Nazariy geokimyo. Geokimyoda qidiruv va analitik usullar. Elementlarning geokimyoviy tasniflari - Kimyo - Slaydlar

Nazariy geokimyo. Geokimyoda qidiruv va analitik usullar. Elementlarning geokimyoviy tasniflari

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1351.1474609375 KB

Ko'chirib olish

Nazariy geokimyo. Geokimyoda qidiruv va analitik usullar. Elementlarning geokimyoviy tasniflari0102030204 0E 0213 17 0809

Reja: • 1.Geokimyoning fan sifatida rivojlanishi • 2.Geokimyoda tadqiqot usullari • 3.Elementlarning geokimyoviy tasniflari19

• Geokimyo — Yerning kimyoviy tarkibi, kimyoviy elementlar va ularning barqaror izotoplarining Yer va turli geosferalarda tarqalish va bir joydan ikkinchi joyga koʻchish qonuniyatlarini oʻrganuvchi fan. Geokimyo terminini fanga dastlab shveysariyalik kimyogar K. F. Shyonbeyn kiritgan. G. 20-asr boshlanishida geol. va kimyo fanlari tutashgan joyda vujudga keddi. V. I. Vernadskiy , V. M. Goldshmidt , A. Ye. Fersman G.ning asoschilari hisoblanadi. 20-asrning 1 -yarmida oʻtkazilgan ilmiy tadqiqot ishlari natijasida G. mustaqil fanga aylandi. G. boʻyicha birinchi yirik ilmiy axborotlar toʻplami amerikalik olim F. U. Klark tomonidan bajarilgan. Oʻrta Osiyo olimlaridan H. M. Abdullayev, O. M.Akramxoʻjayev, K. I. Satpayev, S. T. Badalovlar yanada rivojlantirdilar. Olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlari natijasida G.ning yangi tarmoklari — kosmogeo-kimyo, radiogeokimyo, biogeokimyo, analitik G., fizik G., gidrogeokimyo, litosfera G.si, organik G., litogenez G., izotoplar G.si, tabiiy jarayonlar G.si, nodir elementlar G.si va b. vujudga keldi. G.ning bu sohalari foydali qazilmalarni izlashda nazariy asoslardan hisoblanadi. G. metodlari geologik metodlar bilan birgalikda ishlatiladi

Elementlar miqdorini (ularning birikmalarida) aniqlash uchun o`tkaziladigan qidiruv ishlarida quyidagi tahlil usullari qo`llaniladi:emission spektral tahlil,atom absorbtsion,kalorimetrik va boshqa maxsus kimyoviy analizlar,shuningdek,radiometrik,rentgen- spektral tahlillardan foydalaniladi.Bundan tashqari ayrim hollarda turli minerallarning xususiyatlarini o`rganuvchi usullardan ham foydalanish mumkin.

• Emission spektral tahlil qariyb 50 yildan beri geokimyoviy qidiruv ishlarida keng qo‘llanilib kelayotgan tahlil usullaridan biri. Mazkur tahlil usuli tub jinslar, bo'shoq jinslar, o‘simlik kuli, suv namunalarining quruq qoldiqlari va alohida minerallaming tarkibidagi elementlaming miqdorini aniqlashda foydalanilishi mumkin.

Izotop usuli • So‘ngi yillarda geokimyoviy tadqiqotlarda izotop tarkibi haqidagi ma’lumotlar qo‘llanilmoqda va bu konlaming shakllanish temperaturasini aniqlash va ma’dan hosil qiluvchi eritmalarning harakatini o'rganish imkonini bermoqda. Elementlaming izotop tarkibi maxsus asbob mass-spektrometr yordamida aniqlanadi.

• Geokimyoviy qidiruv ishlarida atom- absorbsiya spektrometriya usuli yaqin vaqtlardan boshlab qo‘llanila boshlanishiga qaramasdan uning qo‘llanilishi uzluksiz tarzda kengaymoqda. Mazkur usul bir vaqtning o‘zida bitta namuna eritmasidan 40 ga yaqin elementning miqdorini aniqlash mumkinligi bilan geokimyoviy tadqiqotlardagi juda ham qimmat tahlil usullardan biri hisoblanadi.

• Geokimyoviy qidiruv nima? • Geokimyoviy qidiruv tadqiqot tashabbusi bo'lib, uning maqsadi Yer yuzida keng tarqalgan moddalar mavjudligini aniqlashdir. • Bunday izlanishlarda keng tarqalgan moddalar orasida minerallar, ko'mir va metall rudalari bilan bir qatorda gaz, neft va neft kiradi. • Ushbu izlanishlarning aksariyati oxir-oqibat bir yoki bir nechta sinov maydonlarida Yerga burg'ulashni o'z ichiga oladi. Dunyoning ba'zi hududlarida geokimyoviy tadqiqotlar juda ziddiyatli va aksariyat joylarda yuqori darajada tartibga solingan.

• Odamlar kundalik ravishda foydalanadigan ko'plab moddalar Yerda topilgan moddalardan iborat. Eng aniq misol - bu avtomobillar uchun benzin. Neft mahsulotlari, shuningdek, mahsulot qadoqlarida, idish-tovoqlarda, o'yinchoqlarda, zargarlik buyumlarida va boshqa ko'plab oddiy uy-ro'zg'or buyumlarida mavjud bo'lgan plastmassalarni ishlab chiqarishda ishlatiladi. • Geokimyoviy qidiruvning boshqa mahsulotlariga oltin, kumush, mis, qimmatbaho toshlar, ko'mir va uran kiradi. • Geokimyoviy manba shubha qilingan joyda oddiygina burg'ilashni boshlash juda qimmatga tushadi va aksariyat hollarda bu vaqt va pulni yo'qotishdir.

Geokimyoviy qidiruv tadqiqot usullari • Geokimyoviy usullar bilan foydali qazilmalarni qidirish ishlarini o‘tkazish kon atrofidagi yirik geologik regionlarda va foydali qazilmalarning alohida tanalari atrofida ma’lum kimyoviy elementlaming tarqalish qonuniniyatini bilishni talab etadi. Bundan tashqari qanaqa elementlar miqdorining o‘zgarishi ma’lum bir kon mavjudligidan darak berishi, shuningdek ular mazkur turdagi kon uchun qidirish mezoni va belgisi ham bo’lishi mumkin.

• Xozircha ma’lum bulgan kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasnifi D.I.Mendeleev jadvaliga asoslangan bo’lib elementlarning mineral, tog‘ jinslarda, gidrosferada, atmosferada va boshqa birikmalarda tutgan o‘rni, tarixiy rivojlanishi, miqdori va boshqalarga asoslangan. Geokimyoviy tasnif tuzishda F.Klark, G.Vashington, V.M.Goldshmidt, V.M.Vernadskiy, A.E.Fersman, A.N.Zavaritskiy kabi olimlar katta xissa qo`shishgan.

• V.M.Goldshmidt tasnifi. Ushbu tasnifda kimyoviy elementlar 4 guruhga ajratilgan: atmofil, litofil, xalkofil va siderofil. Bu turlarga bo`lishda elementlarning barcha xususiyatlari inobatga olingan, hamda meteoritlarni batafsil o`rganish natijasida olingan ma’lumotlarga asoslanadi.

• A.N.Zavaritskiy tasnifi. A.N.Zavaritskiy o‘z tasnifida kimyoviy elementlarni quyidagi guruhlarga ajratadi: •  Inert gazlar -He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rh. •  Petrogen - jins hosil qiluvchi elementlar: Na, K, Ca, Mg, Fe, Al, Si, Li, Rb, •  Magma emansiyasi elementlari - faol elementlar - B, C, N,O, F, Cl, S, P. •  Metallar - Cu, Au, Ag, Zn, Cd, Sn, Hg, Pb. •  Metalloidlar - As, Se, Te, Sb, Bi. •  Temir guruhi elementlarni -Ni, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni. •  Radioaktiv elementlar -U, Th,Pu, Pa, Cm. •  Og‘ir galloidlar-Br, J,At. •  Tarqoq elementlar-Se, Nb, Ta, W, Mo, Be, Sr, Hf, Tr.

1.Ataboyev.D.X,Ataboyeva.H.E “geofizika va geokimyo asoslari”.Toshkent-2017. 2.Воскресенский.Ю.Н “Поливая геофизика”(учебник).Москва.Недра-2010. 3.Алекеенко.В.А “Геохимческие иотоды поисков месторождений полезных ископаемых” М.Логос- 2000 Foydalanilgan adabiyotlar:

E`tiboringiz uchun rahmat07 070707 172515 11 070707 04021E

O'xshashlar

Kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasniflarini o‘rganish

Kimyoviy elementlarning tarqalish oreollarini geokimyoviy xaritalarga tushurish usullari bilan tanishish va o‘rganish

XX asr kimyosining xarakterli belgilari va XXI asr kimyosining rivojlanishi

Spektral usullar

Minerallardan olingan ma’lumotlar asosida kimyoviy elementlarni tahlil qilish usullarini o‘rganish