Sanoat korxonalarining tovar siyosatini boshqarish - Iqtisodiyot - Slaydlar

Sanoat korxonalarining tovar siyosatini boshqarish

Yuklangan vaqt:

02.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1180.58984375 KB

Ko'chirib olish

SANOAT KORXONALARINING TOVAR SIYOSATINI BOSHQARISH Bajardi: Toshpo’latov Diyorbek

• Raqobatli bozor sharoitida samarali biznes yuritish shundan iboratki, jahon bozorining talablariga javob beruvchi yuqori sifatli ilg‘or mahsulotlarni ishlab chiqarish tadbirkorlik faoliyati muvaffaqiyatining faqat yarmigagina xosdir, qolgan ikkinchi yarmini esa sotishni bilish hamda servissiz tasavvur qilish qiyindir. Korxona mahsulotiga iste’molchi qiziqishini uyg‘ota bilish kerak. Bunda yuqori sifatli tovarlarning mavjudligi va assortiment siyosatidagi kam foyda keltiradigan tovarlarni aniqlash muhim mezon hisoblanadi.

• Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning 2017 yil 7 fevraldagi № PF-4947 “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmonida “…yuqori texnologiyali qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy xom ashyo resurslarini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo‘shimcha kiymatli tayyor mahsulot ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan yangi bosqichga o‘tkazish orqali sanoatni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya qilish...”

• Sanoat marketingi – bu tovarlar va xizmatlarni sanoat mijozlari va institutsional mijozlarga sotishdir. Ular qatoriga ishlab chiqaruvchi kompaniyalar, hukumat muassasalari, kommunal korxonalar, ta’lim va tibbiyot muassasalari, ulgurji va chakana savdogarlar, shuningdek, boshqa tashkilotlar kiradi • Sanoat korxonalarining assortiment siyosati shakllanishini ko‘plab tadqiqotlarda assortiment portfeli muhim yo‘nalish sifatida ko‘rishimiz mumkin. Korxona faoliyatini taxlil kilishning va assortiment bo‘yicha marketing strategiyalarini ishlab chikishning eng keng tarkalgan usuli matritsa usulidir. Tovar assortiment portfeli matritsasi ikki o‘lchamli ko‘rsatkichlardan iborat bulib, u korxona faoliyati strategiyasining pozitsiyalarini o‘zida ifodalaydi.

Bu to‘rt kvadrantning har biri tovar ishlab chiqarishni moliyaviy ta’minlash va tovar strategiyasini ishlab chiqish nuqtai nazaridan turli xil yondoshuvlarni talab qiladi. 1 kvadrant tovar bozorining yukori o‘sish sur’ati va yukori bozor nisbiy ulushini ko‘rsatadi hamda ramziy yulduzlar deyiladi. Bu kvadrantda joylashgan tovarlarni ishlab chiqarishni kuchaytirish va mustahkamlash strategiyasini ishlab chiqish kerak. 2 kvadrant tovar bozorining past o‘sish sur’ati va tovarning bozordagi yukori nisbiy ulushini ko‘rsatadi. Bu tovarlar bozor ulushini qo‘lda tutib turish uchun talab qilinadigan mablag‘ miqdoridan ko‘ra ko‘prok daromad keltiradilar. Ular diversifikatsiya yoki tadkikotlarni rivojlantirishga mo‘ljallangan moliyaviy mablag‘larning manbalari hisoblanadi. 3 kvadrant tovar bozorining past o‘sish sur’atini va tovarning bozordagi past nisbiy ulushini ko‘rsatadi. Bunday tovarlarni ishlab chikarishni surunkali davom ettirish katta sarf xarajatlarni talab qiladi, axvolning yaxshilanish ehtimoli juda kichik bo‘ladi. Shu sababli bu kvadrantda joylashgan tovarlar shartli ravishda itlar deyiladi. 4 kvadrant tovar bozorining yukori o‘sish sur’ati va bozorning past nisbiy ulushini ko‘rsatadi. Bu guruxdagi tovarlarning rivojlanishi uchun imkoniyatlar bor chunki bozor kengayib bormokda. Lekin bu tovarlarga moliyaviy yordam ko‘rsatilmasa ular xayotiy davri davomida “itlarga” aylanish xavfi bor. Bu yerda bozor ulushini oshirish va qayta investitsiyalash strategiyasini qo‘llash talab etiladi.

TAHLIL VA NATIJALAR • BKG matritsasini mantiqan tahlil qilish shunday xulosa qilishga olib keladi. Uni qo‘llash yordamida ishlab chiqarish korxonasining tovar ishlab chiqarish bo‘yicha joriy xolati aniklanadi. Shu holatga asosan tovar strategiyasi ishlab chiqiladi. Ishlab chiqarilgan strategiyani moliyaviy ta’minlashning asosli balansi tuziladi. Buning natijasida korxonaning joriy tovar ishlab chiqarish assortimenti ro‘yxatiga baxo beriladi. Kelajakda korxonaning tovar assortimenti bo‘yicha kerakli yordoshuvlar ishlab chiqiladi, assortiment dasturi shakllantiriladi. • Bundan shunday xulosa qilish mumkinki, kuchsizlanuvchi itlarga ayrim o‘ziga xos vaziyatlardan tashqari BKG xosilni yig‘ish strategiyasini, qisqartirish yoki qaysi variant ko‘proq foyda bersa shunga bog‘liq ravishda batamom tugatish strategiyasi qullaniladi.

№ Tovar nomi Sotuv xajmi (ming so‘m) Raqobatchi korxona sotuv xajmi (ming so‘m) Sotuv xajmida ulushi 1. Un 58070 51005 81,22% 2. Omixta yem 34650 35600 16,62% 3. Non va makaron 1710 1790 1,83% 4. Urug‘lik 8900 8810 0,33% 5. Biomahsulot va broyler 2070 1950 100% Jami 105400 99155 “ Jomboy don mahsulotlari” AJning tovar assortimentini kengaytirishda BKG matritsasidan foydalanish uchun korxonaning tovarlar assortimentining o‘sish sur’atini va bozorning nisbiy ulushini aniklashimiz lozim. 1-jadval “ Jomboy don mahsulotlari” AJning va raqobatchi korxonaning sotuv xajmi haqidagi ma’lumot (2019 yil holati)

Jadval ma’lumotlaridan malumki, “Jomboy don mahsulotlari” AJ da 2019 yil so‘ngida jami 105400 ming so‘mlik mahsulot sotilgan bo‘lib, unga raqobatdosh korxonada esa 99155 ming so‘mlik mahsulotlar sotilgan. Bundan ko‘rish mumkinki, bizning korxonamiz mahsulotlar sotishda raqobatchi korxonaga nisbatan yuqori ko‘rsatkichga ega. 2-jadval “ Jomboy don mahsulotlari” AJning va raqobatchi korxonaning bozor ulushi haqida ma’lumot (2019 yil holati) № Mahsulot turlari Yillar bo‘yicha sotish hajmi ( ming so‘m ) Bozor ulushi % 201 8 yil 201 9 yil “ Jomboy don mahsulotlari ” AJ “ Oqtosh don ” AJ 1. Un 57064801 61474354 34 19 2. Omixta yem 16820241 15788090 21 28 3. Non va makaron 2731515 2731515 3 2 4. Urug‘lik 197654 156816 14 9 5. Biomahsulot va broyler 143748 152642 10 17

Xizmatlar nomeri Ko‘rsat- kichlar Un Omixta yem Non va makaron Urug‘- lik Biomah- sulot va broyler Tarmoq ning o‘sish sur’ati 1,1 0,9 1,0 0,8 1,1 “ Jomboy don mahsulotlari” AJning nisbiy bozor ulushi 1,8 0,8 1,5 1,6 0,6 Umumiy sotish hajmida xizmat larning ulushi 76,6 19,7 3,4 0,2 0,2BKG matritsasidan foydalanilgan holda “Jomboy don mahsulotlari” AJning tovarlar strategiyasini aniqlash va shakllantirish masalasini qo‘yamiz. Buning uchun oldindan mahsulot turlari bo‘yicha bozorning o‘zgarish sur’atini va bozorning nisbiy ulushini jadval ma’lumotlariga asosan aniqlab olamiz. Tarmoqning o‘sish sur’atini aniqlash uchun oxirgi 2019 yilgi savdo hajmi, undan oldingi 2018 yilgi savdo hajmiga bo‘linadi. Bozorning nisbiy ulushini aniqlash uchun korxona bozori ulushi darajasi raqobatchining bozor ulushi darajasiga bo‘linadi. Bu tadqiqotlar natijasida olingan ma’lumotlarni quyidagi jadvalga qo‘yamiz.3-jadval BKG matritsasini qurish uchun ma’lumotlar

Koordinatalar tekisligida BKG matritsasini joylashtiramiz. Buning uchun absissalar o‘qida mexmonxoaning nisbiy bozor ulushini, ordinatalar o‘qiga esa tarmoqning o‘sish sur’atini joylashtiramiz. “ Jomboy don mahsulotlari” AJ mahsulotlarining BKG matritsasini qurish uchun tarmoqning o‘sish sur’ati va bozorning nisbiy ulushi ko‘rsatkichlarining o‘rta arifmetigini aniqlaymiz: Bozorning nisbiy ulushini topish uchun dastavval korxonaning aynan o‘xshash tovar sotish buyicha eng yetakchi rakobatchisini aniklab olamiz va yetakchi rakobatchini ushbu tovarni sotish buyicha bozordagi umumiy bozor sig‘imi xamda “Jomboy don mahsulotlari” AJning umumiy bozor sig‘imidagi ulushi aniklanib, jadvalga joylashtiriladi. Korxona o‘zi uchun faoliyat ko‘rsatayotgan viloyat bozorlarida mavjud bulgan rakobatchilar orasidan eng yetakchi deb xisoblaydiganini (“Oqtosh don” AJ) bozorning nisbiy ulushini topishda foydalanadi. Ya’ni o‘zining ko‘rsatkichlarini bozorning yetakchisi bilan taqqoslab, o‘zining egallagan o‘rniga baho beradi.98, 0 5 9, 4 5 1,1 8, 0 0,1 9, 0 1,1 . . . . 1           n с ў Б с ў Т n i 2,1 5 3, 6 5 6, 0 6,1 5,1 8, 0 8,1 . . . . 1           n с н Б у н Б i

Xulosa Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan foydalangan holda shuni aytish mumkinki, korxona tovar assortiment siyosatini alohida ko‘rib chiqishi va unga o‘zgartirishlar kiritishi zarur. Bu o‘zgartirishlar natijasida korxonada kam foyda keltiradigan tovarlarni assortiment tarkibidan chiqarish yoki usha mahsulotlarning yangi modifikatsiyalarini ishlab chiqarish kerakligini anglatadi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, har qanday mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarning tovar assortimenti tarkibini o‘rganish, yuqori foyda keltiradigan va sotish hajmi yuqori bo‘lgan tovarlarni ko‘proq ishlab chiqarish zarur. Kam foyda keltiradigan va assortiment tarkibida kam ulushga ega tovarlarni assortiment tarkibidan olib tashlash maqsadga muvofiq yoki ularning yangilangan modifikatsiyalarini ishlab chiqarish orqali sotish hajmini ko‘paytirish imkoniyatiga ega.

O'xshashlar

Sanoat tarmoqlari korxonalarining daromadi va samaradorligi

Sanoat korxonalari marketingini boshqarish

Sanoat korxonalarining uzoq muddatli aktivlari va amortizatsiya siyosati

Klastеr yondashuvi asosida sanoat korxonalarining innovatsion rivojlanish mеxanizmini takomillashtirish (konchilik korxonalari misolida)

Tovar raqobatdoshligi