Yakka tartibdagi tadbirkorlik va uning huquqiy asoslari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Yakka tartibdagi tadbirkorlik va uning huquqiy asoslari

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4844.890625 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI IQTISODIYOT FAKULTETI IQTISODIY XAVFSIZLIK-75 “ Tadbirkorlik huquqi” fanidan ORALIQ NAZORAT ISHI Oraliq Nazorat mavzusi: Yakka tartibdagi tadbirkorlik va uning huquqiy asoslari

MUNDARIJA: 1. Yakka tartibdagi tadbirkorlikning tushunchasi, faoliyatini yuritishninng huquqiy asoslari. 3. Yakka tartibdagi tadbirkorning O’zbekiston Respublikasida eng ko’p tarqalgan tadbirkorlik faoliyatini subyekti sifatida.ASOSIY QISM KIRISH 2. Yakka tartibdagi tadbirkorlikning davlat ro’yxatidan o’tish tartibi. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar. 4. MCHJ va YTT o’rtasidagi qiyosiy taxlil.01 16 18 06 10 06 1F0203 07 14 2A 22

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 5-oktabrdagi “Tadbirkorlik faoliyatining jadal rivojlanishini ta’minlashga, xususiy mulkni har tomanlama ximoya qilsihga va ishblarmolik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo’shimcha chora tadbirlar to’g’risida”gi PF-4848 sonli farmoniga asosan noqonuniy tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq huquqbuzarlilarni I marta sodir etgan shaxslar huquqbuzarlik aniqlangan kundan e’tiboran bir oy muddatda yetkazilgan zararning o’rnini ixtiyoriy ravishda qoplagan, tadbirkorlik subyekti sifatida ro’yxatdan o’tgan va ruxsat etuvchi zarur hujjatlarni rasmiylashtirgan taqdirda ma’muriy va jinoiy javobgarlikda ozod etilishi belgilandi.

1. Yakka tartibdagi tadbirkorlikning tushunchasi, faoliyatini yuritishninng huquqiy asoslari. Yakka tartibdagi tadbikorlik (Individual entrepreneurship) – Yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyai bilan shug’ullanadigan jismoniy shaxs. Yakka tartibdagi tadbirkorlik yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan mustaqil, xodimlarni yollash huquqisiz, mulk huquqi asosida o’ziga tegishli bo’lgan mol-mulk negizida, shuningdek mol-mulkka egalik qilish va undan foydalanishga yo’l qo’yadigan o’zga ashyoviy huquq asosida amalga oshiriladi.2B290B 2E 11 30 03 1C 1112100C1A100E0E 04 07 21 05 0F 17 17 05

 Qonun hujjatlarida taqiqlanmagan har qanday faoliyatni amalga oshirishga;  Yuridik shaxs bo’lgan boshqa tadbirkorlik subyektlarining muassislari (ishtirokchilari) bo’lishga;  Mulk huquqi asosida o’ziga tegishli bo’lgan mol-mulkka egalik qilishga, undan foydalanish va uni tasarruf etishga;  O’z faoliyati yo’nalishlarini, tovarlar (ishlar,hizmatlar) yetkazib beruvchilarni va o’z tovarlarining (ishlarini, xizmatlarini) istemolchilarini mustaqil ravishda tanlashga;  Tadbirkorlikdan cheklanmagan miqdorda daromad (foyda) olishga, bundan tovarlar(ishlar, xizmatlar) bozorida ustun mavqeni egallab turgan tadbirkorlik faoliyati subyektlari mustasno;  O’z tovarlarini (ishlarini,tovarlarini), ishlab chiqarish chiqindilarini bozor konyunkturasidan kelib chiqib, mustaqil ravishda belgilanadigan narxlar va takliflar bo’yicha yoki shartnoma asosida realizatsiya qilishga , qonun hujjatlarida nazarda tutilgan xollar bundan mustasno;  Barcha ishlab chiqarish harajatlarining o’rni qoplanib, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’langanidan keyin qolgan daromadni (foydani) erkin tasarruf etishga, shu jumladan binolarni, inshootlarni, uskunalarni va o’zga mol-mulikni olishga va tekin, ijaraga (lizingga)olishga hamda ularni tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishga yo’naltirishga;  Tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishga haqli.  Tadbirkorlik faoliyati subyektlari qonun hujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin. 8-modda . Tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlari. Tadbirkorlik faoliyati subyektlari:

Fuqarolik kodeksida ham Yakka tartibdagi tadbirkorlikning huquq va burchlari 6-moddada ko’rsatib qo’yilgan. 6-modda. Yakka tartibdagi tadbirkor o’z nomidan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanadi, huquq va majburiyatlarni oladi hamda amalaga oshiradi. Jismoniy shaxs o’z tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bitimlar tuzayotganida yakka tartibdagi tadbirkor sifatida harakat qilayotganligini agar bu bitimlarni tuzish vaziyatining o’zidan aniq anglashilmasa, ko’rsatishi kerak. Bunday eslatmaninig mavjud emasligi yakka tartibdagi tadbirkorning o’z majburiyatlari bo’yicha zimmasidagi javobgarlikdan ozozd etmaydi.

Tadbirkorlik (biznes) huquqining manbalari. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi barcha huquqlar qatori tadbirkorlik huquqining asosoiy manbaidir. Konstitutsiyaning 12-bobi jamiyatning iqtisodiy negizlari xususida belgilangan qoidalari tadbirkorlik huquqining manbai bo’lib hisoblanadi. 53-moddasida «Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan O‘zbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi. Davlat iste'molchilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini barcha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan babbarobar muhofaza etilishini Kafolatlaydi» deb belgilangan.01 19 0A 12 3A 0F 07 2C 08 09 2F 12 07 2F 2E 3A

Tadbirkorlik (biznes) huquqining asosiy tamoyillari Iqtisodiy faollik erkinligi tamoyili. Tadbirkorlik (biznes) munosabatlariga iqtisodiy uslublarni qo‘llash asosida davlatning ta'sir etish tamoyiliTadbirkorlik (biznes) sub'yektlarining iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish tamoyili Narxlarni erkinlashtirish va bozor infrastrukturasini shakllantirish tamoyiliTovar ishlab chiqaruvchi va xizmat ko‘rsatuvchi sub'yektlarning o‘zaro raqobati tamoyili01 07 30 09 36 1A 24 1C 18 09 2F 26 1A 36 23 18 0A 30 1B 1A 26 18 09 2C 17 26211B 19

Xunarmandchilik faoliyatini amalga oshirayotgan yakka tartibdagi tadbirkorlar tovarlar tayyorlash (ishlar bajarish, xizmatlar ko’rsatish) uchun ko’pi bilan besh nafar shogirdni ularga tegishlicha haq to’lagan xolda jalb etishga haqlidir. Yakka tartibdagi tadbirkor o’z nomidan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanadi, huquq va majburiyatlarni oladi hamda amalga oshiradi. Jismoniy shaxs o’z tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bitimlar tuzayotganida, yakka tartibdagi tadbirkor sifatida harakat qilayotganligini, agar bu bitimlarni tuzish vaziyatining o’zidan aniq anglashilmasa, ko’rsatishi kerak. Bunda eslatmaning mavjud emasligi yakka tartibdagi tadbirkorni o’z majburiyatlari bo’yicha zimmasidagi javobgarlikdan ozod etmaydi.03 3F100F05082F 0D11 070516 101312100F03 071C0C 1205170E09 04 07050B 200503 26 0A0D0C1A0E09 07050B 0A090709 050F0C0E05 1C110E05 07050B 1B092F

2. Yakka tartibdagi tadbirkorlikning davlat ro’yxatidan o’tish tartibi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 24- maydagi “Tadbirkorlik subyektlarini davlat ro’yxatiga olish va hisobga qo’yishning xabardor qilish tartibini joriy etish to’g’risida”gi 357-sonli qaroriga muvofiq, tadbirkorlik subyektlarini davlat ro’yxatiga olish, tegishli ravishda, adliya organlari yoki tuman(shahar)lar hokimliklari huzuridagi Tadbirkorlik subyektlarini ro’yxatdan o’tkazish Inspeksilari tomonidan bir vaqtning o’zida ularni soliq va statistika organlarida hisobga qo’ygan holda amalga oshiriladi.3F 19

Yakka tartibdagi tadbirkorlik tashkil etish uchun Bosqichlar Subyektlar Harakatlar Muddatlar 1-bosqich Jismoniy shaxs yoki dehqon xo’jaligi rahbari 1. Tadbirkorlik subyektini davlat ro’yxatidan o’tkazish uchun hujjatlarni ro’yxatdan o’tkazuvchi organga taqdim etadi. Jismoniy shaxs yoki dehqon xo’jaligi rahbarining xohishiga ko’ra 2bosqich Ro’yxatdan o’tkazuvchi organning mas’ul xodimi 1. Hujjatlarning ro’yxatga muvofiqligi tekshiriladi. 3 ish soatdan ortiq bo’lmagan muddatda 3-bosqich Ro’yxatdan o’tkazuvchi organning mas’ul xodimi 1. Soliq to’lovchining identifikatsiya raqamini berish uchun so’rovnomani tuman(shahar) DSIga elektron pochta yoki faksimil aloqa orqali yuboriladi. 2. Muhr va shtamp eskizini tasdiqlaydi. 1 ish kuni mobaynida 4-bosqich Davlat soliq xizmati organlarining mas’ul xodimi 1. Aniq vaqt rejimida STIR markazlashtirilgan bazasi orqali tadbirkorlik subyektiga STIR beradi. 2. STIR markazlashtirilgan bazasi tegishli yozuvini kiritadi. 3. STIR berilganligi to’g’risidagi ma’lumotnomani ro’yxatdan o’tkazuvchi organning mas’ul xodimiga elektron pochta yoki faksimil aloqa orqali yuboradi. 8 ish soatdan ortiq bo’lmagan muddatda 5-bosqich Ro’yxatdan o’tkazuvchi organning mas’ul xodimi 1. Tadbirkorlik subyektining davlat ro’yxatidan o’tkazilganligi to’g’risidagi ma’lumotlarni davlat reystriga kiritadi. 2. Davlat ro’yxatidan o’tkazilganlik to’g’risidagi guvohnomani va boshqa hujjatlarni beradi Hujjatlar olingan kundan boshlab 2 ish kunidan ortiq bo’lmagan muddatda 6-bosqich Ro’yxatdan o’tkazuvchi organning mas’ul xodimi 1. Davlat reystiridan olingan ma’lumotlar va boshqa hujjatlarni tegishli davlat boshqaruvi organlariga taqdim etadi. Davlat ro’yxatidan o’tkazilgan kundan boshlab 1kun ichida 7-bosqich Tegishli davlat boshqaruvi organlari 1. Tadbirkorlik subyektlarini, shun jumladan, byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi va ish bilan ta’minlashga ko’maklashish jamg’armasi va Respublika yo’l jamg’armasiga sug’urta badallari to’lovchilar sifatida hisobga olinadi. Hujjatlar olingan kundan boshlab 2 kun ichida

Yakka tartibdagi tadbirkor o’z faoliyatini amalga oshirayotganda shaxsiy ish hujjatlari blankalaridan, muxr, shtamplardan foydalanishga haqli, ularning matnlari mazkur shaxs yakka tartibdagi tadbirkor ekanligi haqida dalolat berishi lozim. Yakka tartibdagi tadbirkorlikni amalga oshirish uchun er-xotindan biri er-xotinning umumiy birgalikdagi mol-mulkidan foydalanadigan hollarda, agar qonunda,nikox shartnomasida yoxud er-xotin o’rtasidagi o’zga kelishuvda boshqacha qoida nazarda tutilgan bo’lmasa, erning (xotinning) roziligi talab qilinadi.

3. Yakka tartibdagi tadbirkorning O’zbekiston Respublikasida eng ko’p tarqalgan tadbirkorlik faoliyatini subyekti sifatida. Yakka taribdagi tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish sabablaridan biri sifadida biz shuni aytib o’tishimiz mumkinki, O’zbekiston Respublikasida yakka tartibdagi tadbirkorlarga keng imkoniyatlar yaratib berilmoqda bulardan: ularga berilayotgan kam foizli kreditlar, hamda ularni rivojlantirshga ham juda katta e’tibor qaratilmoqda hozirgi kunda va yakka tartibdagi tadbirkorlikni davlat ro’yxatidan o’tkazish ham juda osonlashtirilmoqda. Hamda ularga soliqlarni to’lashda ham ularga anchagina qulayliklar va hattoki ularni 3 yil muddatda soliqlardan ozod qilish chora tadbirlari ham yo’lga qo’yilmoqda.44 0C 2E16

2017-yil yanvar-dekabr ida yangi tashkil etilgan YTT va Mikrofirmalarning iqtisodiy faoliyat turlari.

Yuridik shaxs – fuqarolik huquq va majburiyatlarining subyektlari hisoblanuvchi korxona muassasa, tashkilotlar. O’zbekiston Respublikasi fuqarolik qonunchiligiga ko’ra yuridik shaxs o’z mulkidan xo’jalik yuritishdan yoki operativ boshqaruvida alohida mol-mulkka ega bo’lgan hamda o’z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, o’z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlariga ega bo’ladigan va ularni amalga oshiriladigan sudda davogar va javobgar bo’ladigan tashkilotdir. 11 43 0B 15101705080D0E09 06 06 05 0A 0A 07

Jismoniy shaxs – huquqiy munosabatlarining ishtirokchisi bo’lgan alohida fuqaro (chet el fuqarolari yoki fuqaroligi bo’lmagan shaxslar)ni ifodalovchi tushuncha. U jamoaviy tuzilma bo’lgan yuridik shaxsdan farq qiladi. Jismoniy shaxs bevosita o’z nomidan ish yuritadi – faoliyat yurgizishi uchun jamoaviy tuzilma – tegishli firma yoki korxonani qonunda belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazish shart emas, J. sh. ning huquq va muomala layoqatining vujudga kelishi hamda barham topishi tartibi ham yuridik shaxslardan farqlanadi. 3B1A26361E221A250B 12101710170916 1C 07101B 1610080907 170D0F100F0B05 2F100D2F 11120521110E05080B05

4. MCHJ va YTT o’rtasidagi qiyosiy taxlil. Mas’uliyati cheklangan jamiyat – deb bir yoki bir necha shaxs tomonidan ta’sis etilgan, ustav fondi. Ta’sis hujatlari bilan belgilab qo’yilgan miqdorlardagi ulushlarga bo’lingan jamiyat tan olinadi. M CH J ning ishtirokchilarining uning majburiyatlari bo’yicha javobgar bo’lmaydilar va jamiyat faoliyati bilan bog’liq zarar uchun o’zlari qo’shgan qiymati doirasida javobgar bo’ladilar. Yakka tartibdagi tadbikorlik (Individual entrepreneurship) – Yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyai bilan shug’ullanadigan jismoniy shaxs. Yakka tartibdagi tadbirkorlik yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan mustaqil, xodimlarni yollash huquqisiz, mulk huquqi asosida o’ziga tegishli bo’lgan mol-mulk negizida, shuningdek mol- mulkka egalik qilish va undan foydalanishga yo’l qo’yadigan o’zga ashyoviy huquq asosida amalga oshiriladi.41 131626 330B 0B1C 070D2F0D0F09 27 2F09170B0D080E 2E052F 0911 0A0D1A16 2E052F 101312100F03 0B0D09080511090B05 11 2F 03 11 15 11 04 07 21 12 2F 2F 15 05

Tadbirkorlikning eng oddiy tashkiliy-huquqiy shakli bo’lib yakka tartibdagi tadbirkorlik (yakka tadbirkorlik) hisoblanadi. Yakka tadbirkorlik – bu yuridik shaxs tashkil etmagan holda jismoniy shaxs (yakka tadbirkor) tomonidan tadbirkorlik amlaga oshirilishidir. Yakka tadbirkorlikning asosiy xususiyatlari: 1. Xususiy mulkka asoslanadi 2. Tadbirkorlikning shaxsiy mehnatiga asoslanadi 3. Yuridik shaxs tashkil etmagan holda amalga oshiriladi 4. Tadbirkorlik faoliyati mehnat stajiga kiritiladi (tadbirkorlik foaliyati tadbirkorning asosiy ish hisoblanadi va ijtimoiy sug’urta badallari to’lab borilgan taqdirda). Yakka tadbirkorlik quyidagi ko’rinishda amalaga oshiriladi: 5. Shaxsiy tadbirkorlik; 6. Birgalikdagi tadbirkorlik: a. Oilaviy tadbirkorlik; b. Dehqon xo’jaligi (yuridik shaxs bo’lmagan); c. Oddiy shirkat.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat – a’zolari jamiyat majburiyatlari bo’yicha faqat o’zlari qo’shgan ulush doirasida javobgar bo’ladigan jamiyat. Ikkitadan kam bo’lmagan jismoniy yoki yuridik shaxslarning kelishuviga ko’ra, umumiy xo’jalik faoliyati bilan shug’ullanish maqsadida ularning ulushlarini qo’shish yo’li bilan tashkil etlishi mumkin. Bunday jamiyat yuridik shaxs hisoblanadi.

Jamiyat tarkibida yuridik shaxs bo’lgan ishtirokchilar o’z mustaqilligini va huquqiy shaxsligini saqlab qoladilar. Jamiyat mablag’lari qatnashuvchilarning ulushi hisobidan shakllantiriladi. Muomalaga aksiylalar chiqarmaydi. Jamiyat a’zolariga pay guvohnomalari beriladi. Jamiyat a’zosi o’z ulushini boshqa shaxsga faqat jamiyat roziligi bilan o’tkazishi, sotishi mumkin.

Yakka tadbirdagi tadbirkorlik Ma’suliyati cheklangan jamiyat Yakka tartibdagi tadbirkorning ta’sischisi jismoniy shaxs buladi. Mas’uliyati cheklangan jamiyatning ta’sischisi esa yuridik shaxs hisoblanadi 2023-yil 1-iyul gacha soliqlardan ozod qilingan. Soliqlarni o’z vaqtida to’laydi. Yakka tartibdagi tadbirkorlikni tashkil etish osonligi. Ma’suliyati chekalangan jamiyatni tashkil etishning ba’zi bir muammolar. 11 18161C 13 3A16361A

Xulosa: Biznesning qay turini boshlamaylik va qaysi soha vakili bo’lmaylik, albatta qonun doirasida o’z burchimiz, majburiyatlarimiz va huquqimizni yaxshilab o’rganishimiz, qonunga hamma vaqt amal qilishimiz shart va majbur. O’zbekiston Respublikasida yakka tartibdagi tadbirkorlikni rivojlanishining asosiy sabablaridan biri bu - yakka tartibdagi tadbirkorlikni jismoniy shaxs ham tashkil etishi oson , hamda ularga yaratililayotgan shart sharoitlar ham anchaginani tashkil etadi. Hattoki Prezidentimiz tomonidan joriy yilning 14 iyul kunidagi qaroriga binoan yakka tartibdagi tadbirkorlarga 2023 yilning 1 iyulgacha barcha turdagi soliqlardan ozod qilindi. Qonun ustuvorligi – kelajagimiz poydevoridir! 38 05 16 2F 08 2E 11 2E 1F 03 01 0203

Foydalanilgan adabiyotlar:  O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi-2018.  O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “2017-2021- yillarda O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi” Internet manbaalar: www.google.uz www.lex.uz www.yandex.ru www.My.gov.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari

Korrupsion xavfni boshqarishning xalqaro huquqiy asoslari va uning bosqichlari

Tadbirkorlik faoliyatining mulkiy asoslari

Tadbirkorlik faoliyati tushunchasi va uning vazifalari

Tijorat banklarining huquqiy asoslari