakli turbomashinalarning yangi turlarini loyihalash va ishlab chiqarishga joriy qilingan ma’lum bir xil turdagilarini ishlatishda mashinalarning o‘xshashligi tushunchasi kiritilgan . Masalan, yangi turdagi mashinani loyihalash, ishlab chiqarish uchun ko‘p vaqt va harajat talab qiladi. Bu harajatlarni kamaytirish maqsadida avval mashinaning geometrik o‘lchamlari kichik bo‘lgan modeli yaratiladi. Barcha ilmiy izlanish ishlari modelda olib boriladi va talab darajasiga mos keladigan mashina modeli, ko‘rsatkichlari aniqlanadi. Keyin model ko‘rsatkichlari asosida haqiqiy turbomashina loyihalanadi. Bundan tashqari parrakli turbomashinalarini ishlatish jarayonida ham ularni o‘xshashlik asoslaridan foydalaniladi. Turbomashinalar o‘zaro o‘xshash bo‘lishi uchun geometrik, kinematik va dinamik o‘xshashlik shartlari bajarilishi lozim.

Geometrik o‘xshashlik . Bu mashinalarning ish g‘ildiraklari va suyuqlik oqib o‘tadigan qismlarning chiziqli o‘lchamlari nisbati, shakli bir xilligidir, ya’ni: const D D D D     2 1 2 1 , const D b D b     2 2 2 2 , 1 1     , 2 2     (3.1) Bu erda: 1 D va ' 1 D - mos ravishda birinchi va ikkinchi turbomashina ish g‘ildiraklarini ichki diametrlari; 2 D va ' 2 D - ularning tashqi diametrlari; 1  va ' 1  - oqimning birinchi va ikkinchi turbomashina ish g‘ildiraklariga kirish burchaklari; 2  va ' 2  - mos ravishda oqimning ish g‘ildiraklaridan chiqish burchaklari; Geometrik o‘xshashlik sharti turbomashinalarning suyuqlik oqib o‘tadigan qismlarining shakli va oqimning tezlik vektorlari yo ‘nalishi bir xilligini ifodalaydi.

Kinematik o‘xshashlik . U turbomashinalarning o‘xshash ish rejimlarida, oqimning ish g‘ildiraklarga kirish va chiqish kesim yuzalaridagi tezlik vektorlarining mutanosib (proporsional) o‘zgarishini belgilovchi shartdir, ya’ ni: 2 2 2 2 U w U w    , 2 2 2 2 U C U C u u    , 2 2 2 2 C w C w    , 2 2 2 2 U C U C r r    (3.2) Bu erda: 2 U , 2 w , 2 C , r C2 , u C2 - birinchi turbomashina ish g‘ildiragidan chiqadigan oqimning aylanma, nisbiy, absolyut, radial va buralish tezlik vektorlari. 2 U , 2 w , 2 C , r C2 , u C 2 - ikkinchi turbomashina ish g‘i ldiragidan chiqadigan oqimning aylanma, nisbiy, absolyut, radial va buralish tezlik vektorlari. Dinamik o‘xshashlik – turbomashinalardan oqib o‘tayotgan oqimning inersiya, ishqalanish va og‘irlik kuchlari nisbati bir xil bo‘lishi shartdir. Bu shart siqilma ydigan, qovushqoq va barqaror oqim uchun Reynolds soni – R e bilan aniqlanadi. Turbomashinalar o‘zaro dinamik o‘xshash bo‘lishi uchun: e e R R   (3.3) Bu erda: e R va eR  - mos ravishda birinchi va ikkinc hi turbomashinalardan oqib o‘tayotgan suyuqlikning Reynolds soni. Geometrik, kinematik va dinamik o‘xshashlik shartlari bajarilgan hollarda turbomashinlar o‘zaro o‘xshash deb qaraladi . Agar mashinalar o‘xshash bo‘lsa, u holda, ularning geometrik o‘lchami v a ish g‘ildirakning aylanish tezligidan qat’iy nazar ular bir tipga (seriyaga) kiradi . Ular uchun o‘xshashlik tenglamalari va o‘lchamsiz xarakteristikalari mavjud.

O‘xshashlik tenglamalari O‘xshashlik tenglamalari – ish g‘ildirakning aylanish tezligi – n, uning tashqi diametri – D 2 larning o‘zgarishi bilan o‘xshash turbomashinalarning unumdorligi, zo‘riqmasi va quvvatini o‘zgarishini ifodalovchi proporsionallik qonunlaridir . Turbomashinalarning kinematik o‘xshashlik shartiga ko‘ra (3.2) tenglikdan tezli klar nisbati: 2 2 2 2 U C U C r r    , yoki 2 2 2 2 2 2 D D n n U U C C r        (3.4) 2 2 2 2 U C U C U U    , yoki 2 2 2 2 2 2 D D n n U U C C U        (3.5) Bu erda: 2 D va 2D  - o‘xshash turbomashina ish g‘ildiraklarining tashqi diametrlari; n va n - ish g‘ildiraklarning aylanish tezliklari. Geometrik o‘xshashlik shartga binoan (3.1) 2 2 2 2 D b D b    , yoki 2 2 2 2 D D b b    - ligini hisobga olib va yuqoridagi (3.4) tenglikdan foydalanib o ‘xshash turbomashina unumdorliklarining nisbatini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin.

3 2 2 2 2 2 2 2 2                    D D n n C b D C b D Q Q r r   (3.6) O‘xshash turbomashinalar zo‘riqmalari nisbati (2.19, 3.5) tengliklarga binoan: 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2                                D D n n D D n n n D n D C U C U H H u u   (3.7) Yuqorida ko‘rsatilgan (3.6) va (3.7) tengliklarga ko‘ra o‘xshash turbomashinalar quvvatining nisbati 5 2 2 3                        D D n n H Q H Q N N   ; (3.8) Bu erda: Q va Q  - birinchi va ikkinchi turbomashina unumdorligi; N va N  - ularning quvvati. Ushbu (3.6), (3.7) va (3.8) o‘xshashlik tenglamalari 1925 yilda akademik A.German kashf etgan va akademik A.Rato tomonidan olib borilgan eksperimentlar bilan tasdiqlangan, ularni o‘xshash turbomashinalarning proporsionallik qonunlar i deb nomlangan. Bu qonunlar yangi turdagi turbomashinalarni yaratishda va mavjudlarini ishlatishda qo‘llaniladi.

Agar ish g‘ildirakning diametri D 2=const va uning aylanish tezligi o‘zgaruvchan bo‘lgan hollarda o‘xshash mashinalar uchun proporsionallik qon uni quyidagi ko‘rinishda yoziladi. YA’ni: n n Q Q    , 2          n n H H , 3          n n N N (3.9) Bu tenglamalar yoki boshqacha aytganda, o‘xshashlik munosabati mavjud nasoslarni ishlatishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu (3.9) tenglikl ardan: n n Q Q    , 2          n n H H 3          n n N N (3.10) yoki 2 1         Q Q H H va 3          n n N N (3.11) Bu (3.11) tenglamalarni proporsionallik tenglamalari deb nomlangan. Ular ish g‘ildirakning aylanish tezligi o ‘zgarishi bilan turbomashinaning yangi tezlikdagi   ;... ; 1 1 n n   zo‘riqma va quvvat xarakteristikalarini topishda qo‘llaniladi (3.1 -rasm).

Masalan ish g‘ildirakning aylanish tezligi – n bo‘lganda turbomashinaning zo‘riqma xarakteristikasi   Q f H  berilgan bo‘lsa, avval bu xarakteristikaning bir necha nuqtalarining (1; 2; 3; 4; ...) koordinatalari (H 1; H 2; H 3; H 4 va Q 1; Q 2; Q 3; Q 4) aniqlab olinadi va yuqorida keltirilgan (3.11) tenglama bilan bu nuqtalar o‘tadigan proporsionallik egri chiziqlari (O -a; O -b; O -s; O -d;...) hisoblanadi va chizmada ko‘rsatiladi. Yuqoridagi (3.9) tenglama bilan aylanish tezligi - n o‘zgargandagi unumdorlik   Q Q Q    ; ; yoki zo‘riqma   H H H    ; ; hisoblanib porporsional lik egri chiziqlarida qo‘yib chiqiladi. Hosil bo‘lgan nuqtalar ( 3; 2; 1    yoki 3; 2; 1    )ni birlashtirib, turbomashinaning o‘zgargan tezlikdagi zo‘riqma xarakteristikasi topiladi. 3.1 -rasm. O‘xshash turbomashina xarakteristika sini     Q f H  porporsionallik qonuni asosida hisoblash.

Эътиборингиз учун рахмат!

O'xshashlar

Mexanizmlarni foydali ish koeffitsienti

Tishli tirmalarni tuzilishi, texnologik ish jarayoni, ularning ishiga qo'yiladigan agrotexnik talablar

Mexanizm va mashinalar nazariyasi (MMN) faniga kirish

Dvigatellarning xarakteristikasi

Lasetti avtomobilida qo’llaniladigan eksplutatsion materiallar