Tadbirkorlik faoliyatining mulkiy asoslari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tadbirkorlik faoliyatining mulkiy asoslari

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4466.908203125 KB

Ko'chirib olish

IQTISODIYOT FAKULTETIO’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI EK-52 “ Tadbirkorlik huquqi” FANIDAN MUSTAQIL ISHI Barakayev Shaxzodjon “ TADBIRKORLIK FAOLIYATINING MULKIY ASOSLARI”

 Kirish.  Asosiy qisim.  Tadbirkor egaligidagi mulkning tarkibiy qismi va uning huquqiy xolati.  Tadbirkor mulk huquqini himoya qilish tartibi va usullari.  Tadbirkorlarning intelektual mulk ob'yektlaridan foydalanishining o'ziga xos xususiyatlari.  Pul va pul majburiyatlari.  Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. Xulosa.

Kirish. O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI PREZIDENTINING FARMONI INVESTITSIYA VA TASHQI SAVDO SOHASIDA BOSHQARUV TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH CHORA- TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA Mamlakatimizda investitsiya iqlimini yaxshilash, eksport salohiyatini oshirish, biznesni jadal rivojlantirish uchun asos sifatida investitsiya va tashqi savdo faoliyatini samarali tartibga solish bo‘yicha salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, investitsiya jarayonining mahsulotni tashqi bozorlarda ilgari surish yakuniy ko‘rsatkichlari bilan sust bog‘langanligi saqlanib qolmoqda. Davlat boshqaruvining amaldagi tizimi investitsiya va savdo masalalarini alohida tartibga solishga asoslangan, bu esa mazkur sohalarda tashkiliy-huquqiy mexanizmlarni qayta ko‘rib chiqishni taqozo etmoqda. Respublikaning investitsiya salohiyatini oshirish, iqtisodiyotning ustuvor soha va tarmoqlariga investitsiyalarni jalb qilish, investitsiya kiritish jarayonining raqobatbardosh eksportga mo‘ljallangan mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan o‘zaro bog‘liqligini ta’minlash hamda 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi belgilangan vazifalarni amalga oshirilmoqda.

Tadbirkorlik faoliyatini mulkiy asosi tushunchasi Mulkning turlari yuridik asosga ko’ra Aylanmaga qodir, aylanma qobiliyati cheklangan va aylanmadan chiqarilgan mulklar.ko’char va ko’chmas mulk01

Turli maqsaddagi jamg‘armalar. Moddiy va nomoddiy aktivlar.Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan va ishlab chiqarishga mo‘ljallanmagan mulklar.Asosiy va aylanma vositalar. MULKNING TURLARI (Xo‘jalik faoliyatining iqtisodiy belgilariga muvofiq tarzda)0B 14 09 3B 2D 1A22 291F 16

MULKKA EGALIK QILISH HUQUQI Mulk huquqini qo’lga kiritishning umumiy asoslari O‘z shaxsiy manfaatlari uchun narsalar tayyorlash; Egasiz mulk va topilmalar orqali mulkka egalikni qo’lga kiritish; Oldi-sotdi shartnomasi, mahsulot yetkazib berish shartnomasi, hadya shartnomasi va boshqa shartnomalar asosida mulkka egalik qilish huquqini qo’lga kiritilishi; Yuridik shaxsning qayta tashkil etilishi natijasida huquqiy vorislik.Xo‘jalik boshqaruvi natijasida mulkka egalikni qo’lga kiritish;

 Mulk huquqi;  Xo‘jalik yuritish huquqi;  Operativ boshqarish huquqi;  Meros qilib qoldirilgan yer uchastkasiga umrbod egalik qilish huquqi;  Yer uchastkasiga domiy egalik qilish va undan foydalanish huquqi;  Servitutlar. MULKKA EGALIK QILISH HUQUQI Ashyoviy huquqlar:0B 140E0F 1020

8 MULKKA EGALIK QILISH HUQUQI MULKKA EGALIK QILISH Egalik qilish deyilganda, mol-mulkka bevosita ega bo‘lish, uni o‘zida saqlash imkoniyati tushuniladi. Masalan, turar joy Sizning oilangizning xususiy mulki, unga oilangiz egalik qiladi. Mulk egasi jismoniy va yuridik shaxslar bo‘lishi mumkin. Faqat mulk egasigina emas, balki mulkni shartnoma bo‘yicha olgan ijarachi, mol-mulkdan foydalanish (ssuda) haqidagi shartnoma bo‘yicha tekinga berilgan shaxs, mulkni transportirovka qilish(tashish) maqsadida berilgan yuk yetkazib beruvchi ham mulkka egalik qilish mumkin.0B 140E

MULKKA EGALIK QILISH HUQUQI MULKDAN FOYDALANISH Bu mulkdan samarani olish, daromad topish demakdir.MULKNI TASARRUF ETISH Bu mulkni sotish, almashtirish yoki sovg‘a qilish huquqi, o‘zgartirish, ya'ni xossalarini yaxshilash yoki yomonlashtirish huquqiga, mol-mulkni yo‘q qilish huquqiga ega bo‘lishdir.

Mulk huquqi tadbirkorlik faoliyatining huquqiy asosi sifatida Xo‘jalik yurituvini mulkiy asoslarini mulk huquqi tashkil etadi Mulk huquqi Egalik qilish Foydalanish Tassarruf etish

Ommaviy mulkning turlari quyidagilar: Respublika mulki Yer, Yer osti boyliklari, suv, havo bo‘lig‘i, o‘simlik dunyosi, hayvonot dunyosi, boshqa tabiiy boyliklar, davlat xokimiyati organlarining mol- mulki, davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan madaniy va tarixiy boyliklar, respublika byudjeti mablag‘lari, ltin zaxirasi, valyuta fondi va boshqa fondlar, Davlat mablag‘lari hisobiga yaratilgan yoki sotib olingan korxonalar va boshqa mulkiy komplekslar davlat hokimiyati mahalliy organlarining mol-mulki, mahalliy byudjet mablag‘lari, kommunal xo‘jalik korxonalar va boshqa mulkiy komplekslar, munitsipal uy-joy fondi, madaniyat muassasalari, xalq ta'limi muassasalari, sog‘liqni saqlash muassasalari, boshqa mol-mulklar

Fuqarolik huquqining ob'yekti sifatida ashyolar quyidagi turlarga bo‘linadi: • a) xususiy va turga xos alomatlari bilan belgilangan ashyolar • (FK 87-m.); • b) bo‘linadigan va bo‘linmaydigan ashyolar (FK 88-m.); • v) iste'mol qilinmaydigan va iste'mol qiladigan ashyolar (FK 89-m.); • g) asosiy va mansub ashyolar (FK 90-m.). • d) murakkab ashyolar (FK 91-m.).

Tadbirkorlik faoliyatining iqtisodiy manbalari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 36-moddasiga muvofiq, har kim mulk huquqiga ega. Uning 53-moddasiga muvofiq, O‘zbekistonning iqtisodiy negizini har xil shatashkil etadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 36-moddasiga muvofiq, har kim mulk huquqiga ega. Uning 53-moddasiga muvofiq, O‘zbekistonning iqtisodiy negizini har xil shakllardagi mulk tashkil etadi. Tadbirkorlik barcha mulk shakllarining teng huquqliligiga asoslanadi. Mazkur moddaga muvofiq, xususiy mulk "boshqa mulk shaklari kabi" daxlsizdir. FKning 167-moddasiga binoan O‘zbekistonning iqtisodiy negizini xususiy va ommaviy mulk shakllari tashkil etadi.

Tadbirkorlik faoliyatiga jalb etilgan mol-mulk Jalb etilgan mol-mulk deganda olingan qarz, kredit mablag‘lari, ijaraga olingan binolar, transport vositalari va shunga o‘xshash boshqa narsalarni tushunish mumkin. Qonunning 18-moddasiga binoan tadbirkorlik faoliyatining erkinligi uning iqtisodiy manbai bo‘lgan mulk shakllarining teng huquqligi va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishi bilan ifodalanadi.

DAVLAT MULKI Respublika miqyosidagi va munitsipal mulklar davlat mulki deb belgilangan. Ular yer, yer osti boyliklari, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi, havo va havo bo‘shlig‘i va boshqalar. Davlat mulkiga asoslangan tadbirkorlik faoliyatini olib borayotgan sub'yektlar. Davlat mulkining jamiyatda egallagan yetakchilik o‘rni qonun-qoidalar mohiyatini ham o‘ziga xos ravishda belgilab berdi. Masalan, davlat mulkining tarkib topishi, uni muhofaza qilish va unga asosan vujudga keladigan barcha turdagi munosabatlarni tartibga solishga oid qoidalar kolxoz-kooperativ va ayniqsa fuqaroning shaxsiy mulkiga nisbatan tubdan farq qilar va ancha ustun turardi.

DAVLAT MULKI Amaldagi qonun hujjatlarida O‘zbekiston Konstitutsiyasiga amal qilingan holda, mulkning o‘tmishda sotsialistik jamiyatning sinflarga bo‘linishiga asoslanib shakllarga ajratilishiga va qaysi shaklda, kimga tegishli bo‘lishiga qarab o‘rnatilgan tengsizlikka barham berildi. Mulkning kimga tegishli bo‘lishidan qat'i nazar, teng ravishda rivojlanishi uchun imkoniyatlarning mavjud bo‘lishi va ularni bab-baravar huquqiy muhofaza qilish qoidalari O‘zR FKning tegishli moddalariga nazarda tutildi. Iqtisodni tashkil qiluvchi asosiy masala bo‘lishi mulk masalasining bunday ijobiy hal qilinishi ijtimoiy hayotning barcha sohalarida tashabbuskorlik hissiyotlarining kamol topishi, ishlab chiqarishda, xo‘jalik sohasida tadbirkorlik faoliyatlarini amalga oshirishda fuqarolar hamda tashkilotlar, ya'ni jismoniy va yuridik shaxslarning birgalikda bab-baravar manfaatdor bo‘lishi, ular o‘rtasida umumiy mol-mulkning vujudga kelishi va ushbu mulkdan hamkorlikda unumli foydalanish va samarali natijalarga erishish imkoniyatlarini yaratib berdi.

DAVLAT MULK HUQUQI MAZMUNI Davlat mulk huquqi o‘z mazmuni, ya'ni uni egallash, undan foydalanish, uning tasarruf etilishi jihatidan ikki xil guruhga bo‘linishi mumkin: a) davlat korxonalariga va muassasalariga biriktirib qo‘yilgan mol-mulk; b) tegishli byudjet mablag‘lari va davlat korxonalari hamda muassasalariga biriktirilmagan, respublika davlat g‘aznasini tashkil qiladigan mol- mulk.

XUSUSIY MULK Xususiy mulk bozor munosabatlarining asosiy iqtisodiy manbaidir. Xususiy mulk va uning asosida vujudga keladigan munosabatlar bizning qonunchilik faoliyatimizda yangilikdir. Xususiy mulkning joriy qilinishi bilan fuqarolarning huquq layoqati doirasi kengaydi, Endi ular faqat shaxsiy moddiy va madaniy ehtiyojlarini ta'minlash uchun emas, balki xususiy mulk asosida turli tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishga va ishlab chiqarish jarayonida faqat o‘z mehnati emas, balki yollanma mehnatni jalb qilish va uning uchun kerak bo‘lgan qurol-vositalarga ega bo‘lish, ularni ijaraga berish yo‘li bilan qo‘shimcha daromadlar olish kabi huquqlardan foydalanishlari mumkin.

OMMAVIY MULK Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun iqtisodiy manba sifatida xususiy mulk bilan bir qatorda ommaviy (davlat) mulk ham qatnashadi. Ommaviy mulk tushunchasi davlatning barcha fuqarolariga va shuning bilan birga har bir fuqarosiga tegishli bo‘lgan mulk ma'nosini beradi. Lekin u o‘tmishda davlat mulkiga o‘xshash mavhum tushuncha emas, balki uning muayyan ob'yektlari va uni egallab turuvchi, undan foydalanuvchi va uni tasarruf etuvchi sub'yektlari aniq belgilandi. Ommaviy mulk davlatga tegishli mulkdan iborat bo‘lib, u ikki xil ko‘rinishda, ya'ni O‘zbekiston Respublikasi mulki va munitsipal mulkdan tashkil topadi. FKda har bir turdagi mulk huquqining ob'yektlari va sub'yektlarining huquq layoqati haqida umumiy tushuncha beriladi.

UMUMIY MULK Tadbirkorlik faoliyati umumiy mulk, ya'ni bir necha fuqarolar va yuridik shaxslarga tegishli bo‘lgan mol-mulk asosida ham amalga oshirilishi mumkin. Bunday umumiy mulk birgalikdagi va ulushli mulkdan iborat bo‘lishi mumkin.

UMUMIY MULK Birgalikdagi umumiy mol-mulkning barpo bo‘lishi, uning xususiyati hisobga olingan holda quyidagicha belgilanadi: o‘z vazifasini, ya'ni foydalanish maqsadiga munosib bo‘lishini o‘zgartirmagan holda taqsimlanishi mumkin bo‘lmagan (bo‘linmaydigan ashyolar, ya'ni yaxlit tarzda belgilangan mol-mulklar) yoki qonun bo‘yicha taqsimlanishi mumkin bo‘lmagan, ikki yoki undan ortiq shaxslarning mulk huquqiga o‘tgan mol- mulk birgalikdagi umumiy mulk deyiladi.

BIRGALIKDA TADBIRKORLIK FAOLIYATI Tadbirkorlik sub'yektlari, ya'ni tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslar fuqarolardan, fuqarolarning uyushmalaridan (xo‘jalik jamoalari va shirkatlardan), ajnabiy davlatlarning fuqarolari va yuridik shaxslaridan iborat bo‘lishi mumkin.

ULUSHLI MULK Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishda fuqaroning mulki xususiy shakldagi mol- mulkdan iborat bo‘lsa, yuridik shaxsning mulki jamoa (shirkat) mulkidan (agar u jamoalardan, ularning uyushmalaridan, jamoa va kooperativ tashkilotlaridan iborat bo‘lsa) va shuningdek, davlat mulkidan (agar yuridik shaxs davlat korxonalaridan, tashkilotlaridan, birlashmalaridan iborat bo‘lsa) tashkil topishi mumkin.

Qimmatli qog’ozlar Bu qonunda belgilangan tartibda chiqarilgan va nominal qiymatga ega bo‘lgan pullik hujjatdir. Ular mulkchilik munosabatlarini ifodalaydi va qanday mulk yoki pul miqdoriga egalik qilish huquqini tasdiqlaydi. Qimmatli qog’ozlar divident yoki foizlar ko‘rinishida daromad to‘lashni hamda mazkur hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shahslarga berish im-koniyatini nazarda tutadi.

Qimmatli qog’ozlar Blankalar, sertifikatlar shaklida yoki schyotlardagi yozuv shaklida bo‘lishi va hisob-kitob qilishda, shuningdek kredit bo‘yicha garov sifatida foydalanilishi mumkin. Qimmatli qog’ozlar yuridik va jismoniy shahslar o‘rtasidagi ihtiyoriylik asosida tarqatiladi.

E’TIBPRINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish shart-sharoitlari 2

O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatining huquqiy asoslari

Mulkiy sug’urta riskni boshqarish

Yakka tartibdagi tadbirkorlik va uning huquqiy asoslari

Tadbirkorlik shakllari va tadbirkorlik faoliyati