Aldegidlar - Kimyo - Slaydlar

Aldegidlar

Yuklangan vaqt:

28.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4021.3974609375 KB

Ko'chirib olish

Aldegidlar REJA: 1. Aldegidlar umumiy formulasi, namenkulaturasi 2. Aldegidlar xossalari 3. Aldegiglar olinishi 4. Aldegidlar ishlatilishi 5. Xulosa 6. Foydalangan adabiyodlar

C n H 2 n O Yoki

Nomenklaturasi . Aldegidlarni nomlashda trivial no menklatura keng qo‘llanadi. Bunda tegishli karbon kislota nomidagi “kislota’’ so‘zini “aldegid’’ga almashtirish kifoya. Masalan: chumoli kislotaga mos chumoli aldegid, sirka kislotaga mos sirka aldegid. Sistematik nomenklaturaga ko‘ra, tegishli alkanga -al suffi ksi qo‘shish bilan ko‘rsatiladi. Masalan: propion aldegid propanal, moy aldegid butanal deb nomlanadi.

Fizik xossalari. Aldegidlarning eng birinchi vakili chumoli aldegid (formaldegid) – oddiy sharoitda bo‘g‘uvchi o‘tkir hidli gaz. Aldegidlarning quyi vakillari suyuq modda bo‘lib, suvda va organik erituvchilarda oson eriydi. Yuqori vakillari qattiq moddalar hisoblanadi. Ularning molekulyar og‘irligi ortishi bilan qaynash harorati ortadi. Aldegidlarning ba’zilari (C9va C10) atirgul hidini eslatuvchi xushbo‘y bo‘ladi. Ularning molekular og‘irligi ortishibilan qaynash temperaturasi ko‘tariladi. Normal aldegidlarning qaynash temperaturasi tarmoqlangan zanjirli aldegidnikiga qaraganda yuqori bo‘ladi. Masalan, moy aldegid 75°C da, izomoy aldegid esa 64°C da qaynaydi

Kimyoviy xossalari. Aldegidlar kimyoviy reaksiyalarga oson kirishadi. Bunga sabab karbonil gruppadagi kislorod atomining uglerodga nisbatan elektrmanfiy zaryadlanganligi natijasida karbonil gruppaning qutblanganligidir: >Cd+ =Od–. Aldegidlar , asosan, karbonil gruppa, radikal hamda karbonil gruppaga birikkan vodorod atomi hisobiga reaksiyaga kirishadi. 1. Oksidlanish reaksiyasi. Aldegidlar uchun sifat reaksiya „kumush ko‘zgu“ reaksiyasidir. Uni amalga oshirish uchun toza probirkaga kumush (I) oksidning ammiakdagi eritmasi solinadi (Ag2O suvda amalda erimaydi, lekin ammiak bilan eruvchan birikma [Ag(NH3 ) 2 ]OH hosil qiladi), unga aldegid eritmasi qo‘shiladi va qizdiriladi:

Birikish reaksiyasi karbonil gruppasidagi uziladigan pbog‘lanishi bilan bog‘liq. Uning uzilgan joyiga atomlar va atomlar gruppasi birikadi, masalan, metanol bilan vodorod aralashmasi qizdirilgan katalizator ustidan o‘tkazilganda, u metanolgacha qaytariladi:

Aldegidlar uchun sifat reaksiya

Olinishi

Aldegidlar kimyo sanoati, farmatsevtika, oziq-ovqat va kosmetika kabi ko‘plab sohalarda muhim ahamiyatga ega. Quyida ularning asosiy qo‘llanilish sohalari haqida qisqacha ma’lumot beraman: 1. Organik sintez: Aldegidlar boshqa organik birikmalar sintezi uchun boshlang‘ich moddalar sifatida ishlatiladi. Masalan, formaldegid, metanal birikmasi, plastmassa, qatronlar, yopishtiruvchi moddalar va bo‘yoqlar ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi. 2. Farmatsevtika: Aldegidlar ko‘plab dori-darmonlar sintezida ishlatiladi. Ular antibakterial, antifungal va antiseptik xususiyatlarga ega birikmalar yaratishda asosiy xomashyo bo‘lib xizmat qiladi. 3. Oziq-ovqat sanoati: Benzaldegid kabi aldegidlar oziq-ovqat sanoatida lazzat va hid beruvchi modda sifatida ishlatiladi. U gilos va bodom iforini yaratishda ishlatiladi.

5. Laboratoriya reagentlari: Aldegidlar laboratoriyalarda turli xil kimyoviy reaksiya va tadqiqotlarda reagent sifatida ishlatiladi. Formaldegid biologik namunalarni fiksatsiyalashda (saqlashda) qo‘llaniladi. Aldegidlarning kimyo va kundalik hayotdagi ahamiyati katta, chunki ular ko‘plab mahsulotlarning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi .

Formaldegid, ya’ni metanal CH2O — o‘tkir bo‘g‘uvchi hidli, rangsiz, suvda yaxshi eriydigan zaharli gaz, –21°C da qaynaydi. Uning 40% li eritmasi formalin nomi bilan yuritiladi. Formaldegid aldegidlar gomologik qatorining birinchi vakili bo‘lib, aldegidlarning umumiy formulasidagi (R—C = O) H radikalining o‘rnida vodorod atomi joylashgan, ya’ni:

Asetaldegid, boshqacha aytganda sirka aldegid, ya’ni etanal — o‘tkir hidli, rangsiz suyuqlik, suvda yaxshi eriydi, qaynash temperaturasi 21°C. Yuqori konsentratsiyasi o‘tkir hidli, kichik konsentratsiyasi esa xushbo‘y bo‘ladi; ba’zan uning hidi olma hidini eslatadi (olma tarkibida ozroq miqdorda sirka aldegid bor). Laboratoriya sharoitida asetaldegid, odatda, etil spirtni kislotali muhitda kaliy bixromat bilan oksidlab olinadi

Sanoatda asetaldegid, asosan: — etil spirt bug‘ini katalizator (mis) ta’sirida oksidlash; — asetilenni katalizator (simob) ishtirokida suv bug‘i bilan gidratlash; — etilenni palladiy tuzlari ishtirokida havo kislorodi bilan oksidlash natijasida olinadi. Bu usullar orasida tobora ko‘p qo‘llanilayotgani etilenni to‘g‘ridan to‘g‘ri oksidlashdir:

va ki lla ri Ishlatilish soxalari Sifat reaksiyalari Va kil la ri xi di Farm soxadagi o’rni Asetaldagid va formaldagid haqida tushunchalarol in is hi xossalari Umumiy formulasi Aldegid o’rmoni

Xullosa Aldegidlar – organik birikmalar bo'lib, ularning tarkibida oxirgi uglerod atomiga birikkan karbonil guruhi () mavjud. Ular umumiy formulasi ko'rinishida ifodalanadi, bunda R – vodorod atomi yoki uglevodorod radikali bo'lishi mumkin. Aldegidlar tarkibida karbonil guruhi mavjudligi tufayli ular yuqori reaktivlikka ega.

Foydalangan adabiyotlar ro’yxati: 1.Masharipov,Tirkashev “KIMYO darsligi” 2.Abdusamatov A, Mirzayev R, Ziyayev R “ Organik Kimyo “ 3.10sinf kimyo darsligi 4.Traven V F “Organik kimyo traven” 5. Sodiqov “Organik Kimyo” 6.Organik kimyodan qo’llanma 7.ChatGPT

E’tiboringiz uchun raxmat

O'xshashlar

Aldegidlar va ketonlar

Aldegidlar va ularning xossalari

To’yinmagan aldegid va ketonlar

Aldegid va ketonlarning olinish usullari

Karboksil birikmalari. Gidroksi kislotalar, keton kislotalar