Amino birikmalar - Kimyo - Slaydlar

Amino birikmalar

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.658203125 KB

Ko'chirib olish

Amino birikmalar

Reja: 1. Umumiy ta’rif 2. Nomenklaturasi va izomeriyasi 3. Olinishi 4. Fizik va kimyoviy xossalari 5. Ayrim vakillari 6. Ishlatilishi

Aminlar deb ammiakning vodorodlari, uglevodorod radikallariga almashishidan hosil bo’lgan biriklamalarga aytiladi Aminlar Uglevodorod qismiga qarab 1. To’yingan aminlar 2. To’yinmagan aminlar 3. Aramatik aminlar Amino guruh soniga qarab: 1. Mono- 2. Di- 3. Poliaminlar Tuzilishiga qarab: 1. Birlamchi aminlar 2. Ikkilamchi aminlar 3. Uchlamchi aminlar

NH 3 Ammiak R- NH 2 Birlamchi amin R- NH – R Ikkilamchi amin R- N –R │ R Uchlamchi amin

Ratsional nomenklatura bo’yicha aminlar nomi radikal nomiga “amino” so’zi qo’shib o’qishdan kelib chiqqan. CH 3 -NH 2 CH 3 -NH-C 2 H 5 Metilamin Metiletilamin Sistematik nomenklatura bo’yicha aminlar nomi uglevodorod nomi oldiga “amino” so’zi qo’shib va NH 2 aminoguruh joylashgan uglerod atomini raqami bilan ko’rsatib o’qiladi: 1 2 3 1 2 3 4 5 CH 3 -CH-CH 3 CH 3 -CH-CH 2 -CH-CH 3 │ │ │ NH 2 NH 2 CH 3 2-aminopropan 2-amino-4-metilpentan

Izomeriyasi - aminlarda molekulaning uglevodorod qismini tarmoqlanishi va aminoguruhning joylashuviga bog’liq: CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 2 -NH 2 1-aminobutan CH 3 -CH 2 -CH-CH 3 │ NH 2 2-aminobutan

Olinish usullari:  Galoidalkillarga ammiak ta’sir ettirib olinadi.  Nitrobirikmalarni, nitrillarni, oksimlarni va gidrozonlarni vodorod atomlari bilan nikel katalizatori ishtirokida qaytarib olinadi.  Kislota amidlariga ishqoriy muhitda gipoxlorid ta`sir ettirib olinadi.  Aminokislotalar chirituvchi bakteriyalar ta`sirida o’zidan karbanat angdirid ajratib chiqarib aminlar hosil qiladi.

Fizik xossalari Aminlarning birichi vakillari – metilamin, dimetilamin va trimetilamin gaz, qolganlari suyuqlik bo’lib, yuqori molekulaga ega bo’lganlari esa qattiq moddalardir. Oddiy vakillarining hidi ammiak hidiga yaqin bo’lib molekular massisi ortib borishi bilan bu hid kamayib boradi. Yuqori molekulaga ega bo’lganlarida esa hidsiz bo’ladi. Ularning molekulyar massalari ortishi bilan qaynash temperaturasi va solishtirma zichligi ortib boradi.

Aminlarning fizik xossalari Nomi Suyuqlanish temperaturasi ⁰ C Qaynash temperaturasi ⁰ C D 4 20 Metilamin -92 -7 - Etilamin -83 17 0,706 N-propilamin -81 48 0,741 N-butilamin -51 78 0,764 N-dodesilamin 28 249 -

KIMYOVIY XOSSALARI Aminlarorganik asoslar bo’lib, ularning suvli eritmalari lakmus qog'ozni ko’kartiradi. Ayniqsa, to'yingan uglevodorodlarning aminlari ammiakka nisbatan kuchli asoslardir. Chunki ular suvli eritmada kuchli dissotsilanadi va natijada eritmada yuqori konsentratsiyali gidroksil ionlari hosil bo'ladi: (CH 3 ) 2 NH + H 2 O = [(CH 3 ) 2 NH 2 ] + OH [(CH 3 ) 2 NH 2 ] + + OH - Dimetilammoniy gidroksid

Aminlarning bu xususiyatini ammiak va ayrim aminlarning elektrolitik dissotsilanish konstantalarida ko’rish mumkin: Ammiak 1,79 • 10 -5 Metilamin 4,39 • 10 -4 Dimetilamin 5,20 • 10 -4 Trimetilamin 5,45 • 10 -4 Etilamin 5,60 • 10 -4

Aminlarga kislota tasir ettirib tuzlar olinadi: CH 3 NH 2 + HCl = CH 3 NH 2 • HCl

Nitrit kislotaning ta’siri: Bu reaksiya natijasida aminlarning tuzilish qismi aniqlanadi, chunki nitrit kislota ta’sirida hosil bo’layotgan moddalarga qarab, aminlarni birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi ekanligi aniqlanadi.

Aminlarning alkillanish va asillanish reaksiyalari aminoguruhdagi vodorod hisobiga boradi : R-NH 2 + Cl-C-R’ = R-NH-C-R’ +HCl ││ ││ O O

Ayrim vakillari Metilamin, dimetilamin va trimetilaminlar gaz, ular ammiak hidiga ega. Ular ammoniy xloridga yuqori temperaturada formaldegid ta’sir ettirib olinadi. 2NH 4 Cl +3CH 2 O = 2CH 3 NH 2 •HCl + CO 2 + H 2 O

Diaminlar Molekulasida ikkita — NH 2 guruh saqlagan uglevodorodlarga diaminlar deyiladi. Ularning vakillaridan biri etilendiamin — NH 2 —CH 2 —CH 2 —NH 2 . U 1,2-dibrometanga ammiak ta ’sir qildirib olinadi: Br-CH 2 - CH 2 -Br + 2NH 3 = HBr •NH 2 -CH 2 -CH 2 -NH 2 •HBr

• Putressin (tetrametilendiamin) - NH 2 —CH 2 —CH 2 —CH 2 —CH 2 —NH 2 kristal modda, 27 C da suyuqlanadi. ⁰ • Kadaverin (pentametilendiamin) - NH 2 —CH 2 —CH 2 —CH 2 —CH 2 —NH 2 suyuqlik bo’lib, 170 C da qaynaydi. ⁰ • Aminospirtlar - NH 2 —CH 2 —CH 2 —OH spirtli birikmalar bilan hosil qilgan birikmalari. • Aramatik birikmalar - C 6 H 5 – NH 2 aramatik uglevodorodlar bilan hosil qilgan birikmalari.

Ishlatilishi Aramatik amin yani anilin bo’yoq sanoatida ishlatiladi. Anilinga oksidlovchilar ta’sir etganda, turli rangdagi moddalar hosil bo’ladi, masalan, qora analin hosil bo’ladi. Anilin ko’pchilik dori moddalarni sintez qilishda dastlabki xomashyo hisoblanadi. Bundan tashqari vulkanlash tezlashtirgichlari, pestitsidlar, antioksidantlar va ishlab chiqarish sohalarida qo’llaniladi

Foydalanilgan adabiyotlar • R.A.Shoyimardonov ORGANIK KIMYO II qism “Yangiyul polygraph service” – 2008-y. • A.Abdusamatov ORGANIK KIMYO Toshkent – “Talqin” – 2005-y. • R.Mirzayev, R.Ziyayev, A.Abdusamatov ORGANIK KIMYO To’ldirilgan II nashri Toshkent “O’qituvchi” – 2004-y. • Grem Solomons TW, Kreyg B. Frayl. Organik kimyogar . 2001-yil 10 – nashr. • Uilyam Reysh. (2013 yil 5-may). Aminlar kimyosi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

O'xshashlar

Salitsil kislota va amino benzoy kislota

Geterosiklik birikmalar

Koordinasion birikmalar

Yuqori molekulyar birikmalar

Аzоtli оrganik birikmalar