Statistik ma’lumotlarni to‘plash nazariyasi va amaliyoti - Iqtisodiyot - Slaydlar

Statistik ma’lumotlarni to‘plash nazariyasi va amaliyoti

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

588.595703125 KB

Ko'chirib olish

STATISTIK MA’LUMOTLARNI TO‘PLASH NAZARIYASI VA AMALIYOTI MAVZUSIDA TAYYORLANGAN TAQDIMOT

REJA: • 1. STATISTIK KUZATISH TO’G’RISIDA UMUMIY TUSHUNCHA • 2. STATISTIK KUZATISHNING SHAKLLARI, TURLARI VA USULLARI • 3. STATISTIK KUZATISHNING DASTURIY-USLUBIY VA TASHKILIY MASALALARI • 4. STATISTIK KUZATISH MA’LUMOTLARINI QABUL QILISH VA UNI NAZORATI

1. STATISTIK KUZATISH TO’G’RISIDA UMUMIY TUSHUNCHA STATISTIK KUZATISH HAR QANDAY STATISTIK TADQIQOT ISHLARINING DASTLABKI VA BIRINCHI BOSQICHIDIR . STATISTIK KUZATISH D EGANDA O’RGANILAYOTGAN HODISA VA JARAYONLAR TO’G’RISIDAGI MA’LUMOTLARNI MA’LDUM BIR YAGONA ILMIY- TASHKILIY DASTUR BO’YICHA QAYD QILISHGA VA TO’PLASHGA TUSHUNILADI. STATISTIK KUZATISH TAMOYILLARIGA TO‘LIQ AMAL QILISH HAR TOMONLAMA TO‘LIQ VA ISHONCHLI MA’LUMOTLARNING HOSIL QILINISHIGA IMKON BERADI. STATISTIK KUZATISHNING MUHIM QOIDALARIDAN BIRI – KUZATISH O’TKAZISHDA TO’PLAM BIRLIKLARINI QAMRAB OLISH MASALASIDIR. BU MASALA HAM MAKON, HAM ZAMON CHEGARASIDA TO’G’RI HAL ETILSA MAQSADGA MUVOFIQDIR.

STATISTIK KUZATISHNING OBYEKTI, YA’NI STATISTIK TO‘PLAM DEB, KERAKLI MA’LUMOTLAR TO‘PLASH LOZIM BO‘LGAN KO‘PLAB XODISA VA JARAYONLARGA AYTILADI. MAZKUR TO‘PLAM-NING ELEMENTLARI STATISTIK KUZATISHNING BIRLIKLARI DEB AYTILADI. MASALAN, STATISTIK KUZATISH OBYEKTI AHOLI BO‘LSA, STATISTIK KUZATISH BIRLIGI BO‘LIB ESA, KO‘ZDA TUTILGAN MAQSADGA QARAB, ALOHIDA OILA YOKI SHAXS BO‘LISHI MUMKIN. STATISTIK KUZATISHNING HAR BIRLIGINING XUSUSIYATLARI (HARAKTERLI TOMONLARI YOKI BOSHQA XUSUSIYATLARI)NI IFODALOVCHI ANIQLANISHI, O‘RGANISHI LOZIM BO‘LGAN MIQDORIY TASVIRINI KO‘RSATUVCHI TUSHUNCHA TO’PLAM BELGISI DEB AYTILADI .

Har qanday statistik kuzatishda amalga oshiriladigan ishlarning quyidagi uch bosqichi farq qilinadi: Kuzatish obyektlar ini qayd qilish Ma’lumot larni bevosita yig‘ish Qayta ishlov berishdan oldin, to‘plangan ma’lumotl arni nazorat qilish

2 . STATISTIK KUZATISHNING SHAKLLARI, TURLARI VA USULLARI • STATISTIK KUZATISH INFORMATSIYA YETKAZIB BERUVCHI SUB’EKTLAR KATEGORIYALARIGA QARAB QUYIDAGI SHAKLLARGA BO’LINADI: 1. MA’MURIY MA’LUMOTLARNI TO’PLASH . MA’MURIY IDORA- LAR(SOLIQ, BOJXONA, NIKOHDAN O’TKAZISH VA X.K.) STATIS- TIKA ORGANLARIGA O’Z FAOLIYATLARI HAQIDA MA’LUMOT- LARNI PULSIZ VA SO’RALGAN VAQTDA YETKAZIB BERISHGA MAJBURDIRLAR. 2. BOSHLANG’ICH STATISTIK MA’LUMOTLARNI TO’PLASH . RO’YXATDAN O’TGAN BARCHA TASHKILOT, KORXONA, TADBIRKORLAR TOPSHIRADIGAN STATISTIK HISOBOTLAR ORQALI TO’PLANADI. 3. STATISTIK ORGANLAR TO’PLAGAN MA’LUMOT . STATISTIKA ORGANLARI UY XO’JALIGINI O’RGANISH UCHUN MAXSUS TANLAB KUZATISHLAR O’TKAZISHADI, AHOLI RO’YXATI VA BOSHQA MAXSUS KUZATISHLAR YORDAMIDA TO’PLANGAN MA’LUMOT.

STATISTIK KUZATISH TASHKIL ETILISHIGA QARAB: STATISTIK HISOBOT VA MAXSUS UYUSHTIRILGAN STATISTIK KUZATISHLARGA BO’LINADI. • HISOBOT (BUXGALTERIYA VA STATISTIK HISOBOTLARGA BO’LINADI) STATISTIK KUZATISHNING ASOSIY SHAKLI BO’LIB, U BARCHA KORXONA VA TASHKILOTLAR FAOLIYATI HAQIDAGI BOSHLANG’ICH MA’LUMOTLARNI TO’PLASH UCHUN IMKONIYAT YARATADI. • HISOBOT BILAN BIR QATORDA STATISTIKADA MAXUS TASHKIL QILINGAN STATISTIK KUZATISHLAR KENG QO’LLANILADI. MAXSUS TASHKIL QILINGAN STATISTIK KUZATISHLARGA AHOLI RO’YXATINI MISOL KELTIRISHIMIZ MUMKIN.

Statistik kuzatish shakllari Mahsus uyushtirilgan statistik kuzatish Xarakteri va mazmuni bo’yicha Topshirish muddati bo’yicha Yuborish usuli bo’yicha Umumlashtirish darajasi bo’yicha Umumtipli namunaviy hisobot Ixtisoslash gan hisobot Joriy hisobot Yillik hisobot Faks hisobotiElektron pochta hisoboti Yig’ma hisobotBirlamchi hisobot Pochta hisobotiStatistik hisobot

Statistik kuzatish turlari va usullari Hodisani qayd qilish vaqti jihatidan Fursatli kuzatish Uzluksiz joriy kuzatish Birliklarni qamrab olish jihatidan Bir yo’la kuzatish Qisman kuzatish Yoppasiga kuzatish Tanlama kuzatish Asosiy massivni kuzatish Mono- grafik tasvirlash Statistik kuzatish usullari Bevosita kuzatish Hujjatli kuzatish Savol- javob usuli Og’zaki O’z-o’zini qayd qilish

2. STATISTIK KUZATISHNING SHAKLLARI, TURLARI VA USULLARI • STATISTIK KUZATISH INFORMATSIYA YETKAZIB BERUVCHI SUB’EKTLAR KATEGORIYALARIGA QARAB QUYIDAGI SHAKLLARGA BO’LINADI: 1. MA’MURIY MA’LUMOTLARNI TO’PLASH . MA’MURIY IDORA- LAR(SOLIQ, BOJXONA, NIKOHDAN O’TKAZISH VA X.K.) STATIS- TIKA ORGANLARIGA O’Z FAOLIYATLARI HAQIDA MA’LUMOT- LARNI PULSIZ VA SO’RALGAN VAQTDA YETKAZIB BERISHGA MAJBURDIRLAR. 2. BOSHLANG’ICH STATISTIK MA’LUMOTLARNI TO’PLASH . RO’YXATDAN O’TGAN BARCHA TASHKILOT, KORXONA, TADBIRKORLAR TOPSHIRADIGAN STATISTIK HISOBOTLAR ORQALI TO’PLANADI. 3. STATISTIK ORGANLAR TO’PLAGAN MA’LUMOT . STATISTIKA ORGANLARI UY XO’JALIGINI O’RGANISH UCHUN MAXSUS TANLAB KUZATISHLAR O’TKAZISHADI, AHOLI RO’YXATI VA BOSHQA MAXSUS KUZATISHLAR YORDAMIDA TO’PLANGAN MA’LUMOT.

MAXSUS TASHKIL QILINGAN STATISTIK KUZATISHLARNI VOQEA VA HODISALARNING SODIR BO’LISHINI QAYD QILISH VAQTIGA QARAB UCH TURGA- UZLUKSIZ , FURSATLI VA BIR YO’LA KUZATISHGA AJRATISH MUMKIN. Uzluksiz kuzatish Fursatli kuzatish Bir yo’la kuzatish Bu xodisalar ro’y be- rishi bilanoq qayd qi-linadigan kuzatish tushuniladi. Masalan, bola tug’ili- shi, nikohdan o’tish kabi voqea (xodisa) lar sodir bo’lishi bi- lanoq, ya’ni o’sha kunning o’zidayoq qayd etiladi. Ma’lum muddatlarda o’tkaziladigan kuza- tishlar tushuniladi. Masalan, aholi ro’y- xati va boshqalar. Bu birorta masalani echish uchun o’tka- zilgan kuzatishga ay-tiladi.Masalan, savdo korxonalarini jihoz-lanish darajasining bozor iqtisodiyoti ta- lablariga javob beri- shi va bermasligini o’rganish uchun max-sus kuzatish o’tka-zishdir.

STATISTIK KUZATISH TUPLAM BIRLIKLARINI QAMRAB OLISH DARAJASIGA QARAB IKKI TURGA BO‘LINADI: Yoppasiga kuzatish Qisman kuzatishStatistik kuzatish To’plam birliklarining barchasi kuzatiladi. Masalan, O’zbekis-tonda aholi ro’yxati o’tkazi- ladigan bo’lsa, respublika fuqa-rolarning barchasi (qaerda-ligidan qat’iy nazar) ro’yxatga olinadi . O’rganilayotgan to’plam birliklarining bir qismi kuzatishga jalb qilinadi .

QISMAN KUZATISH TO’RTTA TURGA BO’LINADI Anketa orqali kuzatish Monografik tasvirlash Asosiy massivni kuzatish Tanlab kuzatish Savollar yozil- gan varaqalar kuzatish birlik- lariga tarqati- lib, ular to’ldi- rilgandan so’ng yig’ishtirib oli- nadi va umum- lashtiriladi. Bunda to’plam-ning bir bo’lagi-ni har tomonla- ma va chuqur o’rganish tushuniladi. O’rganilayotga n belgi umumiy hajmining o’zga-rishiga olib ke-ladigan eng sal-moqli o’rin tut-gan birliklar aj-ratib olib o’rga- niladi. Bu kuzatishda bosh to’plam- dan bir qismi- ni tanlab olib tekshirish tu- shuniladi.

3. STATISTIK KUZATISHNING DASTURIY-USLUBIY VA TASHKILIY MASALALARI • STATISTIK KUZATISHNI TASHKIL QILISH VA UNI O’TKAZISHDA QO’POL XATOLARGA YO’L QO’YILSA, STATISTIK KUZATISH NATIJALARINING SAMARADORLIGI PASAYADI. SHUNING UCHUN HAM BU MURAKKAB ISHNI BOSHLASHDAN OLDIN HAR TOMONLAMA MUHOKAMA VA EKSPERTIZA QILINGAN KUZATISH REJASINI TUZISH ZARUR. STATISTIK KUZATISH REJASI DASTURIY-USLUBIY VA TASHKILIY MASALALARNI O’Z ICHIGA OLADI.

STATISTIK KUZATISHNING DASTURIY-USLUBIY MASALALARI QUYIDAGILARDAN TASHKIL TOPADI Kuzatish maqsadi va vazifalari Kuzatish dasturi Kuzatish obyekti Kuzatish birligi Kuzatish formulyari Yo’riq- noma Har bir ish- ni qilishdan oldin aniq maqsad va vazifalarni keltirib o’t- ish kerak Bu kuzatish davomida yig’ilishi ke- rak bo’lgan savollar yo- ki qayd qili- nishi lozim bo’lgan bel- gilar va ko’rsatkich- lar ro’yxati- dir Bu tekshi- rish o’tkazi- ladigan xo- disa va ja- rayonlar yi- g’indisi yoki statistik ma’- lumotlar qa- yd qilinadi- gan aniq chegara miq-dori (orali-g’i)dir Bu hisob aso-si yoki kuza- tishda qayd qilish belgisi- ga ega bo’l- gan birlikdir. Kuzatish bir- ligi bo’lib, aholi ro’yxa-tida har bir shaxs, korxo-nalar ro’yxa-tida har bir korxona hi- soblanadi Bu berilgan sa-vollarga olin-gan javoblar to’ldirilgan huj-jat. U ikki xil bo’ladi: a) alo-hida shakldagi formulyar. Un- ga tijorat korxo-nasining yillik hisobotini misol keltirish mum- kin.b)ro’yxat shaklidagi for- mulyar. Unda bitta emas, bal-ki bir nechta hisob birliklari haqida ma’lu- mot keltiriladi Bu statis- tik kuza- tish dastu- ridagi bar-cha savol- larga to’g’-ri, aniq va bir xilda javob qay- tarishni ta’minlay digan ko’r- satmalar, tushuntiri sh va tal- qinlar to’pla mi

STATISTIK KUZATISHNING TASHKILIY MASALALARI QUYIDAGILARNI O’Z ICHIGA OLADI: KUZATISH ORGANI; KUZATISH VAQTI VA MUDDATI; KUZATISH JOYI ; BOSHQA TASHKILIY MASALALAR. • KUZATISH ORGANI - BU HAR QANDAY STATISTIK KUZATISHNI BEVOSITA TASHKIL QILADIGAN VA O’TKAZADIGAN TASHKILOTDIR. • KUZATISH VAQTI VA MUDDATI - DEGANDA STATISTIK KUZATISH QACHON (QAYSI VAQTDA) VA NECHA KUNDA AMALGA OSHIRILISHI TUSHUNILADI. • KRITIK FURSAT (MOMENT) - BU HODISA VA VOQEALARNING MA’LUM BIR NUQTAGA BO’LGAN HOLATIDIR. • KUZATISH QAERDA O’TKAZILSA O’SHA JOY KUZATISH JOYI DEYILADI.

4. STATISTIK KUZATISH MA’LUMOTLARINI QABUL QILISH VA UNI NAZORATI HAR QANDAY STATISTIK KUZATISH O’Z OLDIGA FAQATGINA HAQIQATNI O’ZIDA AKS ETTIRUVCHI MA’LUMOTLARNI TO’PLASHNI MAQSAD QILIB QO’YADI. LEKIN MA’LUMKI, REAL HAYOT BILAN KUZATISH MATERIALLARI O’RTASIDA HAMMA VAQT FARQ BOR. BU FARQ KUZATISH XATOSI DEB YURITILADI. STATISTIK KUZATISH XATOSI O’Z NAVBATIDA:QAYD QILISH XATOSI; REPREZENTATIV (VAKOLATLI) XATOGA BO’LINADI.

STATISTIK XATO TURLARI Tasodifiy xatolar Muntazam xatolar Reprezentativ Bu qayd qilish xatolari bo’lib, ular so’roq o’tka-zuvchilar yoki qayd qiluvchilar tomonidan qilinishi mumkin. Doimo bir yo’nalishda bo’ladi. Ular oldindan ko’zlangan va oldindan ko’zlanmagan xato- larga bo’linadi. Xatolar qisman kuza- tishga xos bo’lgan xatolardir. Kuzatish xatosiz bo’lishi juda ham qiyin masala. Xatolarni kamaytirishning yana bir yo’li-ma’lumotlarni qabul qilish paytidagi nazorat qilishdir. Nazorat arifmetik va mantiqiy bo’ladi. Arifmetik nazorat da chiqarilgan jamlar, bir-biriga bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlar tekshirib ko’riladi. Mantiqiy nazorat da esa javoblar to’g’riligi tahlil qilinadi.

E’tibor uchun rahmat!

O'xshashlar

Statistik ma’lumotlarni jadval va grafiklarda tasvirlash

Statistik jamlash va guruhlash

Statistik ko’rsatkichlar

Talab va taklif nazariyasi

Dinamikani statistik o’rganish usullari