Саноат корхоналарининг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари - Konchilik ishi - Slaydlar

Саноат корхоналарининг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини ошириш йўллари

Yuklangan vaqt:

28.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5235.6806640625 KB

Ko'chirib olish

САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИНГ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙЎЛЛАРИ

Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти. Ҳозирги кунда мамлакатлар иқтисодиёти тармоқлари корхоналарининг иқтисодий- хўжалик фаолиятининг умумий тизимида инновацион-инвестицион фаолияти асосий ўринни эгалловчи категория сифатида урғу берилмоқда. Инновацион-инвестицион фаолиятнинг якуний натижалари (ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш, илмий- тадқиқот олиб боришни талаб этувчи янги маҳсулотларнинг ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиши) замонавий шароитларда мамлакатнинг иқтисодий қудратини белгилайди. Бу эса маҳаллий саноат корхоналарнинг инновацион ва инвестициявий ривожланишини бутун бир тизим сифатида ёндашув асосида ташкил этиш ва бошқаришнинг услубий базасини шакллантиришни тақозо этади. Шу жиҳатдан, нефть-газ саноати корхоналарининг иқтисодий самарадорлигини оширишда инновацион-инвестицион фаолиятнинг аҳамиятини ошириш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш, нефть-газ саноати янги турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқиш ва уларнинг ҳажмини оширишда инновацион-инвестицион фаолиятнинг улушини оширишнинг назарий асослари ва амалий механизмларини ишлаб чиқиш долзарб аҳамият касб этади.

нефть-газ саноат корхоналарининг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини ошириш йўлларини такомиллаштириш бўйича назарий ва амалий таклиф-тавсиялар ишлаб чиқишданТадқиқотнинг мақсади мавжуд хорижий ва маҳаллий олимларнинг назарий ёндашувлари асосида “инновацион-инвестицион фаолият” тушунчасининг иқтисодий моҳиятини асослаш; саноат корхоналарида инновацион жараёнларни ривожлантиришда инвестицияларнинг ролини тадқиқ этиш, инвестиция ва инновация тушунчаларининг ўзаро алоқасини аниқлаш; саноат корхоналарида инновацион – инвестицион фаолиятни ташкил этишнинг илғор хориж тажрибаси таҳлил этиш ҳамда уни мамлакатимиз нефть-газ саноати корхоналари фаолиятига жорий этиш имкониятларини асослаш; мамлакатимиз нефть-газ саноати ва унинг таркибий корхоналари фаолиятининг жорий ҳолатини ўрганиш ва умумтармоқ иқтисодий кўрсаткичларини таҳлил этиш; нефть-газ саноати корхоналари инновацион-инвестицион фаолиятни ривожлантиришда инновацион лойиҳаларни инвестициялашнинг самарадорлигини баҳолаш услубиётини такомиллаштириш; нефть-газ саноати корхоналарида инновацион-инвестицион фаолиятни амалга оширишда рисклар ва муаммоли вазиятларнинг вужудга келиш манбаларини аниқлаш ва уларни бартараф этиш чораларини такомиллаштириш; нефть-газ саноати корхоналарида инновацион-инвестицион фаолият самарадорлигини ошириш йўлларини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш;Тадқиқотнинг вазифалари

“ Ўзбекнефтегаз” АЖ ва унинг таркибига кирувчи корхоналарнинг инновацион – инвестицион фаолияти Тадқиқотнинг объекти нефть-газ саноати корхоналарида инновацион- инвестицион фаолияти самарадорлигини ошириш бўйича ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тизими Тадқиқотнинг предмети

Тадқиқотнинг илмий янгилиги нефть-газ саноати корхоналарини инновацион-инвестицион лойиҳаларининг таркиби ва манбалари бўйича “портфейл самара” усули асосида инвестицион манфаатларни ҳимоя қилиш ва лойиҳавий тадбиқ барқарорлигини ошириш мақсадида рискларни сўндириш меъёри ишлаб чиқилди1 2 3 нефть-газ корхоналарини инновацион-инвестицион фаолиятини жадал ривожлантириш мақсадида камхарж ва иқтисодий ҳолат таснифларига эгилувчан “краудсорсинг” модели “крауддайректинг” (crowddirecting-крауд йўналтириш) стратегия даражасида миллий саноат корхоналарини мутаносиб тараққий эттириш мақсадида такомиллаштирилди саноат корхоналарига технологик диффузионал ҳамда сармоявий траекториянинг самарадорилигини аниқлашга қаратилган “инновацион матрица” модели “инновацион-инвестицион матрицавий баҳолашнинг массивлаштирилган усули” сифатида такомиллаштирилди нефть-газ саноати соҳа ва тармоқ корхоналари инфратузилмасини трансформацион ривожлантириш мақсадида рақамлаштирилган комбинациялар фокуси асосида 2023-2032 йилларга мўлжалланган истиқбол кўрсаткичлари прогнозлаштирилди 4

1-илмий янгилик Кўрсаткичларнинг барчаси «Ўзбекнефтгаз» АЖнинг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини оширишга қанчалик таъсир этганини америкалик иқтисодчи олим Гарри Маркавицнинг “Портфейл самараси” модели асосида баҳолаш орқали таҳлил қилиш мақсадга мувофиқ саналади Нефть-газ саноати корхоналарини инновацион-инвестицион лойиҳаларининг таркиби ва манбалари бўйича “портфейл самара” усули асосида инвестицион манфаатларни ҳимоя қилиш ва лойиҳавий тадбиқ барқарорлигини ошириш мақсадида рискларни сўндириш меъёри ишлаб чиқилди

1-жадвал «Ўзбекнефтгаз» АЖнинг мавжуд инновацион-инвестицион лойиҳаларнинг портфейл самараси (2013-2022 йй) «Ўзбекнефтгаз» АЖ нинг маълумотларидан фойдаланган ҳолда муаллиф томонидан ҳисобланган

3-жадвал “ Портфейл самара” усули асосида инвестициялар таснифи бўйича рискларни сўндириш меъёри, фоизда№ Инвестиция таснифи Риск сўндириш меъ ёри, % Изоҳ макс мин макс Мин 1 2 3 4 5 6 Портфейл самара 36 20 Рискларни сўндириш қийинчилик туғдирмайди Рискларни сўндириш, юмшатиш ишлаб чиқариш да хавф туғдиради 1. Инвестиция объекти бўйича 9 3 аъло қониқарли 1.1. Реал инвестиция 3 1 аъло қониқарли 1.3. Янги корхона шакллантириш мақсадида 3 1 аъло қониқарли 1.4 Амалдаги корхонани қайта шакллантириш мақсадида 3 1 аъло қониқарли 2. Номоддий инвестициялар 2 0 аъло воз кечиш керак 3. Қайта ишлаб чиқариш хусусиятига кўра 9 3 аъло қониқарли 3.1. Ялпи инвестиция 3 1 аъло қониқарли 3.2. Соф инвестиция 3 1 аъло қониқарли 3.3 Реновацион инвестиция 3 1 аъло қониқарли 4. Молиявий инвестиция 9 3 аъло қониқарли 4.1 Тўғри 3 1 аъло қониқарли 4.2 Эгри 3 1 аъло қониқарли 4.3 Портфейл 3 1 аъло қониқарли 5. Даромад даражасига кўра 12 3 аъло қониқарли 5.1 Юқори тушумли 5 1 аъло қониқарли 5.2 Ўрта тушумли 4 1 яхши қониқарли 5.3 Қуйи тушумли 3 1 қониқарли воз кечиш керак 6. Капитал инвестициялар субъектларига кўра 9 3 аъло қониқарли 6.1. Давлат 3 1 аъло қониқарли 6.2 Хусусий 3 1 аъло қониқарли 6.3 Аралаш 3 1 аъло қониқарли 7. Корхонага инвестиция киритилиши 3 1 аъло қониқарли 7.1 Ички 2 1 аъло қониқарли 7.2 Ташқи 1 0 аъло - 8. Мақсадига кўра 8 2 аъло қониқарли 8.1. Тижорат 5 1 аъло қониқарли 8.2. Ижтимоий 3 1 аъло қониқарли 9. Муддатига кўра 12 3 аъло қониқарли 9.1 Узоқ 5 1 аъло қониқарли 9.2 Ўрта 4 1 яхши қониқарли 9.3 Қисқа 3 1 қониқарли воз кечиш керак 10. Шаклига кўра инвестиция 9 3 аъло қониқарли 10.1 Капитал 3 1 аъло қониқарли 10.2 Интеллектуал 3 1 аъло қониқарли 10.3 Технологик 3 1 аъло қониқарли 11. Инвестиция манбаларига кўра 9 3 аъло қониқарли 11.1 Хусусий 3 1 аъло қониқарли 11.2 Жалб этилган 4 1 аъло қониқарли 11.3 Қарз сифатида 2 1 қониқарли воз кечиш керак 12. Рискга кўра 9 3 аъло қониқарли 12.1 Юқори даражадаги рискли 5 1 аъло қониқарли 12.2 Ўрта даражадаги рискли 4 1 яхши қониқарли 12.3 Паст даражадаги рискли 3 1 қониқарли воз кечиш керак

Портфейл самарасидан фойдаланган ҳолда инновацион ва инвестицион лойиҳаларни тендерлашда инобатга олиниши «Ўзбекнефтгаз» АЖнинг даврий ўзгаришлардаги рискларга бардош бера олиши инвестицион жозибадорликни оширишга туртки бўлди. Бунинг натижасида технологик инвестиция кўламида инновацион фаолият ривожланиб борди. К ўрсаткичлар 2017 й 2018 й 2019 й 2020 й 2021 й 2022 й Асосий капиталга инвестиция нинг умумий ҳажми 1923,4 2686,6 3903,4 3766,9 3508,1 5820,8 Шун дан: Қуриш -монтаж ишлари 719,2 706,9 725 768,2 618,4 4686,8 Машина ва ускуналар 674,6 794,1 1055,9 940,2 609,3 993,4 Бошқа техник -технологик воситалар 529,6 1185,6 2122,5 2058,5 2280,4 490,6 2-жадвал “ Ўзбекнефтегаз” АЖга киритилган инвестицияларнинг технологик таркиби, (2017-2021 йй, млрд.сўм) “ Ўзбекнефтегаз” АЖ маълумотлари

2-илмий янгилик Корхоналарни иқтисодиётнинг мутаносиблик категориясига асосан инвестицияларни киритишни ҳамда инновацион технологик қуролланишни таъминлаш талаб этилади. “ Краудсорсинг” модели 01 02 03 Краудсорсинг-бу инновацион маҳсулот яратишда унинг тегишли мутахассисларга маҳсулотни мукаммаллаштириш ёки мавжуд муаммоларни бартараф этиш учун мажбурият ва вазифаларни тақсимланган модули саналади. Нефть ва газ саноати корхоналарига краудсорсинг моделини қўллашнинг якуний натижаси нефть-газ саноати кластерини кенгайтириш ва унинг жадал суръатларда тараққий этишига олиб келади. Краудсорсинг моделини миллий саноат корхоналарда қўллаш механизмини шакллантириш орқали нефть-газ саноати корхоналарини инвестицион-инновацион фаолиятининг ривожланишига хизмат қилади 04 Краудсорсинг фаолиятини нефть-газ саноатида қўлланилишини қўллаб-қувватловчи механизм ва стратегияни ишлаб чиқиш, унинг реализациялаш мазкур соҳада инновацион ғоялар генерациясини ривожлантиришга, технопаркларни кенгайишига ҳамда инновацион муҳандисларнинг кўпайишига олиб келади

Корхоналар молиявий соғломлигини технологик соғломлик орқали эришиш мумкинлигини ҳамда барқарорликни таъминлашнинг асосий меъзони эканлигини англаб етмоқдалар. Юқоридаги ҳолатдан келиб чиққан ҳолда, инновацион- инвестицион фаолиятини ривожлантиришда краудсорсинг модели қамровида “Крауддайректинг” (Crowddirеcting-крауд йўналтириш) стратегиясини ишлаб чиқиш орқали краудсорсинг модел ости моделларини такомиллаштириш тавсия этилади. (1-расм) 1-расм. Нефть-газ саноати корхоналарини “Крауддайректинг” стратегияси асосида инновацион-инвестицион самарадорлигини ошириш

3-жадвал Крауддайрактинг стратегиясини “Ўзбекнефтгаз” АЖ да тадбиқ этилишини жорий баҳоланиши (2022-2023 йй, млн. сўмда, 4 та йирик таркибий корхона мисолида) Муаллиф ишланмаси

3-илмий янгилик саноат корхоналарига технологик диффузионал ҳамда сармоявий траекториянинг самарадорилигини аниқлашга қаратилган “инновацион матрица” модели “инновацион-инвестицион матрицавий баҳолашнинг массивлаштирилган усули” сифатида такомиллаштирилди

Инновацион матрица ва инвестицион матрицани массив орқали сарҳисоби амалга оширилса, корхонанинг инновацион-инвестицион фаолиятини самарадорлиги аниқланилади. 4-жадвал Крауддайрактинг стратегиясини “Ўзбекнефтгаз” АЖ да тадбиқ этилишини жорий баҳоланиши (2022-2023 йй, млн. сўмда, 4 та йирик таркибий корхона мисолида) Муаллиф ишланмаси

5-жадвал Нефть-газ саноати корхоналарини инновацион-инвестицион матрицавий баҳолаш усули натижалари, фоизда

4-илмий янгилик нефть-газ саноати соҳа ва тармоқ корхоналари инфратузилмасини трансформацион ривожлантириш мақсадида рақамлаштирилган комбинациялар фокуси асосида 2023-2032 йилларга мўлжалланган истиқбол кўрсаткичлари прогнозлаштирилди

3-расм “ Ўзбекнефтгаз” АЖнинг асосий капиталга жалб этиладиган хусусий инвестиция ҳажми прогнози, млрд.сўмда (2023-2032 йй) Муаллиф ишланмаси

4-расм. “Ўзбекнефтгаз” АЖ тизимидаги корхоналарга рақамли технологиялар трансформациясида инновацион-инвестицион фаолият самарадорлиги прогнози, фоизда (2023-2032 йй) Муаллиф ишланмаси

7-жадвал “ Ўзбекнефтгаз” АЖ да крауддайрайтинг стратегиясини қўллаш асосида техник-иқтисодий кўрсаткичлар прогнози, фоизда (2023-2032 йй)

8-жадвал Самарадорликнинг асосий кўрсаткичлариКў рсаткичлар номланиши 2023 й 2024 й 2025 й 2026 й 2027 й Самарадорликнинг асосий кўрсаткичлари 163,73 148,05 156,11 164,17 138,81 Самарадорликнинг қўшимча кўрсаткичлари 103,86 110,95 106,71 104,75 105,97 Самарадорликнинг интеграл кўрсаткичи 133,795 129,5 131,41 134,4 6 127,39 Муаллиф ишланмаси

5-расм. “Ўзбекнефтгаз” АЖнинг мамлакат нефть ва газ захирасини оширишда рақамли комбинациялар фокуси прогноз кўрсаткичлари, (2023-2032 йй)

Хулоса 1. Мамлакатимизда нефть-газ саноати корхоналарининг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини ошириш юзасидан илмий тадқиқот ишлари ёритилмаган бўлиб, уларнинг аксарият қисми инновацион фаолият ёки инвестицион фаолиятга қаратилганлиги билан мазкур тадқиқот ишини услубий ва назарий асосларини такомиллаштиришни тақозо этди. 1. “ Ўзбекнефтгаз” АЖ таркибий тизимидаги корхоналарининг инновацион-инвестицион фаолияти самарадорлигини оширишда лойиҳаларнинг таваккалчилигини сўндириш юзасидан меъёр ва истиқболини баҳолаш мақсадида усул ишлаб чиқишни тақозо этади. Шунга кўра, “портфейл самара” усулини муаллифлик ёндошуви асосида мамлакатнинг ташкилий-иқтисодий ҳолати ва қонуниятларини инобатга олган ҳолда такомиллаштириш таклифи илгари сурилди. 1. Мамлакатдаги мавжуд нефть-газ саноати корхоналарини инновацион-инвестицион фаолиятини мутаносиб ўсишини таъминлагаш мақсадида очиқ инновациялар бозори ҳамда эркин инвестициялар оқими уйғунлигини сақлашга қаратилган краудсорсинг модели ва унинг қамровидаги моделларни ўз ичига олган стратегияни ишлаб чиқиш талаб этилгани боис, крауддайрактинг стратегияси даражасига қадар такомиллаштирилди ва тавсиявий характери иқтисодий жиҳатдан асослаб берилди. 1. “ Крауддайректинг” стратегияси деганда краудсорсинг модели ўз ичига олувчи модел ости моделлардан нефть-газ саноати корхоналарида тадбиқ этган ҳолда инновацион-инвестицион фаолиятни тараққий эттириш режалар мажмуаси назарда тутилади. 1. Инвестицион траектория тадбиқ этилган инвестицияларнинг динамик ўзгаришлари оқибатида инвестицион лойиҳаларни корхонага жалб этишнинг критик нуқталарини инобатга олган ҳолда ривожлантириш нуқталарига йўналтириш саналиб, унинг асосий вазифаси инвестицияларни йўналтиришда ишлаб чиқаришдаги мавжуд муаммоларни бартараф этишдир. 1. Инновацион матрица ва инвестицион матрицани массив орқали ҳисобланилса, корхонанинг инновацион-инвестицион фаолиятини самарадорлиги даражаси тегишли модел бўйича аниқланилади. 1. Рақамли технологияларни комбинациялаштиришда кичик дартурий корхоналарга йирик ишлаб чиқаришга эга саноат корхоналари бу каби технологияларга инвестиция қиладилар. Комбинатор рақамли технологиялар- турли компонентларни бириктириш орқали рақамли технологиялар ҳамда афзалроқ тенденцияга эга такомиллаштирилган маҳсулотлардир.

Эътиборингиз учун рахмат!

O'xshashlar

Табиий газни узатишда магистрал газ қувурлари ва компрессор станцияларини лойиҳалаш ҳамда ишлатиш

Ўзбекистон республикасининг кўмир саноати, бугунги ҳолати ва ривожланиш истиқболлари

Кўп қатламли конларни ишлатиш

Tebinbuloq konida burg'ilash-portlatish ishlarining ko'rsatgichlarini va asoslash

Foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olishda tashish ishlarining samarali variantini tanlash va asoslash