logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Manaviyat asoslari
  4. Zardushtiylik 2

Zardushtiylik 2

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3112.5 KB
Ko'chirib olish
Zardushtiylik. • Zardushtiylik. Miloddan avvalgi 1-mingyillikning birinchi yarimida Markaziy Osiyoda zardushtiylik dini keng tarqaldi. Zardushtiylik. • Zardushtiylik o`shanda olov (quyosh)ga, er, suv, oy, yulduzlarga sig`inganlar va ularni muqaddas deb bilganlar. Zardushtiylik dinining nomi shu dinning asoschisi Zardusht (turli tillarda Zaratushtra, Zoroastr) ismidan olingan. • U “Apastak”, “Ovisto”, ”Ovusto” ,”Abisto”, “Avasto” kabi shakllarda ham ishlatib kelingan. “Avesto” Markaziy Osyio, Eron, Ozarbayjon xalqlarining islomgacha davrdagi ijtimoiy – iqtisodiy hayoti, olam to’g’risidagi tasavvurlar, urf – odatlari, ma’naviy madaniyatini o’rganishida muhim manba hisoblanadi • Zardushtiylik ta`limoti olov (quyosh)ga, er, suv, oy, yulduzlarga sig`inganlar va ularni muqaddas deb bilganlar. ““ Avesto’’ Avesto’’ zardushtiylikning zardushtiylikning muqaddas kitobi hisoblanadi.muqaddas kitobi hisoblanadi. ““ Avesto’’Avesto’’ • Zardushtiylik dini ibtidoiy jamoa tuzumidan ijtimoiy tabaqalanishga o‘tish davrida vujudga kelgan, ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlarni diniy shaklda ifodalagan va ko‘p xudolik (politeizm)dan yakka xudolikka (monoteizmga) o‘tishni aks ettirgan. A. "Eng mo‘‘tabar, qad. qo‘lyozmamiz... Bu nodir kitob bundan 30 asr muqaddam ikki daryo oralig‘ida, mana shu zaminda umrguzaronlik qilgan ajdodlarimizning biz avlodlariga qoldirgan ma’naviy, tarixiy merosidir" (I.A.Karimov, "Adolatli jamiyat sari", T., 1998, 39-40-bet). • Munajjim-osmon yoritqichlarining joylanishiga qarab taqdirni aytib beruvchi olim. Zardushtiylik yoyilgan davrda ibodatxona ham, o`qib, unga sig`inadigan maxsus kitoblar ham bo`lmagan. Dinniy marosimlar ochiq havoda, gulxan yonida ado etilgan. • Zardusht vafotidan bir necha asr o`tgacha barcha diniy marosimlar, madhiya va duolar kitob holiga keltirildi. Bu zardushtiylar muqaddas kitobi "Avesto" edi. "Avesto" so`zi "qat`iy qonunlar" ma`nosini bildiradi. • Miloddan avvalgi 1-mingyillik boshlarida tarqoq qabilalarni bosqinchilarga qarshi birlashtirish zaruriyati tug`ildi. Zardusht o`z ta`limotida qabilalarni birlashtirishga chorladi. • Zardushtiylarning eng muqaddas sanalgan ilohlari Ahuramazda, Mitra, Anaxita bo`lgan. Ahuramazda buyuk va mutafakkur iloh, Zardo`shtning homiysi bo`lgan. Mitra quyosh va yorug`lik xudosi, dehqonlar va chorvadorlar himoyachisi, hosil, ma`murchilik va to`kin-sochinchilikni ta`minlovchi bo`lgan. U Ahuramazda bilan odamlar o`rtasidagi asosiy vositachi edi. Mitra jangchi yigit qiyofasida tasvirlangan. Olovli chaqmoqlar yordamida yovuzlik va o`lim hudosi Ahrimanga qarshi kurashgan. Yomg`irdan keyin paydo bo`ladigan kamalakka Mitraning kamoni, o`q otuvchi yoyi deb sig`inganlar. Hosildorlik va suv ilohasi deb Anahita- Nohidni tushunganlar. Ular yana baxt va boylik ilohasi Humoga sig`inganlar. Humo ko`zga ko`rinmaydigan qush. Uni jannat qushi deb hisoblaganlar.Muqaddas sanalgan ilohlariMuqaddas sanalgan ilohlari • ‘ Avesto’da bayon qilinishicha moddiy olam olti bosqichda yaratilgan. Uning yaratilishi bir yil davomida yuz bergan va bu yaratilish jarayoni ‘gahanbor’ (asos) deb atalgan. Har bir gahanborning o’z nomi bor. • Birinchi gahanbor bo’lib ‘bahorning o’rtasi’ ma’nosini bildiradi. Madyuzarm yilning 41- kunidan 45- kunigacha besh kun davom etgan. Madyuzarm bosqichida oliy iloh Ahura Mazda osmonu falakni yaratgan. • Zardushtiylik ananasida yil boshi 21 mart xisoblangan, yani Navro’z kuni. Farvardan oyining 2- kunida (27 martda) Zardusht tugilgan. Eronda Farvardin oyining oltinchi kunini ‘Xurdod kuni’ (‘tug’ilish kuni’) deb nishonlanadi. Eron zardushtiylari o’rtasida 27 martni ‘katta navro’z’ yoki ‘xurdon navro’z’ deb nishonlash rasm bo’lgan. • Yaralishning ikkinchi bosqichi ‘yozning o’rtasi’ degan ma’noni bildiradi. Madyusham bosqichi yilning 101-kunidan 105-kunigacha besh kun davom etgan. Bu bosqichda Axura Mazda suvni yaratgan. • Olamda suvning vujudga kelish jarayoni hozirgi taqvimda iyun oyining 29 va iyulning uchinchi kunlariga to’g’ri keladi. Suv bilan bog’liq ishonch etiqodlar mana shu jarayonda shakllangan. Yaralishning ikkinchi bosqichiYaralishning ikkinchi bosqichi • Moddiy olam yaratilishining uch gahanbori bo’lib, uning manosi ‘g’alla yig’ish’ demakdir. Yaralishning bu jarayoni yilning 176- kunidan 180-kunigacha 5-kun davom etgan. Patyaxshimda Axura Mazda yerni yaratgan. PATYAXSHIM • Moddiy olam yaralishining to’rtinchi gahanbori ‘Ayosrim’ deb nomlanib, uning manosi ‘Uyga qaytish’ demakdir. Yaralishning bu bosqichida chorva suvurlari yozgi o’tlovda uyga qaytganlar.’Avesto’da bu • gahanbor ‘Ayosrima’ shaklida • ham uchraydi. ‘Ayosrima’da • Axura Mazda o’simliklar • dunyosini yaratgan. Olamning vujudga kelishida beshinchi gahanbor bo’lib, uning manosi ‘yilning o’rtasi ‘ demakdir midyorim yilning 290-kunidan 294- kunigacha 5 kun davomida yoz bergan. Bu jarayonda Axura Mazda hayvonot dunyosini yaratgan va uni inson olamining bir bo’lagi, farovon turmushning zarur sharti qilib qo’yadi. MIDYORIM XAMASPANTMADAM XAMASPANTMADAM • Moddiy olam vujudga kelishning oxirgi va yuksak bosqichi bo’lib, uning ma’nosi ‘barcha mavjudotning’ demakdir. Bu jarayon yilning 360-kunidan 365- kunigacha 5-kun davom etgan va unda Axura Mazda yer yuzasida kayumars va uning avlodi odamni yaratgan. ‘ Avesto’da bayon qilinishicha moddiy olam olti bosqichda yaratilgan. MADYUZARM ‘ yozning o’rtasi’ PATYAXSHIM ‘ Ayosrim’ MIDYORIM XAMAS - PANT - MADAM ‘ Avesto’ – Tarix va ma’naviy dunyomiz sarchashmasi .

O'xshashlar

Zardushtiylik 3
Zardushtiylik 4
Xristianlik 2
Yahudiylik 2
Daosizm 2