Haroratlar kriteriyasi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Haroratlar kriteriyasi

Yuklangan vaqt:

20.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7603.5 KB

Ko'chirib olish

• Haroratlar kriteriyasi • Ekilgan urugʼlarga ularning unib chiqishi va keyingi oʼsishi uchun tuproqda maʼlum harorat boʼlishi kerak. • Urugʼlar muayyan haroratda unib chiqadi. • А gar harorat urugʼning unib chiqishi uchun yetarli boʼlsa, minimal , • oʼsimliklarning oʼsishi va rivojlanishi uchun qulay boʼlsa , optimal, • agar undan yuqori boʼlsa, maksimal temperatura deyiladi. • Maksimal temperatura oʼsimliklarning oʼsishi va rivojlanishiga salbiy taʼsir etadi.

Oʼsimliklar uchun zaruriy harorat

Oʼsimliklarni haroratga munosabati . • Oʼsimlik urugʼining unib chiqishi uchun zarur harorat, yaʼni minimal temperatura bilan oʼrtacha sutkalik temperatura orasidagi farq foydali yaʼni effektiv temperatura deyiladi. • Oʼsimliklar turiga qarab temperatura sharoitiga turlicha munosabatda boʼladi. • Masalan, ulardan baʼzilari yuqori temperaturada(gʼoʼza, suli, makkajoʼxori va boshqalar) normal oʼsib rivojlansa boshqalari bahori don ekinlari nisbatan pastroq temperaturani talab etadi. • Kuzgi don ekinlari qishni yengil oʼtkazadi, bahorgilari esa qishki past temperaturada nobud boʼladi.

Уруғларни униб чиқиши ва майсалар пайдо бўлиши учун зарур бўлган минимал харорат Себарга, беда-0-1 Буғдой, арпа-1-2 Нўхат, лавлаги-3-4 Кўнгабоқар, картошка-5-6 Маккажухори, соя-8-10 Ловия, оқжўхори, каноп-10-12 Ғўза, ерёнғоқ, шоли-12-14 Себарга, беда-2-3 Буғдой, арпа-4-5 Нўхат, лавлаги-6-7 Кўнгабоқар, картошка-8-9 Маккажухори, соя-10-11 Ловия, оқжўхори, каноп-12-13 Ғўза, ерёнғоқ, шоли-14-15

Ekinlar uchun optimal va maksimal harorat. optimal va maksimal harorat G’o’za К uzgi bug’doy , а rpa, suli Ма kkajo’xori О ptimal - 25-30С Ма ksimal - 35-37С О ptimal - 20-25С Ма ksimal - 30-35С О ptimal 25-30С Ма ksimal - 35-40С

Экинларни ўсув даврида талаб этилган фойдали хароратлар йиғиндиси (А.Г.Гольцберг маълумоти) Арпа- 950-1450С Сули- 1000-1600С Бахорги қаттиқ бўғдой-1400-1700С Картошка- 1200-1800С Тарик – 1400-1950С Дон учун экилган маккажухори- 2100-2900С Ғўза-2900-4000С

O’simliklarni haroratga ta’siri O’simliklarni haroratga talabi Mo’tadil iqlim sharoitida o’sadigan o’simliklar и Жанубий иқлимда ўсадиган ўсимликлар Арпа, сули, буғдой, жавдар, кўк нўхат, беда Ғўза, маккажухори, оқ жухори, шоли, қовун, тарвус Униб чиқади-1-5С Гуллайди-10-12С Униб чиқади-10-12С Гуллайди-15-20С

• Birinchi guruh - oʼsimliklarining urugʼi erta bahorda - fevralning oxiri va martning boshlarida ekiladi. • А yrim ekinlar sovuqqa ancha chidamli boʼladi. • Masalan, beda qor tagida – 4 0 C , qor boʼlmaganda esa -3 0 C sovuqqa chidaydi.

• Ikkinchi guruh oʼsimliklarning urugʼi kech- yaʼni martning oxiri va aprelning boshlarida ekiladi. • Bu oʼsimliklar orasida gʼoʼza oʼta issiqsevarligi bilan ajralib turadi, chigit tuproq temperaturasi 10-12 C boʼlganda unsa ham, maysasi 16 C da yer betiga chiqadi. • Uning normal oʼsishi va rivojlanishi uchun temperatura 25-30 C dan past boʼlmasligi shart aks holda gʼoʼzaning rivojlanishi susayadi.

O’rta tolali g’o’za uchun foydali harorat Koʼsaklarni ochilishi 660S Chigitni unib chiqish 84 S Shonalash uchun 400 SGullash uchun 415 S Gʼoʼza uchun foydali harorat- 1560S

Issiqlik va o’tkazuvchanlik • Tuproqning issiq qatlamlardan sovuq qatlamlarga issiqlik oʼtkazish qobiliyati uning issiqlik oʼtkazuvchanlik deyiladi. • Tuproqning issiqlik oʼtkazuvchanligi 1 sekundda 1 sm. qalinligidagi 1 sm2 satxidan oʼtgan kaloriya issiqlik miqdori bilan aniqlanadi. • Yerning chuqur qatlamlariga issiqlik borishi tuproqning issiqlik oʼtkazuvchanligiga bogʼliq. • Tuproqda gʼovakliklar soni oshsa issiqlik oʼtkazuvchanligi kamayadi. Nam tuproq quruq tuproqqa nisbatan issiqlikni yaxshi oʼtkazadi ammo tez saflaydi. • Xavo issiqlikni yomon, suv va mineral jinslar yaxshi oʼtkazadi. • Serchirindi tuproq kam chirindi tuproqqa nisbatan issiqlikni sust oʼtkazadi ammo uzoq saqlaydi.

Tuproqning issiqlik oʼtkazuvchanligining omillarga bogʼlikliligi. Yerni qattiq va yumshoqligiga Donodorligiga Organik moddalar miqdoriga namligigaMexanik tarkibigaMINERALOGIK Tuproqning issiqlik oʼtkazuvchanligi qaysi omillarga bogʼliq

• Issiqlik rejimini boshqarish • Issiqlik rejimini boshqarish tuproq unumdorligini oshirishda va ekinlardan moʼl hosil yetishtirishda muhim tadbirlardan hisoblanadi. • Ekinlarning turiga qarab urugʼini unib chiqishi, oʼsishi va rivojlanishi uchun har xil miqdorda issiqlik talab etiladi. • Yerga solingan chirimagan goʼng, organik oʼgʼitlar tuproqning issiqlik rejimini yaxshilaydi, chunki 1 t goʼng chiriganda 4-5 mln kkal issiqlik ajralib chiqadi.

• Yerga barqaror sovuq tushmasdan oldin chuqur va sifatli shudgorlash tuproqning issiqlik rejimini yaxshilashda samarali tadbir hisoblanadi. • Egat va pushtalardagi qulay temperatura rejimi tuproqning fizikaviy xossalari bilan bogʼliq holda chigitning barvaqt va qiygʼos unib chiqishiga imkon beradi. • Bunday yerlarda chigit tekis yerdagiga nisbatan 5-6 kun oldin unib chiqadi. • Tuproq haroratini oshirishni va rejimini tartibga solishning yana bir asosiy omili chigit yoki boshqa ekinlar urugʼi ekilgandan keyin yerlarni mul ь chalashdir. • Mulcha sifatida chirigan goʼng, koʼmir kukuni, qora qogʼoz va plyonka kabi materiallardan foydalanish mumkin.

Т uproqning havo rejimi • Har qanday tuproqda hamma vaqt maʼlum miqdorda havo boʼlib, undagi boʼshliqlarni toʼldirib turadi. • Maʼlum vaqt ichida tuproqqa havo kirishi va uning miqdori hamda tarkibini oʼzgarishi havo rejimi deyiladi. • Tuproqda atmosferadan kirgan havo va tuproqdagi har xil bio-kimyoviy protsesslar natijasida hosil boʼlgan gazlar uchraydi.

А tmosfera va tuproq havosining tarkibi СО2 0,03% О2 20,95%N 78,8% Atmosfer havosi CO2 0,1-1,0% CO2 0,1-1,0% O2 19-21% O2 19-21%N 78-80% N 78-80% Tupro havosiTupro havosi

Т uproq havosi va ahamiyati . • Tuproq havosi unda yashaydigan ayrim mikroorganizmlar uchun zarur, chunki tuproqda havo yetishmasa, aerob mikroorganizmlar hayot kechira olmaydi. Natijada organik qoldiqlar yahshi chirimasdan, oʼsimliklar oʼzlashtira oladigan oziq moddalar hosil boʼlishi uchun sharoit boʼlmaydi. • Tuproq havosi tarkibidagi kislorod tuproqdagi har xil mineral va organik moddalarni oksidlaydi. Natijada oksidlangan baʼzi elementlar eruvchan holatga oʼtsa, ayrimlari aksincha, havo yetarli boʼlmagan tuproqda oʼsimliklar hayoti uchun zararli boʼlgan har xil kimyoviy birikmalar hosil qiladi. • Oʼsimliklarning oʼsishi va rivojlanishi zarur hisoblangan azot anaerob sharoitda gaz holdagi birikmalarga oʼtib, tuproqdan atmosferaga erkin holda chiqib ketadi. Demak tuproqning unumdorligi uchun havoning ahamiyati ham muhim hisoblanadi.

O’simliklar hayotida havoning ahamiyati . • Oʼsimliklar hayotida havo boshqa omillar bilan teng ahamiyatga ega. Chunki oʼsimliklar karbonat angidridni oʼzlashtirganda nafas olish protsessi sodir boʼlib, bunda kislorlodni ham singdiradi va maʼlum miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. • Oʼsimliklar ildizi nafas olganda ajralib chiqadigan SO2 bir qancha mineral moddalarning eruvchanligini oshiradi. Bu oʼsimliklarning yaxshi oziqlanishiga yordam beradi. • Oʼsimliklarda nafas olishga qaraganda fotosintez jarayoni bir necha bor faolroq oʼtadi. Shuning uchun ham oʼsimliklarda organik moddalar toʼplanadi. • Fotosintez jarayonida oʼsimliklar atmosferada 1t uglerod oʼzlashtirsa, ayni vaqtda 2 t erkin kislorod ajralib chiqadi.

• Tuproq havosining tarkibini oʼzgarishi. • Tuproq havosining tarkibi vaqt-vaqti bilan oʼzgarib turadi. • Tuproq havosi tarkibidagi CO2 miqdorining ortishi bilan O2 miqdori kamayadi. • Kislorod tuproq tipiga qarab, 2-3 % gacha kamayadi, • CO2 miqdori esa 10% gacha ortadi.

Tuproq havosi qaysi omillarga bogʼliq Ekinlar turiga Haroratga Namlikka А eratsiyaga

• А tmosfera va tuproq havo-sining almashinishi tezligiga ekinlarni parvarish qilish agrotexnikasi taʼsir etadi. • Yerlarni oʼz vaqtida haydash, sugʼorish, ekin qator oralarini ishlash tuproqda havo almashinishini tezlashtiradi. • Oʼsimlik ildizining nafas olishida va aerob mikroorganizmlar faoliyatida tuproq havosidagi kislorod nihoyatda zarur.

• Izlanishlar shuni koʼrsatadiki,tuproq umumiy gʼovakligini 25-40 % i havo va 75-60% i suv bilan band boʼlganda, madaniy oʼsimliklar yaxshi oʼsadi. • Oʼsimliklarning normal oʼsishi va rivojlanishiga tuproq havosining tarkibi ham taʼsir etadi. • Tuproq havosida kislorod yetishmay, karbonat angidrid miqdori ortiqroq boʼlsa, oʼsimliklarning oʼsishi va rivojlanishi sustlashadi, ayrim vaqtda esa quriydi. • Tajriba maʼlumotlariga qaraganda, tuproqqa kislorod bemalol kirib turgandagina nitrofikatsiya jarayoni aktiv kechadi va azotobakteriyalarning tuproqda azot toʼplashi uchun sharoit vujudga keladi. Kislorod mikroorganizmlar uchun juda zarur hisoblanadi.

Tuproqning havo oʼtkazuvchanligi uning qaysi koʼrsatkichlariga bogʼliq.

• Tuproqning havo oʼtkazuvchanligi nimalarga bogʼliq • Donador gʼovaksimon va yumshoq tuzilishga ega boʼlgan tuproqlar havoni yaxshi oʼtkazadi. • Strukturasiz, zich tuproqlar havoni yomon oʼtkazadi. • Tuproqning oʼzida maʼlum miqdorda havo ushlab turish qobiliyati uning havo sigʼimi deyiladi. • U asosan tuproqning gʼovakligiga va namlanish darajasiga bogʼliq boʼladi.

• Yuqori hosil olish tartiblari. • Ekinlardan yuqori hosil olishda tuproqda qulay havo rejimini yaratish zarur tadbirlardan biri hisoblanadi. • Buning uchun yerni chuqur va sifatli shudgorlash, chizellash, boronalash va kul ь tivatsiyalash kabi agrotexnik tadbirlardan keng foydalanish, tuproqdagi namlikni meʼyoridan oshiq boʼlib ketishiga yoʼl qoʼymaslik zarur.

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!!!

O'xshashlar

O’zbekistonda islohatlarning chuqurlashtirish va iqtisodiyotning erkinlashtirishning asosiy yo’nalishlari

Milliy mahsulotlarning (YaMm) ni ko’paytirish omillari va yo’llari

Mulkchilik tovar pul munosabatlarining shakllanishi

Aholi daromadlari va turmush tarzini yaxshilashning ustuvor yo’nalishlari

Mehmonxonalarni baholanish