Mineral hom ashyo resurslarini majmuasi foydalari - Kimyo - Slaydlar

Mineral hom ashyo resurslarini majmuasi foydalari

Yuklangan vaqt:

15.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

555.0029296875 KB

Ko'chirib olish

Mineral homashyo resurslarini majmuasi foydalari Reja: 1. Ekologik kimyo 2. Mineral xomashyo resurslari 3. Ularni tejash va to’g’ri foydalanish

O’zbekiston Respublikasi Mustaqillikka erishganidan so’ng barcha sohalar qatori ta’lim sohasiga ham yuqori darajada davlat e’tibori qaratildi. Mutaxassisliklar ta’lim dasturlariga o’zgarishlar kiritildi, yani mintaqaviy shart- sharoitlar e’tiborga olinib, o’qitiladigan fan dasturlari qayta tuzildi. Jumladan, Oliy o’quv yurtlari, akademik litsey, kasb-hunar kollejlari va maktablarda “Ekologiya” alohida fan sifatida chuqur o’rganiladigan bo’ldi. Ayniqsa, Oliy o’quv yurtlarining “Kimyo o’qitish metodikasi” ta’lim yo’nalishida “Ekologik kimyo” ixtisoslik fanlari qatorida o’rganila boshlandi.

“ Ekologik kimyo” fani o’z oldiga talabalarga kimyo sanoati va uning atrof-muhitga, biosferaga ko’rsatayotgan ta’siri, uning oqibatlari, ekologik halokatlarning kelib chiqishi, halokatlarning mamlakat iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy hayotiga ta’sirini o’rgatish bilan birga ularda ekologik madaniyat, ekologik tarbiya va ekologik ong tushunchalarini chuqur singdirishni maqsad qilib qo’ygan. Chunki bugungi talaba ertangi pedagog, tarbiyachi, ya’ni o’quvchilarni, yosh avlodni to’g’ri yo’lga boshlovchi mutaxassis pedagog- kadr hisoblanadi.

Inson tabiat bilan o’zaro aloqada bo’lib, uning hayotini tabiatdan alohida tasavvur qilish mumkin emas. Zaminda bitmaydigan, tugamaydigan ne’matning o’zi yo’q. Biz esa bundan ogoh bo’lishimiz zarur. Inson va jamiyat tabiatning ajralmas qismi. Inson tabiatning shunchaki bir qismi emas, balki uning ongli, aql idrokli va faol mavjudotidir. Inson hech qachon tabiatdan tashqarida, u bilan doimiy aloqa va munosabatda bo’lmasdan turib yashamagan va yashay olmaydi ham. Tabiiy resurslar, ya’ni yoqilg’i, ma’danlar, metallar, nafas olinadigan havo, ichiladigan suv, is’temol qilinadigan go’sht, sut, don sarxil mevalar, daryo va ko’llardagi baliqlar, har xil shifobaxsh giyohlar, turli-tuman xom ashyolar bo’lmasa, bir daqiqa ham yashay olmasligimizni juda yaxshi bilamiz, tushunamiz. Tabiiy boyliklar Ollohning odamzotga in’om etgan buyuk ne’matlaridir. Tabiatning barcha nozu-ne’matlari, tabiiy boyliklardan bahramand bo’lishning o’zi inson uchun yuksak baxtdir.

Bu baxt bir necha ming yillik tarixga ega. Bu tarix Yer yuzida insoniyat paydo bo’la boshlagan kezlardanoq boshlangan. Insoniyatning tabiat bilan bo’lgan aloqasi vaqtincha emas, balki doimiy va zaruriydir. Tabiat bilan jamiyat o’rtasidagi aloqadorlik, jamiyatning tabiatga aksincha, tabiatning esa jamiyatga ta’siri kishilarning ongi va irodasiga bog’liq bo’lmagan ob’yektiv zaruriyat, qonuniyatdir. Jamiyatning tabiat bilan aloqadorligi, ta’siri va aks ta’siri kurrayi zamindagi ayrim bir xalqlar, elatlar, millatlar, davlatlar va jamiyatlarga taaluqli bo’libgina qolmay, balki barcha xalqlar va mamlakatlar uchun bir xildagi umumiy va zaruriydir. Tabiiy muhit inson hayoti va faoliyatining doimiy, abadiy va zaruriy shartidir

Odamzot Koinotning gultoji sifatida ilk paydo bo’lgan davrdan, to hozirga qadar tabiatga ta’sir qilib, unga ta’sirni o’tkazib, bu ta’sirni bora-bora kuchaytirib, oqibatda tabiatni batamom o’zgartirib yubordi. Keyingi ming yilliklar davomida insonning tabiatga faol aralashishi natijasida Yer shari yuzasi iqlimi, o’simligi, hayvonot dunyosining tanib bo’lmas darajada o’zgarib ketganligi bunga yaqqol misol bo’ladi. Dunyo tarixida ilk daf ’a, inson faoliyati hayotning eng zarur sarchashmalarining buzilishi va yemirilishiga sabab bo’lmoqda.

Atmosferada karbon dioksid va boshqa toksik moddalar ko’payib borishi hamda ozon qatlamining kamayishi natijasida “issiqxona” ta’sirining vujudga kelishi va kislota yomg’iri, yer va suvning pestisid, kimyoviy o’g’itlar va sanoat chiqindilari bilan ifloslanishi, shahar va barcha o’lkalarni tashvishga solayotgan butunjahon cho’llari, qaqrab yotgan yerlarning kengayishi, yadro va kimyoviy qurollar bilan bog’liq ko’ngilsiz voqealarning rivoji bularning hammasi ko’lami, ehtiyoji va texnologik taraqqiyoti doimiy ravishda o’sib borayotgan inson faoliyatining qaqshatqich zarbasi bo’lib, bizning biosferamizga o’zining salbiy oqibatlarini olib kelmoqda.

Insoniyatning o’z kelajagi, ertangi kunni, istiqbolini o’ylamay qilgan o’zboshimchaliklari, ko’r-ko’rona qilmishlari tufayli tabiat behat ozor chekdi, ko’p amollardan abadiy judo bo’ldi. Har xil kosmik changlar, ilmiy texnikaviy taraqqiyot, ayniqsa, avtomobillar sonining tez darajada o’sib borishi, radioaktiv moddalar va boshqalar ta’siri ostida barcha jonli mavjudotning hayot manbai bo’lgan atmosfera havosi maksimal darajada ifloslanmoqda. Bunday dahshatli hodisalar dunyoning deyarli hamma mamlakatlarida kuzatilyapti. Atrof-muhitning radioaktiv va kimyoviy chiqindilar bilan bulg’anishi, aholining, chorva mollarining, parrandalarning, daryo hamda ko’llardagi, suv omborlari va okeanlardagi baliq va boshqa jonivorlarning ko’plab zaharlanishiga, Yevropa mamlakatlarida ko’plab ro’y berib turgan sigir, buzoq, qo’y, cho’chqalarning oqsil kasalliklariga sabab bo’lmoqda.

O’zbekiston Respublikasi Davlat sanitariya epidimologiya nazorati bergan ma’lumotga ko’ra hozirda Respublikamiz sanoati va qishloq xo’jaligi tarmoqlarida 3 milliondan ortiq kishi band bo’lib, shuning qariyb 1 millionga yaqini zararli sharoitlarda (chang, shovqin, titrash, ultra- va infratovushlar ta’sirida) mehnat qilmoqda. Zararli mehnat sharoitlari hisobiga kasb-patologiya kasalliklari ko’payishi kuzatilmoqda. Jumladan, Respublikamizda so’nggi besh yil davomida bu kasallik (har 10000 ishchiga nisbatan) 1,2 dan to 1,76 gacha ko’paygan, Navoiy tog’-metallurgiya kombinatida bu ko’rsatgich 1,62 dan to 3,2 gacha oshgan.

Ekologik muammo deganda, butun insoniyatga xavf soladigan, ilmiy asoslangan muammolarni tushunish maqsadga muvofiq. “Ekologik kimyo” fanini o’rganishda u bilan o’zaro uzviy bog’liq fanlarni ham o’rganish, bu fanlar to’plagan bilimlardan xabardor bo’lish kerak bo’ladi. “Ekologik kimyo” fanining boshqa fanlar bilan aloqadorligini quyidagicha ifodalash maqsadga muvofiqdir: Fizika Psixologiya Ekologiya Biologiya Geografiya

Har qanday day lat iqtisodiyotida tabiiy resurslar bilan ta’minlanganlik va resurslarni barqaror boshqarish imkoniyatlari mamlakat iqtisodiy holatini tavsiflovchi eng muhim iqtisodiy ko’rsatkichlardan hisoblanadi. Tabiiy resurslarning mavjud emasligi yoki ular sifatining pastligi boshqa turdagi resurslar sarfining ortishiga olib keladi. Iqtisodiyotni modernizasiyalash va ishlab chiqarishni diversifikasiyalash sharoitida resurslardan samarali va kompleks ravishda foydalanishning asosiy yo’nalishlarini o’rganish, atrof muhitni muhofaza qilish bo’yicha muammolarni bartaraf etish muhim ahamiyat kasb etadi.Tabiatdan foydalanishning iqtisodiy mexanizmi, resurslardan samarali va kompleks ravishda foydalanishni jqtisodiy baholash tizimini o’rganish, atrof muhitni muhofaza qilish bo’yicha muammolarni hal etish, shuningdek, tabiatdan foydalanishda investisiyalar samaradorligi va muhitni muhofaza qilish xarajatlarining samaradorligi, yetkazilgan zararni baholashda iqtisodiy hisob kitoblar qilish bo’yicha amaliy ko ‘nikmalarga ega bo’lish fanning asosiy maqsadi bo’lib hisoblanadi.

Resurslarni barqaror boshqarishga erishishga qaratilgan maqbul loyihalarni tanlab olishda texnik, moliyaviy va iqtisodiy tahlillar asosida qarorlar qabul qilish kursning vazifalari bo’lib hisoblanadi. Magistrantlarning “Agroresurslarni barqaror boshqarish” fanini o’zlashtirishlari uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informasion pedagogik texnologiyalarni o’ziga jamlagan modullarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir. Fanni o’zlashtirishda darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma’ruza matnlari, tarqatma materiallari, elektron materiallardan foydalaniladi. Ma’ruza va amaliy mashg’ulotlar dasturlarida mos ravishdagi ilg’or pedagogik texnologiyalaridan foydalaniladi. Ushbu ishchi Fan dasturi iqtisodiyotda zarur bo’ladigan: iqtisodiyotni modernizasiya qilish sharoitida, mavjud resurslardan samarali foydalanish, ulardan foydalanish samaradorligini oshirishning uslublari va tizimlarini takomillashtirish, foydalanish jarayonida tabiatga yetkaziladigan zararli oqibatlarning oldini olish, bu sohada xorijiy mamlakatlar ilg’or tajribalaridan foydalanish usullarini o’z ichiga olgan bo’limlardan tashkil topgan.

O'xshashlar

Mineral o'g'itlarni qo'llashning fiziologik asoslari

Silikatlar (keramika, chinni va fayans)

Sulfat kislotaning ishlatilishi

Antibiotiklar ishlab chiqarishda mehnat gigyenasi

O’zbekiston Respublikasining kimyo sanoatining rivojlanishi haqida