Диншунослик фанига кириш - Manaviyat asoslari - Slaydlar

Диншунослик фанига кириш

Yuklangan vaqt:

29.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

844.095703125 KB

Ko'chirib olish

Диншунослик фанига кириш

2Режа: 1. Диншунослик фанининг мақсад ва вазифалари. 2. Диншунослик фанининг вужудга келиши ва тадрижий тараққиёти. 3. Динлар тарихи Шарқ илмларининг узвий бўлаги сифатида. 4. Ғарб диншунослигининг ўзига хос жиҳатлари. 2

Диншунослик фанининг мақсад ва вазифалари “ Диншунослик” фанини ўқитишдан мақсад: - талабаларда дин ҳақида холис, тўғри дунёқарашни шакллантириш; - турли динларнинг келиб чиқиши, мазмун-моҳияти таълимоти ва тарихи ҳақида умумий илмий тушунчалар бериш, жумладан, Буддизм, христианлик, ислом каби жаҳон динлари билан бир қаторда уруғ-қабила динлари ва алоҳида миллатларга хос миллий динлар тарихини замонавий илмий концепциялар асосида чуқурроқ ўргатишдан иборат. 3

Шунингдек, мустақиллик йилларида Ўзбекистонда динга нисбатан муносабатнинг тубдан ўзгарганлиги, диний қадриятларни тиклаш, диний бағрикенглик маданиятини шакллантириш йўлида қилинаётган муҳим ўзгаришлар, янгиликлар ҳақида маълумотларни бериш кўзда тутилган. 4

Битирув ишининг мақсади ва вазифалари “ Диншунослик ” фанининг вазифалари қуйидагилардан иборат: диннинг жамиятга ижтимоий, маънавий, руҳий таъсири ҳақида билимлар бериш; ибтидоий диний тасаввурлар, миллий ва жаҳон динлари таълимотлари ҳақида маълумот бериш; диннинг моҳияти ва унинг кишилик жамияти тараққиётидаги турли тарихий босқичларда тутган мавқеи ҳақида тушунча бериш; жамиятни маънавий жиҳатдан камол топтиришда диний қадриятларнинг аҳамиятини ёритиш; 5

дунёвий давлат ва диннинг ўзаро муносабатларини ёритиб бериш; миссионерлик ва прозелитизмнинг моҳияти хусусида тушунча бериш; диний ақидапарастлик, экстремизм ва фанатизм каби салбий иллатлар моҳиятини ёритиш ва уларга қарши ғоявий иммунитетни шакллантириш; Ўзбекистон Республикасида динга нисбатан муносабатнинг тубдан ўзгарганлиги, хусусан, ислом дини қадриятларини тиклаш йўлида қилинаётган ишлар ҳақида кенг тасаввур ҳосил қилиш. 6

Диншунослик фанининг вужудга келиши ва тадрижий тараққиёти 7

Диншунослик фани, асосан, кейинги уч аср давомида шаклланган бўлса, унда ҳам бу жараён олимлар ва мутафаккирларнинг бир қатор йўналишлардаги фаолиятлари асосида кечди. Бу эса ўз навбатида диншунослик фанини назарий жиҳатдан бойитиш, амалий жиҳатдан эса тезкор ҳаракат қилиш ишларини йўлга қўйишни талаб қилмоқда. Диншунослик фанидаги тадқиқотларнинг бундай алоҳида йўналишларга бўлинган ҳолда олиб борилиши фан тараққиётининг ривожига хизмат қилди. 8

9ДИНШУНОСЛИК СОҲАЛАРИ дин феноменологияси дин социологияси дин психологияси дин мифологияси дин фалсафаси дин тарихи дин антропологияси диний этика дин филологияси

Диншунослик фанини ўқитишдаги инновациялар ва илғор хорижий тажрибалар XX асрнинг иккинчи ярмидан диншунослик ўзининг анъанавий шаклдаги тушунчаларидан фарқ қилувчи қарашларни қамраб олган “замонавий диншунослик” ибораси билан юритила бошланди. Бу ном эса дунё динларини ўрганишнинг муҳим назарий ва амалий жиҳатларини назарда тутувчи тенденцияларни ўзида жамлаган. 10

Ҳозирги кунда замонавий диншуносликдаги асосий тенденциялардан бири – динлар ва фанлараро халқаро алоқаларининг кенгайиши билан боғлиқ десак муболаға бўлмайди. Бу борада ўтган асрда турли мавзуларда дин тадқиқотчиларининг халқаро диншунослик конгресси ва анжуманлари ўтказилганини алоҳида таъкидлашимиз лозим. Жумладан, илк халқаро диншунослик конгресси 1900 йили Парижда чақирилган. 1950 йили Амстердамда ўтказилган 7-конгрессда эса дунёнинг кўплаб мамлакатларидаги диншунослик бўйича илмий-тадқиқот ишларини олиб борувчи ташкилотларни бирлаштириш асосида “Динлар тарихи халқаро асоссацияси” (ДТХА) ташкил этилди. 11

Дастлабки даврда ДТХАга Ғарбий Европа ва Шимолий Америка давлатлари диний ташкилотлари аъзо сифатида кирган бўлса, XX асрнинг сўнгги чорагида Марказий ва Шарқий Европа, Яқин Шарқ, Осиё, Африка, Австралия қитъаси мамлакатларининг диншунослик муассасалари аъзо бўлдилар. 12

Ҳозирги кунда Германияда диншунослик фанини ўқитиш борасида бир қатор университетлар қошида факультетлар, кафедралар ва илмий марказлар фаолият олиб бормоқда. 13

Динлар тарихи Шарқ илмларининг узвий бўлаги сифатида. Шарқда дунё динларини ўрганиш қадимдан мавжуд бўлиб келган. Динлар ҳақида аввало диний манбаларнинг ўзи хабар беради. Бундан ташқари Шарқ алломалари ўз асарларида диннинг моҳияти, ривожланиш тенденциялари, таснифланиш тамойиллари ҳақида батафсил ёзиб қолдирганлар. 14

Мусулмон Шарқида диншунослик Абу Мансур Мотуридий - “Китоб ат- тавҳид”; Абу Райҳон Беруний - “Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар”, “Ҳиндистон”; Тожиддин Абулфатҳ Муҳаммад ибн Абдулкарим Шаҳристоний (1075-1153) - “ Китоб ал-милал ва-н-ниҳал ” (“Динлар ва мазҳаблар китоби”) 15

ҒАРБ ДИНШУНОСЛИГИ Европада динни комплекс тарзда ўрганувчи “Диншунослик” алоҳида фан сифатида XIX асрнинг иккинчи ярмида шаклланди. Бунда: • диншунослардан немис философи Макс Мюллер (1823- 1900), • француз позитивист-философи ва социологи Эмиль Дюркҳейм (1858-1917), • инглиз этнологи ва диншуноси Эдуард Бернетт Тайлор (1832-1917), • инглиз философи, позитивист ва эволюция тарафдори Герберт Спенсер (1820-1903), • француз философи ва социологи, позитивизм асосчиси Огюст Конт (1898-1957), • М. Вебер (1864-1920), • Ш. де Сосей (1848-1920) каби европа олимларининг дин бўйича ёзган асарлари бу фанга асос бўлиб хизмат қилди. 16

Шунингдек, Европанинг қуйида номлари келтирилган олийгоҳларида дин ва унга боғлиқ маълумотлар бўйича таълим берилади: Турин университети (Швецария), Бирмингам университети (Буюк Британия), Голдсмит университети (Лондон), Хейсоп коллежи (Лондон), Женева университети (Швецария), Лид университети (Франция), Кардиф университети (Буюк Британия), Берн университети (Швецария), Амстердам университети (Голландия), Кент университети (Франция), Марказий Европа университети (Венгрия), Радбоуд университети (Голлания). 17

Европада дин ва унга боғлиқ маълумотлар бўйича таълим бериладиган фанлар Тheology - Илоҳиётшунослик Religion - Дин таълимоти Religious studies - Диншунослик Religious studies or Theology - Диншунослик ёки Теология Philosophy and religion - Фалсафа ва Дин Ethis and religion - Этика ва Дин Language studies and religion studies - Тилшунослик ва Диншунослик Literature and religion - Адабиёт ва Дин Islamic studies - Исломшунослик Modern language and ethiss - Замонавий тил ва Этика 18

Бундан ташқари яна фан доирасида махсус фанлар блоки ҳам мавжуд. Улар бевосита диншуносликка оид фанларни алоҳида, чуқурроқ ўзлаштиришга қаратилгани билан изоҳланади. Мисол учун : Economic of religion - дин иқтисоди Geography of religion - дин географияси History of religion - дин тарихи Psychology of religion - дин психологияси Antropology of religion - дин анропологияси Religious literature - диний адабиёт Юқоридаги фанлардан бир нечтаси, жумладан, Дин психологияси ва Дин тарихи бугунги кунда энг кўп тарқалган диншунослик фанлари бўлиб, ҳатто, Осиё минтақасидаги олийгоҳларда ҳам ушбу фанлар ўқув режаларига киритилган. 19

20 20ВЕНН ДИАГРАММАСИ ВЕНН ДИАГРАММАСИ - 2 ва 3 жиҳатларни ҳамда умумий томонларини солиштириш ёки таққослаш ёки қарама- қарши қўйиш учун қўлланилади. Тизимли фикрлаш, солиштириш, таққослаш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Диаграмма Венна тузиш қоидаси билан танишадилар. Алоҳида/кичик гурҳларда диаграмма Веннани тузадилар ва кесишмайдиган жойларни (х) тўлдирадилар Жуфтликларга бирлашадилар, ўзларининг диаграммаларини таққослайдилар ва тўлдирадилар Доираларни кесишувчи жойида, икки/ уч доиралар учун умумий бўлган, маълумотлар рўйхатини тузади. 0E 02 11 12 0A 110F09 0E 33 0F21 11 0E 02 06 13

21 21ВЕНН ДИАГРАММАСИ Ғарб диншунослик мактаблари * Шарқ диншунослик мактаблари * - Ғарб ва Шарқ диншунослигининг ривожланиш босқичларини умумий ўхшаш жиҳатларини аниқланг

ХУЛОСА Хулоса қилиб айтганда, “Диншунослик” фанини ўқитиш давомида дин билан боғлиқ маълумотларни холис, илмий таҳлилий тадқиқ этиш кўникма ва малакалари шакллантирилади. Зеро, дин диншунослик фанининг ўрганиш объекти бўлиш билан бирга, ҳар бир кишининг эътиқоди ҳамдир. Эътиқод масаласига эса турли дин вакиллари орасида эътироз ва норозилик пайдо бўлмаслиги учун ҳурмат ва эҳтиёткорлик билан ёндашиш талаб этилади. 22

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ! 23

O'xshashlar

Диншунослик фанига кириш

Диншунослик асослари фанининг предмети

Диншунослик фанларини ўқитишнинг долзарб масалалари

Дин ижтимоий маданият ҳодиса сифатидаги ахамият

Жамият маънавий юксалишида ислом