Ўзбекистон Республикаси банк тизими ва унинг таркиби - Iqtisodiyot - Slaydlar

Ўзбекистон Республикаси банк тизими ва унинг таркиби

Yuklangan vaqt:

07.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2725.783203125 KB

Ko'chirib olish

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ БАНК ИШИ КАФЕДРАСИ 1- Мавзу “ Мавзу: Ўзбекистон Республикаси банк тизими ва унинг таркиби” ТАҚДИМОТИ 1

РЕЖА: 1. Банкларнинг пайдо бўлиши, мақсади ва ваз ифалари. 2. Ўзбекистон Республикаси банк тизими ва у нинг шаклланиши. 3. Ўзбекистон Республикаси банк тизимининг ривожланиш босқичлари. 4. Ўзбекистон Республикаси банк тизимининг таркиби.

Адабиётлар рўйхати 1. Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси.-Т.: “Ўзбекистон”, 2012.-4 0 б. 2. Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Марказий банк и тўғрисида”ги Қонуни. – Т.: “Ўзбекистон ”, 2019 йил 11 ноябрь . (1995 йил 21 декабрь) 3. Ўзбекистон Республикасининг “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида” г и Қонуни. – Т.: “Ўзбекистон”, 2019 йил 5 ноябр. (1996 йил 25 апрель) 4. “ Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг 20 17 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони 5. Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахси й жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиш и керак. – Тошкент: “Ўзбекистон” НМИУ, 2017. – 104 б.

• Асосий адабиётлар 6. Омонов А.А, Қоралиев Т.М “Пул ва банклар” Дарслик. Т.: - “ИҚТИСОД-МОЛИЯ”, 2 019 й. – 461 б. 7. Абдуллаева Ш.З. ва б. “Пул ва банклар” Дарслик. Т.: - “ИҚТИСОД-МОЛИЯ”, 2019 й. – 628 б. 8. Абдуллаева Ш.З. “Пул, кредит ва банклар” Дарслик Т. “Иқтисод-Молия” 2010 9. Деньги, кредит, банки. Экспресс-курс : учеб. пособие / под ред. О. И. Лаврушина. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : КНОРУС, 2016.- 544 с. 10. Деньги, кредит, банки : учеб. / под ред. Г. Н. Белоглазовой. – М.: Высшее образование, 201 8.- 245с. 11. Кузнецова, Е.И. Деньги, кредит, банки: Учебное пособие / Е.И. Кузнецова. - М.: ЮНИТ И, 2019. - 567 c. 12. Селищев, А. С. Деньги. Кредит. Банки / А. С. Селищев. - СПб.: Питер, 2017. - 245 с. 13. Frederic S.Mishkin. The economics of money, banking and financial markets. Pearson Education Limited. 2013. 695 pages. 14. Jesus Huerta de Soto. Money, bank credit, and economic cycles. Union Editorial. 2009. 885 pag es 4

• 15. Болвачев, А.И. Деньги, кредит, банки: Учебник / Е.А. Звонова, М.Ю. Богачева, А.И. Болвач ев; Под ред. Е.А. Звонова. - М.: НИЦ ИНФРА-М, 2016. - 592 c. 16. Варламова, М.А. Деньги, кредит, банки: Учебное пособие / М.А. Варламова, Т.П. Варламова, Н.Б. Ермасова. - М.: ИЦ РИОР, 2017. - 128 c. 17. Владимирова. М. П. Деньги, кредит, банки : учеб. пособие / М. П. Владимирова. – 3-е изд., пе рераб. и доп. – М. : КНОРУС, 2017. - 245 с. 18. Галицкая, С. В. Деньги, кредит, финансы: учеб. / С. В. Галицкая. - М.: Эксмо, 2016. - 456с. 19. Абдуллаев У.А. Монетар сиёсат. Т.: «Иқтисод-Молия», 2015. 108- б. 20. Гринспен А. Эпоха потрясений: проблемы и перспективы мировой финансовой системы. Пер. с англ. – М.: Альпина Паблишер, 2017. – 520 с. 21. Красавина Л.Н. Международные валютно-кредитные отношения и финансовые отношения. – Москва: Финансы и статистика, 2016, – 543 с. 22. Эскиндаров М.А., Звонова Е.А. Международные валютные отношения. Учебник. – М.: КНОР УС, 2018. – 540 с.

 ФАРМОН ВА ҚАРОРЛАР 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 2 сентябрдаги «Вал юта сиёсатини либераллаштириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тад бирлар тўғрисида»ги ПФ-5177- сонли Фармони. Ўзбекистон Республикас и қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент, 2017. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 12 сентябрдаги ПҚ- 3270-сонли “Республика банк тизимини янада ривожлантириш ва барқа рорлигини оширишга доир чора-тадбирлар тўғрисида”ги Қарори. Ўзбеки стон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент, 2017. 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 13 сентябрдаги ПҚ- 3272-сонли “Пул-кредит сиёсатини янада такомиллаштириш чора-тадб ирлари тўғрисида”ги Қарори. Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатл ари тўплами. – Тошкент, 2017. 6

4 . Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 9 январьдаги ПФ-5296 сонли “Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ф аолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисид а”ги Фармони. Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўп лами. – Тошкент, 2018. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 12 май 2020 йилдаги “2 020-2025 йилларга мўлжалланган Ўзбекистон Республикасининг б анк тизимини ислоҳ қилиш стратегияси тўғрисида”ги фармони.

Қўшимча адабиётлар  1. Бобакулов Т.И. Ўзбекистон Республикасида миллий валюта к урсининг барқарорлигини таъминлаш бора-сидаги муаммолар ва у ларни ҳал қилиш йўллари. и.ф.д. илм. дар. ол. учун ёз. дисс. авторе ф. – Тошкент: 2008.  2. Абдуллаев У.А. Марказий банкнинг монетар сиёсати ва унинг и қтисодий ўсиш суръатларига таъсири. иқт. фан. ном. илм. дар. о лиш учун ёзилган дисс. автореферати.-Тошкент, БМА. 2011.-21 б.  3. Шомуродов Р.Т. Банк тизимида монетар воситаларни таком иллаштириш йўллари. 08.00.07. Иқтисод фанлари номзоди ... дис с. -Т, 2004. 8

• Интернет сайтлари: • www.lex.uz – Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари маълумо тлари миллий базаси • www.cbu.uz - Ўзбекистон Республикаси Марказий банки расмий сайт и • www.tfi.uz - Тошкент молия институти расмий сайти • www.stat.uz – Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика қўмит асининг расмий сайти • www.sciencedireсt.com – оммабоп илмий журналлар сайти. • www. reader.elsevier.com – оммабоп илмий журналлар сайти. • www. scopus.com. – халқаро мақола ва анжуманлар сайти.9

Маърузада қўлланиладиган янги педагогик технологияла р Ақлий ҳужум: • - ўрганилаётган муаммо ёки масалани гуруҳларга бўлинган ҳолда муҳокама қилиш имконини беради; • - муаммо ёки масаланинг тўғри ечими xусусида талабаларда ани қ тассавур ҳосил бўлади.

Маърузада қўлланиладиган янги педагогик технологияла р Инсерт жадвали: • мустақил ўқиш, маъруза тинглаш жараёнида олинадиган маълум отларни яхлит бир тизимга келтиришга имконият яратади. • олдиндан олинган маълумотни янгиси билан ўзаро боғлаш қобилия тини шакллантиришга имкон беради.

Маърузада қўлланиладиган янги педагогик технологияла р “ Блитс” усули. • Ҳаракатлар кетма-кетлигини тўғри ташкил этишга, мантиқий фикрлашга, ўрганаётган предмети асосида к ўп, xилма-xил фикрла рдан, маълумотлардан кераклигини танлаб олишни ўргатишга қаратилган.

• САВОЛ 1. . Қандай йирик ижтимоий меҳнат тақсимот ларини биласиз?

• ЖАВОБ . ЧОРВАЧИЛИК+ДЕҲҚОНЧИЛИК+ҲУНАРМАНДЧИЛИК

• САВОЛ 1. БАНК ТИЗИМИ ДЕГАНДА НИМАНИ ТУШУ НАСИЗ?

• САВОЛ 1. . Қиймат шаклларининг қандай эволюциялари ни биласиз?

• ЖАВОБ . Қиймат шаклларининг қуйидаги эволюцияси мавжуд. 1) Қийматнинг оддий ёки тасодифий шакли. 2) Қийматнинг тўлиқ ёки кенгайтирилган шакли. 3) Қийматнинг умумий шакли. 4) Қийматнинг пул шакли.

• САВОЛ 1.ПУЛНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШИ ТЎҒРИСИДА НЕЧИ ХИЛ ҒОЯ МАВЖУД ?

Ғоя (Концепция)лар Рационалистик Эволюцион

• САВОЛ 1. Қоғоз пулларнинг юзага келишининг қандай босқичл арини биласиз ?

Қоғоз пуллар юзага келишининг босқичлари • 1- Босқич- Тангаларнинг узоқ вақт муомалада бўли ши қўлдан – қўлга ўтиши натижасида емирилиши; • 2 -Босқич- Танганинг металл таркибининг бузилиш и. • Давлат томонидан онгли равишда давлат хазинаси га тушумни ошириш мақсадида тангаларнинг метал л(олтин, кумуш) миқдорининг камайтирилиши; • 3- Босқич- Давлат томонидан эмиссион даромад ол иш мақсадида хазина билетларининг чиқарилиши.

• САВОЛ 1. Пулнинг мохияти ва хусусиятларига таъриф беринг ?

Пулнинг мохияти ва унинг хусусиятла ри - Пулнинг истеъмол қийматида бошқа товарларнинг қ иймати ўз ифодасини топади. - Пулда ифодаланадиган аниқ меҳнатнинг асосини аб стракт меҳнат ташкил қилади - Пулда ифодаланувчи хусусий меҳнат ижтимоий меҳ нат сифатида намоён бўлади • Пулнинг моҳияти Пул-бу махсус товар, умумий эквивалент бўлиб, абст ракт меҳнат харажатларини ўзида акс эттиради ва то вар хўжалигидаги ижтимоий ишлаб чиқариш муноса батларини ифодалайди

• САВОЛ . ПУЛНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ ТЎҒРИСИД А НИМАЛАРНИ БИЛАСИЗ?

Пулнинг функциялари

• 1. БАНК ТИЗИМИ ДЕГАНДА НИМАНИ ТУ ШУНАСИЗ? • ЖАВОБ. • МАРКАЗИЙ ВА ТИЖОРАТ БАНКЛАРИ- БА НК ТИЗИМИНИ ТАШКИЛ ЭТАДИ. • 2-ПАҒОНАЛИ БАНК ТИЗИМИ БОЗОР ИҚТ ИСОДИЁТИНИ АСОСИ БЎЛИБ ҲИСОБЛАНА ДИ.

САВОЛ 2. БАНК ТИЗИМИГА ОИД ҚАНДАЙ ҚОНУН ЛАРНИ БИЛАСИЗ?

• Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Марк азий банки тўғрисида”ги Қону ни. • • ЯНГИ ҚОНУННИ ҚАБУЛ Қ ИЛИНИШИ • 2019 йил 11 ноябр. • 11 – БОБ. 72- МОДДА.

• БАНКЛАР ВА БАНК ФА ОЛИЯТИ ТЎҒРИСИД АГИ • ЯНГИ ҚОНУННИ ҚАБУ Л ҚИЛИНИШИ • 2019 йил 5 ноябр. • 12 – БОБ. 83- МОДДА.

1 . Банкларнинг пайдо бўлиши, мақсади ва вазифалари. Пулларни сақлаш учун ишончли муассасани топиш зарурлиги пу л хўжалигини юзага келишига сабаб бўлган асосий омил бўлди. Дастлаб бундай муассаса вазифасини ибодатхоналар бажарди. Чунки, ибодатхоналарга ва уларда хизмат қилувчи диндорларга нисбатан давлат ва жамоалар томонидан кучли ишонч мав жуд эди. Ҳатто ашаддий ўғрилар ва талончилар ҳам ибодатхоналарга ҳу жум қилишмаган.

Ибодатхоналарда дастлаб товарларни айирбошлаш натурал шаклда амалга оширилар эди. Бу эса, товарларни сақлаш учун катта ҳажмдаги омборхоналарни т алаб этар эди. Бунинг устига, айирбошлашда эквивалентликни сақлаш муаммоси юзага келди. Натижада ибодатхоналар ходимлари, руҳонийлар металл пулларни нг афзаллигини пайқаб қолишди. Дастлаб олтин, кумуш, мис ва бронзадан пул сифатида кенг фойдал аниш йўлга қўйилди. Кейинчалик улар орасидан олтин ва кумуш умумий эквивалент сифа тида ажралиб чиқди.

Ибодатхоналар ҳисобга олиш операцияларини ҳам амалга оширишга мажбур бўлишди. Чунки, операциялар ҳажми ва уларда иштирок этувчиларнинг сонини к ўпайиши билан операцияларни ҳисобга ол иш мураккаблашди. Товар муносабатларининг пайдо бўлиши ва давлат ҳокимияти инс титутларининг пайдо бўлиши билан ибодатхоналарнинг пул опер ациялари ривожланди. Дастлаб ибодатхоналар пул маблағлари ва мулкларни бепул сақлаш ган. Кейинчалик улар сақлашни пуллик қилишди ва бир вақтнинг ўзида к редит беришни йўлга қўйишди.

БАНКЛАР ПАЙДО БЎЛИШИНИНГ БОШЛАНҒИЧ НУҚТАСИ Асосан ўз мижозлари савдогарлар ўртасида нақд пулсиз ҳисоб китобларни олиб борган

• Дастлабки банкларнинг пайдо бўлиши ва банк операциялари. • Банкнинг келиб чиқиш тарихини ўрганган бир қатор иқтисодчи олим ларнинг хулосасига к ўра дастлабки банклар Италиянинг Венеция ва Г енуя шаҳарларида Х асрда пайдо бўлган. • Шунинг учун ҳам банк сўзи италянча “банcо” сўзидан олиниб “ стол ” деган маънони англатади. • Гарчи валюта айирбошлаш операциялари дастлабки банкларнинг 1-о перацияси бўлсада , ҳозирги пайтда банкларнинг жамиятдаги ўрни ул арнинг кредит операциялари билан белгиланади. • Қадимги ГРЕЦИЯДА пул алмаштирувчи одамларни “ трапезида ” (г рекча-стол), Қадимги РИМДА “ менсарилар” ( лотинча-стол) деб ата шган.

БАНКЛАР ПАЙДО БЎЛИШИНИНГ БОШЛАНҒИЧ НУҚТАСИ • Тарихда биринчи юзага келган расман банк Англия банк и ҳисобланиб у 1694 йилда акционерлик банки сифатида ташкил топган. • Бу банк акционер-эмиссион банк бўлиб, унга давлат то монидан банкнотлар чиқаришга рухсат берилган. • Кейинчалик, саноат ривожланиши нати-жасида банкла р бошқа мамлакатларда ҳам ташкил қилиниб борган.

• Банклар ўзининг специфик яъни “ўзига хос” хусусиятига к ўра мил лий тўлов тизимининг таянчига айлантирилди. • Энди иқтисодиётдаги барча тўловлар банклар орқали ўтадиган б ўлди. Бу банкларнинг иқтисодиётдаги мавқеини кескин оширди. • Биринчи Марказий банк 1650-йилда Швециянинг Рикс банки; • 1694-йилда Англия Марказий банки; • 1800-йилда Франция Марказий бани; • 1893-йилда Италия Марказий банки ; • 1913-йилда АҚШ федерал захира тизими ташкил этилди.

Банкларнинг функциялари. 1. – Вақтинча бўш турган маблағларни йиғиш ва капита лга айлантириш; 2. – Кредит муносабатларида воситачилик қилиш; 3. – Тўлов жараёнларида воситачилик қилиш; 4. – Муомалага кредит воситаларини чиқариш.

Банкнинг турлари • Банклар маълум белгиларига қараб қуйидаги тур ларга бўлинади. • Мулк шаклига қараб: 1. акционер, 2. ноакционер, 3. коммунал, 4. давлат, 5. аралаш, 6. халқаро банклар;

Банкнинг турлари • . Коммунал банклар ихтисослашган кредит ташк илотлар бўлиб, коммунал хўжалик ва уй-жой қу рилишини кредитлаш ва молиялаштириш билан шуғулланади

Банкнинг турлари • Давлат банклари давлат ихтиёрида бўлган кредит муассаса бўлиб, биринчи марта қадимий Римда, Ми срда, кейинчалик -ХVII асрларда Европада вужудга к елган . Давлат банкларининг қуйидаги турлари амалиётда бўлиши мумкин: 1. марказий, 2. тижорат банклари 3. махсус кредит институтлар • . Аралаш банклар капитали давлат томонидан ва б ир қисми хусусий капитал томонидан вужудга келт ирилади.

Банкнинг турлари • Халқаро банклар халқаро пул, ҳисоб ва кредит мунособа тларини олиб борувчи банк бўлиб, давлатлар ўртасида в алюта, кредит ва молия муносабатларини бошқариб бор ади. • Йирик халқаро банклар қаторига Европа ривожланиш в а тараққиёт банки, Халқаро валюта фонди, Халқаро М олия корпорацияси, Халқаро ҳисоб-китоблар банкини ва бошқаларни киритиш мумкин.

Банкнинг турлари • Хорижий банклар тўлиқ ёки қисман чет эл инвес торларига тегишли бўлган банклар бўлиб, улар ўз фаолиятини маҳаллий қонунлар доирасида олиб боради . • Ҳозирги вақтда бундай банклар йирик банкларни нг шўъбалари сифатида фаолият кўрсатади.

Банкнинг турлари Фаолият к ўрсатиши ва бажарадиган функциялар ига к ўра 1. Депозит, 2. Универсал, 3. Ихтисослашган банкларга бўлинади .

Банкнинг турлари • Депозит банклар , асосан аҳоли жамармаларини жа лб қилиш ва жойлаштириш билан шуғулланади. • Универсал банклар турли хил банк операциялари: де позит, кредит, ҳисоб, фоиз, воситачилик ва бошқа о перацияларни бажарувчи банк ҳисобланади. • Германия, Швейцария, Австрия каби мамлакатларн инг тижорат банклари универсал банклар ҳисоблана ди. • Ихтисослашган банклар халқ хўжалигининг маълум соҳаларига ва аҳолига хизмат к ўрсатувчи банклард ир

Банкнинг турлари • Ихтисослаштирилган банкларнинг турлари сифа тида инвестиция, жамғарма, ривожланиш ва та раққиёт банкларини келтириш мумкин. • Кредит тизимининг яна бир қисми нобанк креди т муассасалари бўлиб, давлат ва корхоналарни м олиялаштириши, узоқ муддатли кредитлаш била н шуғулланади.

Банкнинг турлари  Миллий мавқеи бўйича банклар 2 га бўлинади 1. Миллий банклар 2. Хорижий банклар .

Кредит тизими • Кредит тизими деб кредит муносабатлар мажмуас и ва кредит муносабатларни ташкил қилувчи ва ам алга оширувчи кредит институтлар йиғиндисига ай тилади. • Кредит тизими орқали ҳуқуқий ва жис-моний шахс ларнинг вақтинча бўш маблағлари йиғилади ва корх она, ташкилотларга, аҳолига, давлатга вақтинча ф ойдаланишга берилади. • Кредит тизими бир неча бўғинлардан иборат бўлиш и мумкин.

Кредит тизими • Маблағларни жалб қилиши ва тақсимланишига қараб кредит тизими бўғинлари ўз хусусиятлари га эга бўлади. • Жаҳон амалиётида кредит тизими ўзининг таш кил қилиниш турига қараб қуйидаги гуруҳларга б ўлинади: • – Марказий банк; • – тижорат банклар; • – махсус-кредит институтлар.

Кредит тизими • Бозор иқтисодиёти шароитида икки поғонали кредит банк тизими кўп ма млакатлар иқтисодининг асоси ҳисобланади. Бу Марказий банк, банк инст итутлари ва нобанк кредит муассасаларидир. • Банк институтларига қуйидаги банклар киради: • – тижорат банклар; • – инвестиция банклари; • – жамғармалар жалб қилувчи банклар (Ўзбекистонда Халқ банки); • – ипотека банки; • – савдо банклари; • – ташқи иқтисодий алоқалар бўйича банклар; • – тармоқлар бўйича ихтисослашган банклар ва бошқалар. • Нобанк кредит ташкилотларга: • – инвестиция компаниялари; • – суғурта компаниялари; • – нафақа ва бошқа фондлар киради .

Кредит тизими • Кредит тизимида асосий ўринни банк институт лари, банк институтлари таркибида салмоқли ў ринни тижорат банклари эгаллайди . • Тижорат банклари кредит тизимининг бошқа бўғинларига нисбатан к ўпроқ бўш ресурсларни ж алб қилади ва к ўп миқдорда мижозларга кредитл ар беради

Кредит тизими • Махсус ихтисослашган кредит институтлари (банклар) тижорат банклари фаолиятини тўлдиради. • Улар иқтисодиётнинг кам рентабеллик, кам фойдали т армоқларига (қишлоқ хўжалиги, уй-жой қури-лиш, тадб иркорликни ривожлантириш ва бошқалар) енгил шароит да кредитлар бериш йўли билан уларнинг фаолиятини ра ғбатлантириб, ривожлантириб боради.

• Собиқ СССР банк тизимида Давлат банки моноп ол мавқега эга эди. • У бир вақтнинг ўзида 1. Эмиссия институти, 2. Қисқа муддатли кредитлаштириш 3. Хўжаликларга ҳисоб-китоб операциялари бўйича хизмат к ўрсатувчи марказ ҳисобланарди.

 Марказлаштирилган банк тизими бошқаруви асо сида фаолият кўрсатаётган Республика банклари тор доирада пул ресурслари ҳаракатини бошқара рди.  Ресурсларни тақсимлаш, эмиссион жараёнларни амалга ошириш ва назорат қилиш собиқ «Итти фоқ» Давлат банки қўлида эди.

• Ўзбекистон 1991 йилда мустақилликка эришгандан сўнг, ма млакатда халқаро банк амалиётидаги каби ҳақиқий икки п оғонали банк тизими ташкил топиши йўлида қатъий қада млар қўйилди. • «1991 йилнинг ўзидаёқ «Банклар ва банк фаолияти тўғрисид а» ги қонун қабул қилинди. • Ушбу қонунга кўра, эски Давлат банкининг республика идор аси базасида мустақил Ўзбекистоннинг Марказий банки та шкил этилди ва унга республика давлат, эмиссион ва резерв банки мавқие берилди». • Ўзбекистон Республикаси банк тизими. Ф.Муллажонов таҳрири остида. –Т.: «Ўзбекистон» нашриёти, 2001й. 34 – бет . 59

Ўзбекистон Республикаси Марказий банки • 1992 йил 28 феврал – Марказий банкнинг ташкил этилиши. 1995 йил 21 декабрда «Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида« қонун қабул қилиниши. • 1996 йил 25 апрелда «Банклар ва банк фаолияти тўғрисида« қонун қабул қилиниши. 60

• Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Марк азий банки тўғрисида”ги Қону ни. • • ЯНГИ ҚОНУННИ ҚАБУЛ Қ ИЛИНИШИ • 2019 йил 11 ноябр. • 11 – БОБ. 72- МОДДА.

• БАНКЛАР ВА БАНК ФА ОЛИЯТИ ТЎҒРИСИД АГИ • ЯНГИ ҚОНУННИ ҚАБУ Л ҚИЛИНИШИ • 2019 йил 5 ноябр. • 12 – БОБ. 83- МОДДА.

• Марказий банк иқтисодий жиҳатдан мустақил бўлга н, юридик мақомга эга ташкилот ҳисобланади. • Марказий банк ўз даромадлари ҳисобидан харажатлар ни амалга оширади. • Агар унинг харажатлари даромадларга нисбатан кўп б ўлса, ушбу фарқ (зарар) давлат бюджети ҳисобидан қо плаб берилади. • Ҳисобот йилининг охирида Марказий банк ихтиёрида қолган ортиқча маблағ (фойда) тўлиғича давлат бюд жети ҳисобига ўтказиб берилади.

ЖАҲОН БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ ЭЛЕ МЕНТЛАРИ Банк тизими – бу ягона кредит тизимида фаолият юритаётган банкл ар мажмуидир (йиғиндисидир). Бозор муносабатлари шароитида, одатда, банк тизими 2- поғонали бў лади. 1- поғонада – Марказий банк турса,2- поғонада тижорат банклари тур ади. Европа Марказий банкининг ташкил этилиши билан дунёда 3 поғонали банк тизими пайдо бўлди: (1998 й.) 1-поғона – Европа Марказий банки 2-поғона – евроҳудуд мамлакатлари Марказий банклари 3-поғона- евроҳудуддаги тижорат банклари

Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ташкилий тузилишининг ўзига хос хусусиятлари АҚШ Федерал захира тизими 12 та Марказий банкдан иборат. Ҳар бир Марказий банк фаолияти Бошқарувчилар Кенгаши томонидан назорат қилингани ҳолда, ушбу Марказий банкла рнинг ҳар бири маълум даражада мустақилликка эга. Европа Марказий банки 3 поғонали ташкилий тузилмага эга. Б иринчи поғонада Европа Марказий банки турса, иккинчи поғ онада евроҳудуд мамлакатларининг Марказий банклари тур ади. Россия, Қозоғистон, Ўзбекистонда Марказий банк вертикал мар казлашган тузилмага эга. Яъни, ҳудудларда Марказий банкни нг Бош бошқармалари мавжуд.

. Марказий банк капиталида давлатнинг иштироки [ ] Мамлакатлар Мулкдаги улуши, фоизда Буюк Британия Давлат мулки – 100% Дания Давлат мулки – 100% Голландия Давлат мулки – 100% Россия Давлат мулки – 100% Германия Давлат мулки – 100% Франция Давлат мулки – 100% Швейцария Хусусий шахслар мулки – 43%; Кантон (маъмурий булинма) лар мулки – 57% Италия Банклар ва сугурта компанияларининг мулки – 100% АкШ Федерал резерв Тизимига аъзо банкларнинг мулки – 100% Япония Давлат мулки – 55%; Хусусий шахслар мулки – 45% Австрия Ўзбекистон Федерация мулки – 50 Юридик ва жисмоний шахслар мулки – 50% Давлат мулки – 100%[1]

БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОС ҚИЧЛАРИ. I-ДАВР • – Биринчи босқич XIX асрнинг охиридан 1930-32 йилларга ча бўлган даврни ўз ичига олади. • Бу давр ичида олдинги мавжуд бўлган банклар заминида Собиқ Совет Иттифоқининг кредит тизими ташкил қил инди . • Бу даврда 30-йилларда иқтисоднинг ривожланишига мос келувчи банклар: тармоқ банклари, ўлка банклари, тижор ат банклари, махсус банклар, давлат банклари каби банкл ар фаолият кўрсатган;

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқичлар и. • – Иккинчи босқич 1932 йилдан 1959 йилларгача бўлган даврни ўз ичига олади. • Бу даврда банклар фаолиятида ўзгаришлар юз берди ва банкла р вексель орқали кредитлашдан (ўша даврларда бу кредитлаш а малиётда «эгри» кредитлаш деб ном олган ) тўғридан-тўғри кор хоналарни кредитлашга ўтказилган. • Бу даврда хўжаликлар ўртасидаги вазифалар тақсимланган в а иқтисодиёт соҳалари бўйича банклар ташкил қилинган ҳамд а бу банклар фақат шу соҳаларни узоқ муддатли кредитлаш ва молиялаштириш билан шуғулланган. • Давлат банки эса асосан қисқа муддатли кредитлаш жараёнл арини олиб борган.

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқичлар и . • – Учинчи босқич 1959 йилдан 1988 йилгача бўлган даврн и ўз ичига олади . • Бу даврда мавжуд тармоқ банклари қайта ташкил қи линиб, мамлакатдаги барча кредит муносабатларини ол иб бориш мақ-садида 3 банк ташкил қилинди . 1. Давлат банки 2. Қурилиш банки 3. Ташқи савдо банки бўлган.

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқич лари. 1. Давлат банки иқтисодиётнинг барча соҳаларига (фақат қ ишлоқ хўжалигининг баъзи эҳтиёжлари учун узоқ муддатл и кредитлар берилган) қисқа муддатли кредитлар бериш би лан шуғулланган. 2. Қурилиш банки капитал қўйилмалар билан боғлиқ бўлган харажатларни, қурилишни молиялаштириш, узоқ муддатл и кредитлар бериш билан боғлиқ операцияларни бажарган. 3. Ташқи савдо банки Москвада жойлашган бўлиб, мамлакат нинг экспорт-импорт билан боғлиқ фaoлиятини бошқариб б орган;

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқич лари.  – Тўртинчи босқич банк тизимини қайта ташк ил қилиш даври бўлиб, у 1988 йилдан 1990 йилгач а бўлган даврни ўз ичига олган .  Бу даврда банк тизимида катта ўзгаришлap рўй берди ва Давлат банки билан бир қаторда махсу с тармоқ банклари ташкил қилинди.

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқичлар и. Тармоқ банклар жумласига 1. Саноат Қурилиш банки, 2. Агросаноат банки, 3. Уй-жой қурилиш ва ижтимоий таъминот банки, 4. Жамғарма банк 5. Ташқи иқтисодий фаолият банки кабилар кирган . Бу банклар фаолиятининг хусусиятли томони шунда эди ки, улар ўзи хизмат к ўрсатадиган соҳага узоқ ва қисқа м уддатли кредитлар бериш ҳуқуқига эга эдилар .

Банк тизими ва унинг ривожланиш босқичлар и . • Шу даврдан бошлаб Давлат банкидан кредитлаш функц ияси олиб ташланди ва у эмиссион банк сифатида фаоли ят кўрсатадиган бўлди. • 90-йилларда банк тизимини қайта ташкил қилишдан а сосий мақсад мамлакатда юз бераётган асосий ўзгаришл арни ҳисобга олган ҳолда банклар зиммасига корхоналар ва ташкилотларга комплекс хизмат кўрсатишни таъм инлаш эди.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИ ЧЛАРИ. II-ДАВР • 1-БОСҚИЧ.1991-1994 йил-Ўтиш даври банк тизими • 1.Мамлакатимизда 1991 йил 15 февралда “”анклар ва банк фаолияти тўғр исида”ги Қонунни кабул килиниши • 2.Ўзбекистон Республикаси Мустақиллиги эълон килинди. • 3.1992 йил 2 июлда Давлат банки – Марказий банкга айлантирилди. • 4.Кабул килинган Конститутцияга 124-моддасига асосан, Банк тизимини – Ўзбекистон Марказий банки бошқариши белгилаб қўйилди. • 5.1993 йил 7 майда Валютани тартибга солиш тўғрисидаги Қонун кабул ки линди. • 6.1993 йил 15 ноябрьда сўм купон, 1 сўм-1 рубль нисбатда муомалага кирит илди. • .

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИЧЛАРИ. II-ДАВР • 2-БОСҚИЧ 1994-2000 йиллар- • Миллий валютага асосланган банк тизими. • 1. 1994 йил 1 июлдан сўм муомалага киритилди. • 2. 1995 йил ва 1996 йил Марказий банк ҳамда Банк ва банк фаолияти тўғр исидаги Конун кабул килинди. • 3. 1994-97 йиллар барча банклар 4 йил муддатга Соликдан озод этилди ва Я нги ҳисоб вараклар режаси жорий этилди. • 4. 1997 йил март ойидан пластик карталар жорий этилди. • 5 . Президентнинг Хусусий банклар ташкил этиш Фармони . • 6. 1998 йилдан “Банк мижоз” Дастури тадбиқ этилди. • 7. Базел-1 Стандарти жорий этилди.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИЧЛ АРИ. II-ДАВР • 3-БОСҚИЧ.2000-2005 йиллар • -Замонавий банк тизимини ташкил этиш • 1.2000-2003 йилларда Банк тизимини Ислох қилиш Дастури тасдик ланди. • 2.Ихтисослаштирилган тижорат банкларини Универсаллаштириш б ошланди. • 3.2002-2003 йилларда Ломбард ва Кредит уюшмалари ташкил этилд и. • 4.2003 йил 30 августда “Банк сири” тўғрисидаги Конун кабул килинд и. • 5.2003 йил Октябрда ХВФ 8-бандига асосан жорий операциялар бўйич а Конвертация жорий этилди.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИ ЧЛАРИ. II-ДАВР • 4-БОСҚИЧ.2005-2010 Замонавий банк тизимини ташкил этиш • 1.2005-2007 йилларда Банк тизимини Ислох қилиш Дастури тасдик ланди. • 2.2007-2010 йилларда Банк тизимини Ислох қилиш Дастури тасдик ланди. • 3. Базелнинг 1 ва 2 талаблари такомиллаштирилди. • 4. Электрон тулов, электрон хужжатлар айланиши ва электрон ти жорат тўғрисидаги Қонунлар кабул килинди. • 5.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИ ЧЛАРИ. II-ДАВР • 5-БОСҚИЧ.2010-2017 - Замонавий банк тизимини ташкил этиш • 1.Базель Назорати бўйича Базель -3 Стандарти кабул қилинди. • 2.2010 йил 26 ноябрьда 2011-2015 йилларга банк тизимини ислоҳ қил ишга оид ПҚ-1438 Қарор қабул қилинди. • 3. Базел -3 талабларини 2015*2019 йилда босқичма-босқич жорий эт иш белгиланди. • 4.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИ ЧЛАРИ. II-ДАВР • 7-БОСҚИЧ.2020 –Ҳв. йил-Янгиланган банк тизими • 1. 2020 йил 1 январдан Инфл. Таргет утилди. • 2.2020 йил 12 майда 2020-25 йилларга мўлжалланган банк тизимини ислоҳ қилиш. 5992 ПФ. • 3.2020 ЙИЛ 5 ОКТЯБРДА “Рақамли Ўзбекистон -2030” ПФ-6079. • 4.Рақамли банклар АНОР ВА ТВС банк ташкил этилди. • 5. Ислом молиявий хизматларини жорий этиш буйича вазифала белг иланди.

• БАНК ТИЗИМИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИ ЧЛАРИ. II-ДАВР • 6-БОСҚИЧ.2017-2020 йил-Янгиланган банк тизими • .1. 2017 йил 7февралдаги Ҳаракатлар стратегияси. • 2.2017 йилдаги Валюта сиёсатини либераллаштириш бўйича 1 навба тдаги чора-тадбирлар тўғрисидаги ПФ-5177. • 3.3270-3272 сонли ПҚ. • 4. 2019 ЙИЛ 18 НОЯБРДАГИ ПФ-5877- Инфл. Таргет. • 5.

Эътиборингиз учун раҳмат.

O'xshashlar

Ўзбекистон Республикаси бюджет тизими ва тузилмаси

Франциянинг молия тизими ва унинг институтциянал таркиби

Марказий банк ва унинг функциялари

Банкларнинг келиб чиқиши ва банк тизими

Корхона персонали ва унинг таркиби