Kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasniflarini o‘rganish - Kimyo - Slaydlar

Kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasniflarini o‘rganish

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3828.7646484375 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasniflari. Elementlarning joylashishida davriy sistemaning ahamiyati. 2. Geokimyoviy tasnif tuzishda salmoqli xissa qo‘shganlar. 3. Magmatik, cho’kindi va metamorfik tog’ jinslaridagi kimyoviy elementlarning tarqalishi . Kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasniflarini o‘rganish

• Xozircha ma’lum bulgan kimyoviy elementlarning geokimyoviy tasnifi D.I.Mendeleev jadvaliga asoslangan bo’lib elementlarning mineral, tog‘ jinslarda, gidrosferada, atmosferada va boshqa birikmalarda tutgan o‘rni, tarixiy rivojlanishi, miqdori va boshqalarga asoslangan.

• Geokimyoviy tasnif tuzishda salmoqli xissa qo‘shganlar. • F.Klark, G.Vashington, V.M.Goldshmidt, V.M.Vernadskiy, A.E.Fersman, A.N.Zavaritskiy, A.P.Vinogradov va boshqalar. • Bulardan A.N.Zavaritskiy va A.E.Fersman endogen jarayonlar hosilasi magmatik jinslar geokimyosini yaratdi, qolganlari esa endogen sharoitlarda yuzaga kelgan mineral va jinslarning tarkibidagi kimyoviy elementlarning mikdori, tarkalishi, to‘planishi va boshka xususiyatlariga qaraganda. Bo‘lardan ayrimlarining ta’rifi keltiriladi.

• V.M.Goldshmidt tasnifi. Ushbu tasnifda kimyoviy elementlar 4 guruxga ajratilgan: atmofil, litofil, xalkofil va siderofil. Bu turlarga bulishda elementlarning barcha xususiyatlari inobatga olingan, xamda meteoritlarni batafsil urganish natijasida olingan ma’lumotlarga asoslanadi. • a) Litofil elementlar (ularning soni 54 dan ortik). Litofil elementlar mineral, tog‘ jinslari, suv va atmosfera tarkibida uchrovchi elementlarning kislorod bilan birikmalar hosil qiluvchi oksidlar, gidrooksidlar, silikatlar va boshqalar. • b) Xalkofil elementlar - oltingugurt va ba’zan selen, telur bilan birikmalar yuzaga keltiradi. Bularni shuning uchun sulfidlar, selenidlar, telluridlar deb ataladi. • v) Siderofil elementlar guruxiga asosan temir va ba’zan margimushlar bilan birikmalar xosil kiluvchi kimyoviy elementlar kiradi. • g) Atmofil elementlar (atmosfera elementlari deyiladi). Bu guruxga inert gazlari kiradi.

• A.N.Zavaritskiy tasnifi. A.N.Zavaritskiy o‘z tasnifida kimyoviy • elementlarni quyidagi guruhlarga ajratadi: •  Inert gazlar -He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rh. •  Petrogen - jins hosil qiluvchi elementlar: Na, K, Ca, Mg, Fe, Al, Si, Li, Rb, • Cr,Sr, Be. •  Magma emansiyasi elementlari - faol elementlar - B, C, N,O, F, Cl, S, P. •  Metallar - Cu, Au, Ag, Zn, Cd, Sn, Hg, Pb. •  Metalloidlar - As, Se, Te, Sb, Bi. •  Temir guruhi elementlarni -Ni, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni. •  Radioaktiv elementlar -U, Th,Pu, Pa, Cm. •  Og‘ir galloidlar-Br, J,At. •  Tarqoq elementlar-Se, Nb, Ta, W, Mo, Be, Sr, Hf, Tr

Magmatik, cho’kindi va metamorfik tog’ jinslaridagi kimyoviy elementlarning tarqalishi. • Minerallarni paydo bo‘lish sharoiti bo‘yicha sinflarga ajratish: • Endogen – suv ostida normativ o‘zgarishlar natijasida kristallarga aylanadi. • Ekzogen – suv ostida kristallashish va er sirtida kimyoviymnurash jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan minerallar. • Metamorfik – oldin hosil bo‘lgan minerallarning yuqori harorat ta’sirida va yuqori bosim ta’sirida o‘zgarishi natijasida hosil bo‘lgan minerallar. • Tog‘ jinslarini tashkil etishda qatnashish darajasi bo‘yicha: • 1. Asosiylari – u yoki bu jinsning hosil bo‘lishida har doim • qatnashadi. Dala shpatlari er qobig‘ining 58% ini tashkil etadi, kvars – 13 % ini va h.k. • 2. Ikkinchi darajali minerallar . Tabiiy jinslarning kam qismini tashkil etadi. Lekin tog‘ jinslarining xususiyatlariga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. • 3. Noyob minerallar – tog‘ jinslarini hosil bo‘lishida ishtirok • etmaydi. Kimyoviy tarkibi bo‘yicha: tug‘ma, goloid, sulfid, okisel, gidroksel, kislorodli • kislotalar tuzlari.

• Magmatik jarayonlar va tog‘ jinslari. • Tog‘ jinslarining sinflari • Tog‘ jinslari – er qobig‘ini tashkil etuvchi zich va bo‘sh mineral massalar yig‘indisidan iborat. Tog‘ jinslarining umumiy soni 1000 yaqin. • Ular bir-biridan mineral tarkibi va kelib chiqishlari bilan farq qiladi.

 Tog‘ jinslari quyidagi sinflarga ajratiladi:  1. Mineral tarkibi bo‘yicha:  a)oddiy (monomineral): gips, achchiqtosh:  b)murakkab (polimineral): granit, dala shpati, kvars, slyuda, rogovaya obmanka.

• 2. Kelib chiqishi bo‘yicha: • - magmatik: • a)chuqurlikda xosil bo‘lgan (intruziv), • b)quyilish natijasida (effuziv) • - cho‘kma •  parchalangan (bo‘lakli): o bo‘sh; o qattiq; •  kimyoviy; •  organogen: •  zoogen; •  fitogen;

• metamorfik: • a) kontaktli; • b) maxalliy (regional). • Yer qobig‘ida minerallar quyidagi tarkibda joylashgan: • Magmatik tog‘ jinslari 87%, metamorfik tog‘ jinslari 8%, cho‘kindi tog‘ jinslari 5% ni tashkil qiladi. • Cho‘kindi tog‘ jinslari Yer yuzining 75% ni qoplaydi. Cho‘kindi tog‘ jinslarining qalinligi 0 dan 15 km gacha. No‘r=3 km.

• Xulosa. • Men bu taqdimotimda qisqacha quyidagilarni tushundim. • Minerallarni paydo bo‘lish sharoiti bo‘yicha sinflarga ajralishini: • Endogen – suv ostida normativ o‘zgarishlar natijasida kristallarga aylanadi. • Ekzogen – suv ostida kristallashish va er sirtida kimyoviymnurash jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan minerallar. • Metamorfik – oldin hosil bo‘lgan minerallarning yuqori harorat ta’sirida va yuqori bosim ta’sirida o‘zgarishi natijasida hosil bo‘lgan minerallar.

Foydalanilgan adabiyotlar. 1. OʻzME . Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 2. R.E.Eshboev, M. SH. Rahimboboeva Geologiya, mineralogiya va petrografiya asoslari. O`quv qo`llanma Toshkent-2011 I.Ergashev. «Muhandislik geologiyasi va gidrogeologiya», T., «O‘qituvchi», nashriyoti, 1990.- 4. M.Z.Nazarov. «Muhandislik geologiyasi va atrof-muhitni muhofaza qilish», T., « O‘zbekiston » nashriyoti, 1994.-200 bet. 5. V.Yunusov. «Injenyernaya geologiya», T., «O‘qituvchi», 1994.- 300 str. 6. Ananev V.I., Korobkin V.I. «Injenyernaya geologiya», Iz - vo «Vo‘sshaya shkola», M., 1973. 7. S.Zoxidov. «Muhandislik geologiyasi», T., «O‘qituvchi», 1988.- 280 betnchi jild. Toshkent, 2000-yil

• E’tiboringiz uchun rahmat • Sheripova Laylo

O'xshashlar

Kimyoviy elementlarning tarqalish oreollarini geokimyoviy xaritalarga tushurish usullari bilan tanishish va o‘rganish

Nazariy geokimyo. Geokimyoda qidiruv va analitik usullar. Elementlarning geokimyoviy tasniflari

Minerallardan olingan ma’lumotlar asosida kimyoviy elementlarni tahlil qilish usullarini o‘rganish

Tog‘ jinslaridan olingan malumotlar asosida kimyoviy elementlarni tahlil qilish usullarini o‘rganish

Kimyoviy elementlarni migratsiyasini o’rganish