Taklif tahlili asoslari va ularga ta’sir etuvchi omillar - Iqtisodiyot - Slaydlar

Taklif tahlili asoslari va ularga ta’sir etuvchi omillar

Yuklangan vaqt:

16.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5755.41015625 KB

Ko'chirib olish

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI “ IQTISODIYOT” FAKULTETI “ MIKROIQTISODIYOT” FANIDAN ORALIQ NAZORAT BO`YICHA TAQDIMOT Mavzu: Taklif tahlili asoslari va ularga ta’sir etuvchi omillar

Reja : 01 02 03 04 Taklif va uning mohiyati Taklifning tahlili asoslari Taklifga ta'sir etuvchi omillar Taklifga narxning ta'siri va o'zgarishi Kirish Asosiy qism Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati

Kirish Loyiha ishining dolzarbligi: Bozorni asosan talab va taklif, raqobat, baho kabilar shakllantiradi, tartibga solib turadi. Talab va taklif qonuning harakati va bozor iqtisodiyoti taraqqiyoti insoniyat jamiyati uchun juda ahamiyatli bo`lgan barcha boyliklardan foydalanish samarasini ko`tarish va inson manfaatiga qaratishda katta imkoniyatlar yaratishini qayd qilish mumkin. Mavzuning ob`ekti va predmeti: bozor, sotuvchi, xaridor, narx, taklif, raqobat. Taqdimot maqsadi: taklifini bozordagi o`rnini chuqurroq o`rganish va unga ta`sir etuvchi omillarni tahlil qilish. O`rganilgan adabiyotlar tahlili: Asosiy foydalangan manbalarimiz xorij tilidagi adabiyotlardir. Taqdimot tayyorlash davomida internet xizmatlaridan keng foydalandik.

Taqiqoyt ob`ekti va predmeti • Ob`ekt Эластиклик назарияси, эластиклик мавзусига оид тушунчалар, таърифлар, формулалар тадқиқот объекти ҳисобланади. • Predmet Талаб ва таклиф эластиклиги мавзусига оид илмий ёндашувлар, функционал боғлиқликлар тадқиқот предмети сифатида танлаб олинди.

Tadqiqotning maqsadi va vazifalari • Tadqiqot maqsadi: “Талаб ва таклиф эластикликлиги” мавзусига оид назарий таърифлар, гарфик ва формулаларни ривожланиш тартибида ўрганиш, эластиклик назариясининг амалиётда қўлланилиши имкониятларини тадқиқ этишдан иборат. • Тадқиқотнинг мақсадидан келиб чиққан ҳолда қуйидаги вазифлар белгилаб олинди: • эластиклик ва унинг турларини ўрганиш; • нуқтасимон ва ёйсимон элистиклик, уларни ҳисоблаш формулаларини ўраниб чиқиш; • даромадга кўра талаб эластиклиги ва кесишган талаб эластиклиги тушунчаларини ёритиш; • талаб эластиклигига кўра сотувчи даромадини максималлаштиришни назарий жиҳатдан тадқиқ этиш; • эластиклик назариясига кўра солиқ юкини истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчи ўртасида тақсимланишини гарфиклар ёрдамида таҳлил қилиш.

Mavzu bo`yicha o`rganilgan adabiyotlar tahlili • “ Талаб ва таклиф эластиклиги” тушунчаси кўплаб иқтисодчи олимлар томонидан ўрганилган. Хусусан, ўзбек иқтисодчи олимларидан Б.Т.Салимов, Ш.И Мустафакуловлар; • Русс иқтисодчиларидан Р.М.Нуреев, Ю.В.Таранухалар; • Шунингдек, эластикликка оид тушунчалар хорижий иқтисодчилардан Р.Пиндайк, Д.Рабинфельд, Р.Кембел, Р.Макконелларнинг илмий асарларида ўз аксини топаган.

7 Tadqiqotda qoʼllanilgan uslublarning qisqacha tavsifi. Taqdimotni tayyorlashda induktsiya, qiyosiy tahlil va grafik usullaridan foydalanilgan;  Tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati. Talab va taklif elastikligi tushunchasiga doir qonuniyatlar, funktsional bogʼliqliklarni oʼrganish va ularning mohiyatini anglash bizga kelgusi ilmiy ishlarimizni olib borish va amaliyotda samarali faoliyat yuritishimiz uchun xizmat qilishi mumkin.

1.Taklif va uning mohiyati PLANNING IDEA STRATEGY FINANCE MARKETING www.yourwebsite.com

• Talabni qondirish uchun zarur bulgan yana bir iqtisodiy kategoriya - taklifdir. Talab bor joyda taklif ham paydo bo’la boshlaydi. Сhunki ma’lum ehtiyojlarni qondirish uchun odamlar mehnat ya’ni ishlab chiqarish jarayoni orqali hayot uchun zaruriy ne’matlar ishlab chiqara boshlaydilar. Taklif ishlab chiqarilgan va muayyan vaqtda bozorga ma’lum bahoda sotish uchun xaridorlarga tavsiya etilayotgan tovarlar va xizmatlar miqdoridir. Taklif va uning mohiyati

etilayotgan tovarlar miqdorini kamaytiradi. Taklif qonuniga muvofiq ma’lum tovarlar bahosining ortishi bilan ishlab chiqaruvchilar foyda olish uchun mazkur tovarlar yoki xizmatlarni ko’plab yaratadilar. Natijada taklif ortadi. Tovarlar va xizmatlar miqdorining o’sishi taklifning ortishiga hamda talabning pasayishi bilan bahoning ham pasayishiga olib keladi. Bozorda taklif qonuni amal qiladi. Taklif qonuniga muvofiq barcha omillar teng bo’lgan sharoitda taklif bahoning o’zgarishiga binoan o’zgaradi. Demak, tovar bahosining o’sishi taklifni ko’paytiradi va aksincha, tovar bahosining pasayishi taklif

Pitsa uchun talab egri chizig‘i chizilgan. Miqdor tanlansa (Q 0 kabi ). Agar siz Q 0 dan talab egri chizig'igacha vertikal chiziqni chizsangiz, firma tanlagan narxni ko'rasiz. Misol rasmda keltirilgan. .P o Q oMisol uchun:

Nima uchun firma bu narxni tanladi, boshqasini emas? Bu haqda o'ylashning bir usuli, narx ikki qismdan iborat. Birinchi qism - ishlab chiqarishning o'rtacha qiymati: bu holda, pitsa ingredientlarining narxi (xamir, sous, pishloq, qalampirni va boshqalar), pitsa narxi, do'konda ijara haqi va ish haqi ishchilarning. Ikkinchi qism - bu firmaning istalgan foydasi, bu boshqa omillar qatorida aynan shu biznesdagi foyda darajasi bilan belgilanadi. Agar siz ushbu ikkala qismni bir-biriga qo'shsangiz, siz firma talab qiladigan narxni olasiz. Rasmda ko'rsatilgandek Q 0 miqdori va Po bilan bog'liq narx sizga firmaning taklif egri chizig'idan bitta nuqta beradi. .P o Q okerakli foyda mahsulot narxi} }

Endi, ishlab chiqarish tannarxi oshdi, deylik. Ehtimol, pishloq har bir pitsa uchun 0,75 dollarga qimmatroq bo'lgan. Agar bu to'g'ri bo'lsa, firma o'z narxini xarajatlarning o'sishi miqdoriga ($ 0,75) oshirishni xohlaydi. Ushbu nuqta taklif egri chizig'iga to'g'ridan-to'g'ri chiziqning boshlang'ich nuqtasidan yuqori chizilgan, ammo rasmda ko'rsatilgandek $ 0.75 ga yuqori. .P 1 Q o kerakli foyda mahsulot narxi{ } }Bir xil foyd aP o {Yangi ko`taril gan narx S

2.Taklifning tahlili asoslari

Taklif Ma’lum vaqt oralig‘idagi narxlarning muayyan darajasida ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchilar tomonidan ma’lum turdagi tovar va xizmatlarning bozorga chiqarilgan miqdori taklif deyiladi. Narx o‘zgarishi bilan sotishga chiqariladigan mahsulot miqdori ham o‘zgarishi sababli talab kabi taklifning ham bir qator muqobil variantlari mavjud bo‘ladi.

Bozor muvozanati • Only in equilibrium is quantity supplied equal to quantity demanded. • At any price level other than P 0 , the wishes of buyers and sellers do not coincide. Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Bozor taqchilligi • “ Excess demand , or shortage, is the condition that exists when quantity demanded exceeds quantity supplied at the current price”*. • When quantity demanded exceeds quantity supplied, price tends to rise until equilibrium is restored. *Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Bozor ortiqchaligi • Excess supply , or surplus, is the condition that exists when quantity supplied exceeds quantity demanded at the current price. • When quantity supplied exceeds quantity demanded, price tends to fall until equilibrium is restored. Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Talab va taklif o`sishi • Talabning oshishi narxning oshishiga, mahsulot qiymatining ko`payishiga olib keladi. • Taklifning oshishi narxning tushishiga va mahsulot qiymatini oshishiga olib keladi. Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Talab va taklif kamayishi • Talabning kamayishi narxning tushishiga hamda mahsulot qiymati kamayishiga olib keladi. • Taklifning kamayishi narxning oshishiga va qiymatning kamayishiga olib keladi Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Narxning o'zgarishi bilan taklif etilayotgan tovar miqdorining to'g'ri bog'liqlikdagi o'zgarishi taklif qonuni deyiladi. Р SР S Iste’molchi uchun narxning oshishi to‘siq rolini o‘ynasa, ishlab chiqaruvchi uchun rag‘batlantirish vazifasini bajaradi.4B 55 4B 55

Taklif chizig'i S (supply) - qancha miqdorda va qanaqangi ishlab chiqarish narxida tovarning bozorda sotilishi mumkinligini ko'rsatadi. P narx Q mahsulot miqdori  Taklif egri chizig'ining bunday o'zgarishiga, ya'ni narxga bog'liq bo'lmagan holdagi o'zgarishiga taklif o'zgarishi deyiladi.  Taklif egri chizig'idagi biror nuqtadan pastga yoki yuqoriga qarab harakat qilishga taklif miqdorining o'zgarishi deyiladi.03 08 232C 2F 20 03 08 2A 31 291E

Taklifga narxdan boshqa ta'sir qiluvchi omillarni hisobga oladigan bo'lsak, ko'p omilli taklif funktsiyasi quyidagicha yoziladi: Narxga bog’liq taklif funksiyasi Bir o'zgaruvchili taklif funktsiyasi quyidagi ko'rinishda yoziladi:  B N D C P T P Q p S , , , , , ,     P Q s   P b a Q S   

3.Taklifga ta'sir etuvchi omillar

Omillarga misollar 01 02 03 0405060 1 02 03 04 Ishlab chiqarish texnologiyasi 0 5 0 6 Davlatning iqtisodiy siyosati Mehnat qonunchiligiResurslar bahosi Tovar ishlab chiqa- ruvchilar soni. Ma`lum bozorning mo- nopoliya darajasi

Resurslar bahosi $ $$ Tovar ishlab chiqarishda moddiy va mehnat resurslari iste’mol qilinadi. Taklifga ta’sir etuvchi bosh omil aynan ana shu ishlab chiqarish natijalaridir. Tovar ishlab chiqarish uchun moddiy va mehnat resurslari qanchalik kam xarajat qilinib, kam pul sarflansa, demak, tadbirkorlar belgilangan baholardan shuncha ko’p foyda oladilar. Demak, bunday sharoitda bozorda taklif ko’payadi. Resurslardan unumli foydalanishda ilmiy-texnika taraqqiyotining o’rni muhimdir. Shu boisdan eng arzon va mehnat unumdorligi yuqori bo’lishini ta’minlaydigan resurslarning yaratilishi taklifning ortishiga olib keladi. Shunday qilib ilmiy-texnika taraqqiyotining o’sishi taklif ko’payishining muhim asosidir.

Endi tasavvur qiling, avtomobil ishlab chiqarishning muhim tarkibiy qismi bo'lgan po'latning narxi ko'tarilib, mashina ishlab chiqarish qimmatroq bo'ldi. Shu sababli avtombil ishlab chiqaruvchilar endilikda kamroq avtomobil yetkazib berishadi. Bu esa S o taklif egri chizig`ini S 1 taklif chizig`iga o`zgardi. Ushbu misolda, $ 20,000 narxga (S 0 ) 18 milliondan dona avtomobil yetkazib berilgan L nuqtada esa 20000 $ narxga 16,5 milliongacha kamayadi.

Tovar ishlab chiqa-ruvchilar soni Ishlab chiqaruvchilar qanchalik ko’p bo’lsalar, ular shunchalik ko’p tovarlarni taklif etadilar, chunki ular ishlab chiqarishni kengaytirib, ko’proq daromad olishga intiladilar.

Ma`lum bozorning monopoliya darajasi Raqobatda tovar ishlab chiqaruvchilar soni bozorda qanchalik ko’p bo’lsa, tovarlarning monopol bahosi o’rniga talab va taklif qonuni asosida baho shakllanadi. Agar tovar va xizmatlar ko’rsatuvchi ishlab chiqaruvchilar muayyan bozorda monopol mavqeiga ega bo’lsalar, baholarni o’z xohish-istaklari bo’yicha ko’tarishga hamda yangi tovar ishlab chiqaruvchilarni bozorga kiritmaslikka harakat qiladilar. Bozorda, monopoliya darajasi qanchalik katta va uzoq davom etsa, baholarni o’z maqsadi yo’lida belgilaydi, talab ustidan “hukmronlik” qilishga harakat qiladi.

Davlatning iqtisodiy siyosati Soliqlar va ularning turlari hamda miqdorlari; yordamlar va imtiyozlar darajasi; davlat- ning baholarni boshqarish dara- jasi; mehnat qonunchiligi; ta- biatni muhofaza qilish tadbir- lari darajasi va boshqalar. Soliqlarning ortishi tovarlar va xizmatlar xarajatlarni ko’payti- radi. Bu o’z navbatida, taklifning qisqarishiga olib keladi.

Taklif egri chizig'ini o'zgartiradigan omillar: (a) Taklif S o dan S 1 gacha ko'payishiga olib keladigan omillar ro'yxati. (b) Xuddi shu omillar, agar ularning yo'nalishi o'zgartirilsa, etkazib berish S o dan S 1 ga kamayishiga olib kelishi mumkin. P o Q oS oS 1P o Q oS 1S o

Ishlab chiqarish texnologiyasi Mukammal va yangi texnologiya resurslar qimmatlashgan sharoitda ham resurslarni tejashni ta’minlab, xarajatlarni kamaytiradi. Masalan, metall narxi 10% oshdi, ammo yangi texnologiya metall sarfini 12% qisqartirdi, demak, metall sarfi amalda 2% qisqaradi, bu xarajatni pasaytirib, foydani ko’paytirgani uchun taklif ortadi.

Tovar yoki xizmat narxining o'zgarishi quyidgiga olib keladi. Berilgan miqdorning o'zgarishi (egri chiziq bo'ylab harakatlanish). Tegishli tovarlar va xizmatlar narxlari, kirish narxlari, texnologiyalari yoki narxlarining o'zgarishi quyidagiga olib keladi. Talabning o'zgarishi. Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Mehnat qonunchiligi O’zbekistondagi mehnat qonunchiligida, yollanma meh-natdan foydalanuvchi tadbir-korlar korxonalarida yol-langan mehnatga to’lana- digan eng kam ish haqi va mehnat sharoiti davlat korxo- nasidan kam bo’lmasligi belgilangan.

4.Narxning taklifga ta’siri va o’zgarishi

Taklif qonuni Taklif qonuniga binoan narx qanchalik yuqori bo’lsa, taklif shunchalik ko’payadi va aksincha. Taklif g’onuni faqat narxning taklifga ta’sirini izohlaydi, unga boshqa omillar ta’sirini nazarda tutmaydi. Taklif qonuni narx bilan tovar taklifi o’rtasidagi aloqadorlikni ko’rsatadi, bu bog’lanish taklifning elastikligi (o’zgaruvchanligi)da ifodalanadi: Narx o’zgarishiga nisbatan taklifning o’zgarish darajasi taklif elastikligi deyiladi.

Taklif narxlarning turli darajasida qancha miqdordagi mahsulotning sotishga chiqarilishini ko’rsatadi. Narxning oshishi bilan shunga mos ravishda sotishga chiqariladigan tovarlar taklifi miqdori ham ortadi, narxning tushishi bilan taklif hajmi qisqaradi. Narxning o’zgarishi bilan taklif etilayotgan tovar miqdorining to’g’ri bog’liqlikdagi o’zgarishi taklif qonuni deyiladi.Taklif qonuni

Taklif egri chizig`i

Taklif qonuni taklifning miqdori narxga nisbatan to’g’ri mutanosiblikda o’zgarishini ifodalaydi. Agar narx talabga teskari ta’sir etsa, taklifga rag’batlantiruvchi ta’sir ko’rsatadi.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0 2 4 6 8 10 12 14 16 S1 S2 Tf=Q*V Tf-taklif, Q-tovarlar miqdori, V -tovarlar narxi

Taklifga narxning ta`siri Narx oʻzgarishi bilan sotishga chiqariladigan mahsulot miqdori ham oʻzgarishi sababli talab kabi taklifning ham bir qator muqobil variantlari mavjud boʻladi. Taklif narxlarning turli darajasida qancha miqdordagi mahsulotning sotishga chiqarilishini koʻrsata- di. Narxning oshishi bilan shunga mos ravishda sotishga chiqariladigan tovarlar taklifi miqdori ham ortadi, narxning tushishi bilan taklif hajmi qisqaradi

Masala P 40 30 20 10 0 10 20 30 40 Q S B AQuyidagi chizmada 1yilning 4 choragi bo’yicha narxning ozgarishini taklifga tasiri aks ettirilgan raqamlar shartli ravishda olingan. Chizmada ko’rinib turibdiki narx qancalik oshishi natijasida taklif ham tog’ri proporsional ravishda o’zgarib bormoqda.

Talabning o'zgarishi bilan taqdim etilgan miqdorning o'zgarishini solishtirsak Taklifning o'zgarishi yetkazib beriladigan mahsulot miqdorning o'zgarishi bilan bir xil emas. Quyidagi misolda yuqori narxlar mahsulot qiymatini oshiradi taklif egri chizig`i chapdan o`ngga siljiydi. Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics- 2012

Xulosa  Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki, taqdimot tayyorlash davomida taklifning bozordagi o`rnini, ahamiyatini katta ekanligini yana bir bor anglab yetdik. Taklifga ko`plab omillar ta`siri natijasida o`zgarishini kuzatdik va tahlil qildik. Bu o`zgarishlar mos ravishda talabning ham o`zgarishi olib kelishini bilib oldik. Bozorda taklif qanchalik ko`tarilib borsa iste`molchilarga ham qulaylik yaratiladi. Bunda resurslardan to`la foydalanish, tabiiy boyliklar samarasini ko`tarish, yangi-yangi texnalogiyalar tufayli yangi xom-ashyo, materiallarni yaratish juda ahamiyatlidir. Hozirgi texnalogiya asosan kam xarajat, ayniqsa kam moddiy sarfli ishlab chiqarishni yuqori darajaga ko`targan bo`lib, bularning hammasi bozor talabi natijasidir.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati • https://courses.lumenlearning.com/wm-microeconomics/ chapter/factors-affecting-supply / • Prentise Hall Bussines Publishing: Principles of Economics-2012 • Учебник Микроэкономика-М.Ф. Кунцман-2015 • Makkonell K ., Bryu S.. Ekonomiks. M.,Respublika 2013 y • Р. Пиндайк, Д. Рабинфельд-2011 г,

O'xshashlar

Talab tahlili asoslari va ularga ta’sir etuvchi omillar

Talab va taklif tahlili asoslari

Talab va taklif nazariyasi

Yalpi talab va yalpi taklif

Yalpi talab va yalpi taklif