Kimyoviy muvozanat 2 - Kimyo - Slaydlar

Kimyoviy muvozanat 2

Yuklangan vaqt:

24.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

415 KB

Ko'chirib olish

R EJ A : 1. Kirish. 2. Kimyoviy reaksiya tezligi va ta'sir etuvchi faktorlar 3. Katalizatorlar 4. Kimyoviy muvozanat va ta'sir etuvchi faktorlar.

Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar (yoki ulardan biri) konsentrasiyalarining vaqt birligi ichida o’zgarishi bilan o’lchanadi . Masalan, ∆τ=τ2-τ1 vaqt birligida reaksiyada ishtirok etayotgan moddalardan bittasining konsentrasiyasi C=C2-C1 kamaysa, u xolda kimyoviy reaksiyaning o’rtacha tezligi kuyidagicha ifodalanadi: t C t t C C V       1 2 1 2

Konsentrasiya deganda biz h ajm birligida b o ’lgan modda mi q dorini tushunmog’imiz kerak Konsentrasiya deganda biz h ajm birligida b o ’lgan modda mi q dorini tushunmog’imiz kerak. Masalan, 100 l biror gazga 2 g molekula CO 2 aralashgan bo’lsa, bu xolda CO 2 ning konsentrasiyasi 0.002 mol/l bo’ladi

Kimyoviy reaksiya tezligini o’lchash Moddalar konsent- rasiyasini mol/l xisobida Vaqt birligi esa sekund, minut, soat, sutkalar xisobida

erituvchi tabiatiga yoruglik ta'siriga va boshqa faktorlarga bog’lik. Katalizator- ning shtirok etish va etmasligiga Moddalar Sirtining katta- kichikligiga bosimiga temperaturasiga Dastlabki moddalarning Konsentrasi- yalariga reaksiyaga Kirishayotgan moddaning tabiatiga , Kimyoviy reaksiyaning tezligining bog’liqligi

Barcha kimyoviy reaksiyalarni umuman ikki turga bo’lish mumkin: 1) Bir yo’nalishda boradigan qaytmas reaksiyalar 2) Qaytar reaksiyalar. Qaytar reaksiyalarda, tenglik ishorasi o’rniga bir-biriga qarama- qarshi strelkalar quyiladi. Masalan: H 2 + J 2 =2HJQaytmas reaksiyalarda odatda tenglik ishorasi quyiladi. Masalan: Zn+H 2 SO 4 = ZnSO 4 + H 2

Chapdan o’ngga boradigan reaksiyani to’gri reaksiya va o’ngdan chapga boradigan reaksiyani teskari reaksiya deyiladi Massalar ta'sir qonuniga muvofiq HJ moddasi uchun muvozanat xolatida to’gri va teskari reaksiyalar tezliklari quyidagicha yoziladi: Qaytar reaksiyalarda, tenglik ishorasi o’rniga bir-biriga qarama- qarshi strelkalar qo’yiladi. Masalan: H 2 + J 2 2HJ V1 = K1[H2][J2] tugri reaksiya tezligi V2 = K2[HJ]2 teskari reaksiya tezligi Bu yerda: K1- tugri reaksiya tezlik konstantasi K2- teskari reaksiya tezlik konstantasi

Vaqt birligida xosil bo’layotgan va parchalanayotgan HJ molekulalarining soni bir biriga teng bo’ladi • V1=V2 yoki K1[H2][J2]=K2[HJ]2 yoki • K1 va K2 o‘zgarmas qiymatlar bo’lgani uchun ularning nisbatlari ham o’zgarmas 1iymatdir, ya'ni: • bu yerda, K- kimyoviy muvozanat konstantasi deyiladi. Umumiy xolda kaytar reaksiya aA+bB= cC +dD uchun muvozanat konstantasi q uyidagicha • B u yerda, K- kimyoviy muvozanat konstantasi deyiladi. Umumiy xolda q aytar reaksiya aA+bB= cC +dD uchun muvozanat konstantasi q uyidagicha         ; b a d c B A D C K 

Agar kimyoviy muvozanatda turgan sistemaga, reaksiyada ishtirok etayotgan moddalardan birortasini kushsak, tugri va teskari reaksiya tezliklari uzgaradi, vakt utishi bilan asta-sekin yana muvozanat karor topadi. Yangi muvozanat xolatda reaksiyada ishtirok etayotgan xamma moddalarning konsentrasiyalari dastlabki konsentrasiyalardan fark kiladi, lekin muvozanat konstanta uzgarmay koladi. Reaksiya muxiti uzgartirilmasa, muvozanat xolat uzgarmaydi. Kimyoviy muvozanatga kuyidagi parametrlar ta'sir etadi. 1) Reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentrasiyasi. 2) temperatura. 3) bosim (gazsimon moddalar bulsa). (Katalizator esa fakat reaksiya tezligini uzgartiradi). Ushbu parametrlarning birortasini uzgarishi kimyoviy muvozanatni siljishiga olib keladi. Tashki faktorlar (bosim, temperatura, moddalar konsentrasiyasi) dan birortasini uzgarishi natijasida muvozanatni kaysi tomonga siljishini Le-Shatelye prinsipi (1884 y) kuyidagicha ifodalaydi; kimyoviy muvozanatda turgan sistemaning biron parametri uzgarsa, kimyoviy muvozanat shu uzgargan parametrga karama-karshi tomonga siljiydi.

1 . Konsentrasiyaning ta'siri. Muvozanatda turgan sistemadagi biron moddaning konsentrasiyasi oshirilsa, kimyoviy modda shu modda sarf bulishi tomonga siljiydi. Masalan, NH3 ni sintez kilishda H 2 yoki N2 konsentrasiyalari oshirilsa kimyoviy muvozanat NH3 xosil bulishi tomonga siljiydi, ya'ni tugri reaksiya kuchayadi: 3H2 + N2 = 2NH3 Agar NH3 ning konsentrasiyasini oshirsak, muvozanat H 2 va N2 konsentrasiyalari ortadigan tomonga siljiydi: 2NH3 = 3H2 + N2 Demak, muvozanat xolatni ushbu 3H2 + N2 = 2NH3 tenglama shaklida yozish mumkin. 1. Konsentrasiyaning ta'siri. Muvozanatda turgan sistemadagi biron moddaning konsentrasiyasi oshirilsa, kimyoviy modda shu modda sarf bulishi tomonga siljiydi. Masalan, NH3 ni sintez kilishda H 2 yoki N2 konsentrasiyalari oshirilsa kimyoviy muvozanat NH3 xosil bulishi tomonga siljiydi, ya'ni tugri reaksiya kuchayadi: 3H2 + N2 = 2NH3 Agar NH3 ning konsentrasiyasini oshirsak, muvozanat H 2 va N2 konsentrasiyalari ortadigan tomonga siljiydi: 2NH3 = 3H2 + N2

Muvozanatdagi sistemaning temperaturasi oshirilsa, muvozanat endotermik reaksiya tomonga ya'ni issiklik yutilishi bilan boradigan reaksiya tomonga siljiydi. Masalan, yukori temperaturada (1000°) H 2 va O 2 dan H 2 O xosil bulish reaksiyasida 2 H 2 +O 2 =2 H 2 O +Q temperaturani 2000° gacha oshirsak, muvozanat suvning parchalanish reaksiyasi tomoniga siljiydi, chunki bu reaksiya issiklik yutilishi bilan ( endotermik) boradi.

3. Muvozanatdagi sistemaning bosimi oshirilsa, muvozanat xajm kamayadigan ya'ni molekulalar kam xosil buladigan reaksiya tomonga siljiydi. Masalan, ammiak siyetazi reaksiyasida ishtirok etayotgan gazlar nisbati 1:3:2 dan iborat yoki 3H2 + N2 = 2NH3 ya'ni 4 xajm dastlabki gazlardan ikki xajm maxsulot xosil buladi. Binobarin, bosim oshirilganda muvozanat NH3 xosil bulish reaksiyasi tomonga siljiydi. Agar tenglamaning chap va ung tomonidagi molekulalar soni teng bulsa bosimning uzgarishi kimyoviy muvozanatga ta'sir etmaydi. Masalan: CO2 + H2 = CO + H2O reaksiyasining muvozanati bosim uzgarganida uzgarmay koladi .

Geterogen sistemada gazsimon moddalarning molekulalar soni uzgarmasa bosim reaksiya muvozanatiga ta'sir etmaydi. Masalan, MnO+CO = Mn+CO 2 ning muvozanati bosim uzgarishi bilan o’zgarmaydi . Yuqori (1000°, 10000°) temperaturalarda kimyoviy reaksiya tezligi shunchalik katta bo’ladiki, amalda ularni aniqlab bo’lmaydi

Temperatura kancha yukori bulsa elementlar shuncha uziga xos bo’lmagan oksidlanish darajalarini namoyon etadi. Bunga sabab yuqori temperaturadagi buglar xosil bo’lishida tuyinmagan valentli radikallarning ishtirok etishidir. Masalan, suv bug’ida 2000° da H 2 , O 2 , OH-, H+ va O 2 - bundan yukori temperaturada esa, ionlanish maxsulotlari ON-, N+ va O2- lar buladi. Bosimni oshirish gazlarning dissosilanish darajasini kamaytiradi. Masalan, 300000 atmosfera bosimda vodorod metall strukturasiga ega bo’ladi.

Mustahkamlash uchun savollar . • 1) Kimyoviy reaksiya tezligi. • 2) Reaksiya tezligiga konsentrasiyaning, temperaturaning, katalizatorning ta'siri. • 3) Zanjir reaksiyalar • 4) Geterogen sistemalarda sodir buladigan kimyoviy muvozanat. • 5) Rentgen nurlanish • 6) Fotokimyoviy reaksiyalar

O'xshashlar

Kimyoviy muvozanat. Reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasining, temperaturaning kimyoviy muvozanatga ta’siri

Elektrolitik dissotsiyalanish nazariyasi. Kimyoviy muvozanat. Bufer eritmalar

Kimyoviy destruksiya

Kimyoviy qonunlar

Kimyoviy elementlar