Azot - Kimyo - Slaydlar

Azot

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

279.48828125 KB

Ko'chirib olish

R E J A : Kirish. Asosiy qism. 1.1. Azot guruhchasi elementlarining umumiy tavsifi. 1.2. Azotning ochilish tarixi, tabiatda uchrashi. 1.3. Azot elementining olinishi va ishlatilishi. 1.4. Azotning xossalari. 1.5. Azotning muhim birikmalari. 1.6. Azotli o’g’itlar. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. 01 07 05 110C110C 01 110C120C02 02 110C130C02 02 110C140C02 02 110C150C02 110C1F0C02 21 22 02

I. Asosiy qism240C 050A0D0A

1.1. Azot guruhchasi elementlarining umumiy tavsifi. Kimyoviy elementlar davriy jadvalining V guruhi asosiy guruhchasi elementlari azot N, fosfor P, mishyak As, surma Sb va vismut Bi lar hisoblanadi. Bu elementlarning tashqi energetik qavatida elektronlar soni 5 ta bo’lib, energetik qavatchalarda quyidagicha joylashgan ns 2 np 3 nd 0 . Bu elementlarning barchasi tashqi energetik qavatini tugallash uchun 3 ta elektron yetishmaydi. Shuning uchun 3 ta elektron biriktirib olib manfiy 3 - oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Tashqi energetik qavatda joylashgan elektronlar qo’zg’algan holatida (azotdan tashqari) s 1 p 3 d 1 ko’rinishda bo’ladi.

Azotning ochilish tarixi, tabiatda uchrashi Fransuz kimyogari A.Lavuaze XVIII asrning oxirida taklif etgan “azot” so’zi grekchadan kelib chiqqan bo’lib , “ hayotiy emas” (“a” – old qo’shimcha inkor , “zoe” – hayot ) degan ma’noni bildiradi . Lotincha nomi “NITROGENIUM “ – “selitra hosil qiluvchi “ deganidir . 1772-yil shotland kimyogari va vrachi D.Rezerford “mefitik” , ya’ni to’liq bo’lmagan , yonish va nafas olishga yordam bermaydigan havo haqidagi disertatsiyasini bosib chiqardi . Bu maqolada element haqida ma’lumotlar berib o’tdi . Undan 2 yil so’ng , ya’ni 1774-yilda Lavuaze unga “azot” deb nom berdi . 0203 070A09 1B08 05 17 09 22 31 22 04 19 09 12

Azot-o’zining yerda tarqalishi jihatidan boshqa elementlar orasida oldingi o’rinlardan birini egallaydi. Azot tabiatda erkin va birikmalar holida uchraydi. Erkin holatlardagi azot havoda bo’ladi. Havoda hajm jihatdan 78,09% , massa jihatdan 75,53% azot bor. Yer qobig’ida azotning massa miqdori 0,01% ga teng. Azot birikma holida hamma o’simlik va hayvonlar organizmida bo’ladi. Azotning tabiiy holda uchraydigan anorganik birikmalaridan chili selitrasi, boshqacha aytganda NaNO 3 ma’lum. Tabiatda azotning 2 ta izotopi uchraydi 14 N va 15 N, bulardan atiga 0,365% 15 N izotopi, qolgani esa 14 N izotopi hisoblanadi. 0101010101010101010101 1C16 08 0B 1305 31 0C16 1305 1C16 15 27 07 0C16 2E 1707 2E 171807 28 2E 17 2E 1707

Labaratoriyada azot ammoniy nitratni qizdirib olinadi, reaksiya ikki bosqichda boradi. NH 4 Cl (kons) + NaNO 2(kons) → NH 4 NO 2 + NaCl NH 4 NO 2 → N 2 + 2H 2 O Shuningdek, Br 2 ta’sirida ammiakni oksidlab 2 olinadi. 2NH 3 + 3Br 2 → 6HBr + N 2 Azot elementining olinishi va ishlatilishi. 02 070F 0101 17 19 1A 1B 011D 1F1B12 01 19 17 1F 011D 010101 17 19 0117 1F 01 1F 011D 1F 1E 0101 2115 1F 0106 0712 1F 0101 0101 1F17 27 011D 1F 0120 1F 0101 05

Gaz хоlatidagi azоt tеz оksidlanadigan mоddalar rеaksiyasida va tеz ayniydigan maхsulоtlarni saqlashda inеrt muхit sifatida ishlatiladi. Azоt (I) оksidi N 2 O ning оz miqdоri bilan nafas оlganda insоn оrganizmi оg’riqni sеzmaydigan bo’lib kоladi. Shuning uchun uning kislоrоdli aralashmasi mеditsinada narkоz sifatida ishlatiladi. Azоt (IV) - оksidi kuchli оksidlоvchi. Sulfat kislоta оlishda SO 2 - ni SO 3 ga o’tkazishda NO 2 gazidan оksidlоvchi sifatida fоydalaniladi.39 0D 020A3C 1C163B 25 36 020A143B 1D 0A0C0D 1C163B 1D 25 2A 27 10 25 07 14

Odatdagi sharoitda azot rangsiz va xidsiz gaz. Azot suyuq va qattiq xolatlarda xam rangsiz. Azotning kritik xarorati juda past (-147,1 o S); shuning uchun xam uni suyuq xolatga aylantirish ancha qiyin. Azot ximiyaviy reaksiyalarga kirishmaslik jixatidan inert gazlaridan keyin birinchi o’rinda turadi. Lekin ba'zi metallar (masalan, litiy) bilan salgina kizdirgandayoq birikib ketadi. Azot litiy bilan birikkanda litiy nitrid Li 3 N xosil bo'ladi. Azot magniy bilan xam magniy nitrid Mg 3 N 2 xosil qiladi.Azotning xossalari.36 14 1B0D 05 1D 3E 1C16 02 1E 1B02 1E 27 17 1E 27 17 25 07 0203

Vodorodli birikmalari; Laboratoriyada ammiak NH 4 Cl va suyultirilgan ohak Ca(OH) 2 ning quruq kukunlari aralashmasini qizdirish yo’li bilan olinishi mumkin. NH 4 Cl + NaOH = NaCl + NH 3 + H 2 O 2NH 4 Cl + Ca(OH) 2 = 2NH 3 + CaCl 2 + 2H 2 O Sanoatda amiak havodan ajratib olingan azot va vodorod gazi aralashmasining yuqori 200 – 1000 atom bosim, 500 – 550 o C temperaturada Fe + Al 2 O 3 katalizatori ishtirokidagi reaksiyasi natijasi olinadi. Azotning muhim birikmalari.11 410C1E 37 44 05 25 07 21 07 17 37 44 27 07 25 36 2517 37 44 25 07 27 07 25 07 25 36 1D 06 0C 05 07 1C09 25 36 27 07 05 0516

Kislorodli birikmalari; Azotning kislorod bilan hosil qilgan birikmalari. N 2 O-rangsiz va hidsiz gaz, u nerv sistemasiga ta’sir etib, uni qo’zg’atadi, shuning uchun ilgari N 2 O kuldiruvchi gaz deyilgan. Yuqori temperaturada N 2 O kuchli oksidlovchi. NO-rangsiz gaz. U havo kislorodida odatdagi temperaturadayoq oson oksidlanadi. 2NO + O 2 = 2NO 2 2NO 2 + H 2 O = HNO 2 + HNO 3 2HNO 2 + 2HJ = J 2 + 2NO + H 2 O HNO 2 + NaClO = HNO 3 + NaCl 2NaNO 3 + H 2 SO 4 = Na 2 SO 4 + 2HNO 3 4HNO 3 = 4NO 2 + H 2 O + O 229 1C16 17 25 36 08 25 36 1B 17 25 36 17 0B 2517 25 07 25 25 25 07 25 36 25 07 27 2530 25 07 25 07 25 36 30 25 07 27 07 25 27 07 25 1D 37 07 25 1D 37 07 27 3730 27 07 25 07 25 36 25

Nitrat kislоta HNO 3 kuchli kislоta bo’lib, оch sariq tusli, bug’lanib turuvchi, 84 0 S da qaynab, - 42 0 S da qattiq хоlatga o’tuvchi eritma хоlida bo'ladi. Sanоatda 63%, 96% fоizli (d = 1,45 g/sm 3 ) eritmalari ishlab chiqariladi. Labоratоriyada оlinishi: Nitrat kislоta tuzlariga kuchli kislоta ta’sir ettirib оlinadi: KNO 3 + H 2 SO 4 KHSO 4 + HNO 3 Sanоatda nitrat kislоta ammiakni katalitik оksidlab оlinadi: 4NH 3 + 5O 2 4NO + 6H 2 O 2NO + O 2 2NO 217 27 07 0B 28 1D 28 1D 0E 1D 27 2D07 08 01020304050206 07 1B 01 27 07 25 1D 37 07 37 07 27 1D 3B 3717 27 07 25 07 25 36 2517 25 07 25

Tuproqdagi organik moddalarning chirishda azot ammiakga, ammiak oksidlanib HNO 3 aylanadi. Tuproqda HNO 3 hosil bo’lishi bakteriyalar ta’sirida boradi va nitrolanish deyiladi. CaCO 3 + 2HNO 3 = Ca(NO 3 ) 2 + CO 2 + H 2 O O'simliklar HNO 3 ning suvda eriydigan birikmalaridan, masalan kalsiy nitratdan azotni yaxshi o'zlashtiradi. Tuproqdagi kamaygan azotli moddalar o'rnini to’ldirish maqsadida tuproqqa quyidagi mineral o'g'itlar; (NH 4 ) 2 SO 4 , NH 4 NO 3 , Ca(NO 3 ) 2 , CaCN 2 olinadi. Tuproqda CaCN 2 parchalanib ammiak ajratadi. CaCN 2 + 3H 2 O = CaCO 3 + 2NH 3Azotli o’g’itlar.2B 0C03 27 07 30 27 07 0A020B 44 27 07 27 07 27 2D 25 07 25 07 25 36 3642 27 07 03 2B 03 37 2D 25 1D 37 1807 1730 37 1736 27 1807 27 2D 25 1807 25 07 25 07 260C0D 440C4417 25 45 25 3607 27 07 27 05

Xulosa qilib aytish mumkin-ki azot elementini organizmdagi ro'li katta va bu azot aylanishini tushunish mumkin.Tarkibida azot atomi bo‘lgan moddalarni chiqarib tashlash uchun organizm qanday yo‘l tutadi? Ularni siydik tarkibidagi ammiak sifatida chiqarib yuborish mumkin – dengizda yashovchi sut emizuvchi hayvonlarning aksariyatida shunday yo‘l bilan azot organizmdan chiqariladi. Kurs ishini o’rganishim mobaynida ko’pgina adabiyotlar shuningdek, internet ma’lumotlaridan samarali tarzda foydalandim. Kelajakdagi ilmiy faoliyatimda ushbu bilimlardan amaliyotda keng foydalanaman. Xulosa 4D 05 03 0B 0B 0E08 0C1B 15 0C0E0C1E 0B 1E0209 2B

 Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. -Toshkent: O`zbekiston Milliy Ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2000-yil 182 b.  Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch. -Toshkent: Ma`naviyat nashriyoti, 2009-yil 171 b.  Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. -Toshkent: O`zbekiston nashriyoti, 1996-yil 3-tom 175 b.  Ilmiy xabarnoma jurnali. -Andijon-2009-yil № 4-114 b.  Aminov B., Tilanov T. Odam va uning salomatligi. -Toshkent: Ibn Sino nashriyoti, 2001-yil 68-89 b.  Bohodirov F.N. Odam anatomiyasi. -Toshkent: O`zbekiston nashriyoti, 2006-yil 198-201 b.  Boboyeva D. Yurak tana asosi// Shifo-nur jurnali. -Toshkent- 2012-yil № 2-15-24 b. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR01 29 33 01 29 33 01 29 1E 01 2D0F 01 2E 2D040D0121 01 24 0D 01 24 1F 22

Etiboringiz uchun yana bir bor raxmat.

O'xshashlar

Azot

Azot va uning birikmalari

Aminlar (azot atomi tutgan organik birikmalar)

Molekulyar orbitallar metodi mavzusini o’qitish metodikasi (kislorod, uglerod (II) oksid, azot (II) oksid misolida)

Davriy sistemaning V guruh asosiy guruhchasi elementlarining umumiy xossalari. Azot va fosfor birikmalari, olinishi, xossalari, xalq xo’jaligida ishlatilishi