Tuproqning suv xossalari va suv rejimi 2 - Iqtisodiyot - Slaydlar

Tuproqning suv xossalari va suv rejimi 2

Yuklangan vaqt:

20.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

517.9267578125 KB

Ko'chirib olish

TUPROQNING SUV XOSSALARI VA SUV REJIMI REJA: 1. Tuproqdagi suvning o’simliklar uchun ahamiyati. 2. Tuproqdagi suv shakllari va suv xossalari. 3. Tuproqning namlanish koeffitsiyenti va suv tartibi.

OʼSIMLIKLAR HAYOTIDA SUVNING AHAMIYATI.  Tuproqda va oʼsimlikda boʼladigan kimyoviy va biokimyoviy jarayonlar suvli muhitda kechadi.  Oʼsimlik suv bilan yetarli taʼminlangandagina unda oʼsish, rivojlanishi va barcha fizologik jarayonlar normal oʼtadi.  Har qanday madaniy oʼsimlik urugʼi unib chiqishidan oldin maʼlum miqdorda suv shimadi.

OʼSIMLIKLARNI SUVGA TALABI  Oʼsimliklar tarkibida 80-90 % gacha suv boʼladi. Oʼsuv davrida oʼsimliklar bu suvning asosiy qismini bugʼlantirib yuboradi. Kuzatishlarga qaraganda, oʼsimliklar butun vegetatsiya davomida oʼzlashtirgan suvning atigi 0,01-0,03% ni oʼz organizmini shakllanishi uchun sarflaydi.  Oʼsimliklarning suvga boʼlgan talabi ularning rivojlanish fazalariga qarab turlicha boʼladi. Masalan, kuzgi bugʼdoy nay chiqarish va boshoqlash davrida, makkajoʼxori gullash va doni sut pishiqligi fazasida, kartoshka gullash va hosil tugish davrida, kungaboqar gullash va savatcha hosil qilish fazasida, gʼoʼza gullash va meva tugish davrida suvni koʼp talab qiladi. Koʼp yillik ekinlar esa suvga yanada talabchan boʼladi.

УРУҒНИНГ УНИБ ЧИҚИШИ УЧУН СУВ МИҚДОРИ. (УРУҒ ВАЗНИГА НИСБАТАН % ҲИСОБИДА) Экинлар Талаб этиладиган сув Экинлар Талаб этиладиган сув Ғўза 60,0 Зиғир 100,0 Маккажўхори 44,0 Қанд лавлаги 120,3 Буғдой 45,5 Тариқ 25,0 Арпа 48,2 Кўк нўхот 106,8 Жавдар 57,5 Беда 56,3 Сули 59,8 Қизил себарга 117,3

G’O’ZANING SUV SARFI Bir gektar yerdagi gʼoʼza oʼsimligini suvga talabi Chin barg chiqarganda 10-12 m3 Shonalash davrida 30-50 m3 Gullash va ko'sak tugish davrida 80-120 m3 Koʼsaklarni ochilish davrida 30-40 m

Tuproqdagi suvning shakllari. Tuproqda suvning ikki xil shakli bor : fizikaviy birikkan suv va kimyoviy birikkan suv. Kimyoviy birikkan suv mineral kolloidlar va minerallar tarkibida birikma yoki molekula shaklida uchraydi.

Fizikaviy shakldagi suv quyidagi xillarga boʼlinadi: Bugʼsimon suv, Gigroskopik suv, Pardasimon suv, Kapillyar suv, Gravitatsion suv Har qanday sharoitda tuproqdagi suvinig bir qismi bugʼ holatiga oʼtadi. Tuproq gʼovakliklaridagi bugʼ tuproq haroratini oʼzgarib turishi natijasida tomchi holatiga oʼtishi va oʼsimlikning ildizi orqali oʼzlashtirilishi mumkin. Gigroskopik suv-tuproq zarralari yuzasiga singdirilgan namlikdir. Parda suv-tuproq zarrachalarining sirtidan yupqa parda singari oʼrab olgan boʼladi.

Tuproqdagi suv shakllari: 1 – tuproq zarrachalari; 2 – gravitasion suv; 3 – gigroskopik suv; 4 – tuproq havosi suv bug’lari bilan; 5 – pardasimon suv; 6, 7, 8 – kapillyar suv; 9 – sizot suvlari balandligi; 10 – sizot suvlar

Oʼsimlik oʼzlashtira olmaydigan suvning shakli. 1. Gigroskopik suv. 2. Parda suv.

Oʼsimlik oʼzlashtira oladigan suvning shakli. 1. Kapillyar suv. 2. Gravitatsion suv. 3. Bugʼsimon suv . Kapillyar suv - tuproq qatlamlaridagi kapillyar gʼovaklar orqali quyi qatlamdan yuqori qatlamga erkin harakat qiladigan suvdir. Kapillyar suv tuproqning juda mayda kapillyarlarini toʼldiradi va oʼsimlikni suv bilan taʼminlashda asosiy manbalardan hisoblanadi. Tuproqning- nokapillyar gʼovaklari orqali yuqoridan quyi qatlamlariga erkin harakatlanadigan suv gravitatsion suv deyiladi va undan oʼsimlik qisman foydalanadi Gravitatsion suv - tuproqning- nokapillyar gʼovaklari orqali yuqoridan quyi qatlamlariga erkin harakatlanadigan suv gravitatsion suv deyiladi va undan oʼsimlik qisman foydalanadi Bugʼsimon suv - har qanday sharoitda tuproqdagi suvinig bir qismi bugʼ holatiga oʼtadi. Tuproq gʼovakliklaridagi bugʼ tuproq haroratini oʼzgarib turishi natijasida tomchi holatiga oʼtishi va oʼsimlikning ildizi orqali oʼzlashtirilishi mumkin.

OʼSIMLIK OʼZLASHTIRA OLADIGAN SUVNING SHAKLI. Oʼsimlik oʼzlashtira oladigan suvning shakllari Kapillyar suv Gravitatsion suv Bugʼsimon suv

TUPROQDAGI SUV SHAKLLARI

TUPROQNING SUV XOSSALARI Tuproq qatlamlari orasida ushlanib qolgan suv miqdoriga – tuproqning nam sig’imi deyiladi. Tuproq ushlab qolgan suv miqdori va holatiga qarab nam sig’imi to’liq, kapillyar va maksimal molekulyar bo’ladi.

Agar tuproqdagi hamma bo’shliqlar suv bilan to’liq to’yingan namlikka - t o’liq nam sig’imi deyiladi. Tuproqning faqat kapillyar bo’shliqlari suv bilan to’yingan bo’lsa, u holda kapillyar nam sig’imi yoki nisbiy nam sig’imi deyiladi. Maksimal molekulyar nam sig’imi deb tuproq qatlamida faqat parda suv bo’lganda aytiladi.

Tuproqning suv o‘tkazuvchanligi deganda, qatlamning ustki qismidan pastki qismiga ma’lum miqdordagi suvni o‘tkazish xususiyati tushuniladi. Tuproqning kapillyarlik yoki suv ko‘tarish qobiliyati — kapillyar yo‘llar orqali suvni pastki qatlamdan yuqoriga ko‘tarilishidir. Suvning kapillyar orqali yuqoriga ko‘tarilish tezligi va balandligi tuproqning mexanik tarkibiga, donadorligiga va qatlam zichligiga bog‘liq bo‘ladi. Tuproqning gigroskopikligi deganda uning havodagi suv bug‘larini singdirib olish xususiyati tushuniladi. Tuproqning gigroskopikligi gumus, loyqa va kolloid zarrachalarining miqdori va xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi.

G’O’ZA ILDIZINING RIVOJLANISHI  Tuproqning namligiga bogʼliq holda gʼoʼza ildiz tizimining rivojlanish tavsifi:  1 – namlik yetarlicha emas;  2 – moʼʼtadil namlik sharoitida;  3 – meʼyoridan ortiqcha namlik sharoitida.

TUPROQNING NAMLANISH KOEFFITSIENTI

 Tuproqning suv oʼtkazuvchanligi deb yuqoridan pastki qatlamlariga suv oʼtkazish qobiliyati ga aytiladi.  Kapillyar oraliqlar orqali suvni pastdan yuqoriga koʼtarishiga esa, tuproqning suv koʼtarish xususiyati deyiladi.  Suv oʼtkazuvchanlik va suv koʼtarish tezligi sm/sek, sm/min va sm/soatlarda ifodalanadi.  Tuproqning suv xossalari uning mexanik tarkibiga, strukturasiga va tuzilishiga bogʼliq boʼladi.

MULOQOT SAVOLLARI: 1. Tuproqda suv nima uchun zarur? 2. Tuproqda suv qanday shakllarda bo‘ladi? 3. Tuproqning suv xossalarini izohlang. 4. Tuproqning namlanish koeffitsenti deganda nima tushuniladi? 5. Tuproqning qanday suv tartiblari mavjud?

O'xshashlar

Suv resurslaridan foydalanilganligi uchun soliq

Turistlarga suv transportida xizmat ko‘rsatish

Yer-suv resurslari va ulardan foydalanish masalalari

Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqning stavkalari va uni tabaqalashtirish mezonlari

Haroratlar kriteriyasi