Sanoat ishlab chiqarishini bashoratlash va rejalashtirish - Iqtisodiyot - Slaydlar

Sanoat ishlab chiqarishini bashoratlash va rejalashtirish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

251.8818359375 KB

Ko'chirib olish

Sanoat ishlab chiqarishini bashoratlash va rejalashtirish Reja: 1. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida rejalashtirish va bashorat qilishning iqtisodiy tabiati va obyektiv zaruriyati. 2. Korxonalarda rejalashtirish va bashorat qilish. 3. Rejalashtirish texnologiyasi va korxona rejalari tuzilmasi. 4. Biznes-reja, uning mazmuni va ishlab chiqish tartibi.

1. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida rejalashtirish va bashorat qilishning iqtisodiy tabiati va obyektiv zaruriyati Iqtisodiyot bo`yicha zamonaviy adabiyotlarda va qo`llanmalarda rejalashtirishga mo`ljallangan ish yoki ma`lum bir harakatlarni bajarish muddati, tartibi va ketma-ketligini ko`zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimi sifatida izoh berilgan. Bozor munosabatlariga o`tgandan so`ng rejalashtirish bir oz yoddan ko`tarilib qoldi. Hattoki rejalashtirish xo`jalik yuritishning bozor mexanizmiga to`g`ri kelmaydi yoki bozor rejalashtirishga ziddir, degan fikrlar ham paydo bo`ldi.

Rejalashtirish tufayligina korxonalar ishlab chiqarishni tashkil etish va texnologiyalarning optimal vari’antlarini tanlaydi, resurslar bilan o`z vaqtida ta`minlash vazifasini bajaradi, asosiy va aylanma vositalarga ehtiyojni belgilab beradi, mahsulotni sotish kanallari va usullarini aniqlaydi. Bundan tashqari, rejalashtirish ishlab chiqarish zahiralari va raqobatdagi ustunliklardan maksimal darajada foydalanish, iqtisodiyotdagi yangi oqimlarni anglab olish, korxona faoliyatidagi kamchiliklarni yo`qotish va turli xil tavakkalchiliklarni kamaytirishga imkon beradi. Har bir korxonani tashkil qilinishi va faoliyat yuritishi aynan rejalashtirishdan boshlanadi.

Rejalashtirish tartibga soluvchi jarayon sifatida korxona faoliyatini yaqin va uzoq istiqbol sari ilgari surish, asoslab berish, muayyanlashtirish va izohlab berishni ifodalaydi.

Rejalashtirish va prognozlashtirish o`zaro aloqada bo`lgan ikkita jarayon bo`lib, xo`jalik faoliyatini avvaldan bajarilgan hisob-kitoblar, eng kam tavakkalchilik va eng yuqori natijalarga erishish asosida yuritishni ko`zda tutadi.

Korxonalar faoliyati va iqtisodiyotda rejalashtirishdan tashqari bashorat qilish ham katta rol` o`ynaydi. Bashorat qilish xo`jalik faoliyati yurituvchi subyektning istiqbolda yuzaga kelishi mumkin bo`lgan holatlarni ilmiy asoslagan holda avvaldan ko`ra bilishini ifodalaydi.

Bashorat qilish rejalashtirish tavsifida o`z aksini topadi: ishlab chiqarish va korxona iqtisodiy hayotining boshqa jihatlarini strategikrejalashtirish – o`rta va uzoq muddatli bashoratlar asosida hamda joriy rejalashtirish – qisqa muddatli bashoratlar asosida ishlab chiqiladi. Bu yo`nalishlarning ikkalasi ham o`zaro uzviy aloqada bo`lib, ishlab chiqarish strategiyasini fan-texnika taraqqiyoti va hayotning real voqeligi bilan bog`laydi. Bashoratning maqsadi – bozorga ta`sir qiluvchi omillarni, shu bilan birga, xo`jalikning umumiy ahvoli, tuzilmaviy siljishlar, investitsion faollik, fan-texnika taraqqiyotining iste`molchi va ishlab chiqaruvchilarga ta`sir ko`rsatishi, an`anaviy mahsulotlardan tashqari korxonaning barqarorligi va raqobatbardoshligiga olib keluv chi «pioner» (yangi) mahsulot ishlab chiqarish istiqbolida yuzaga kelishi mumkin bo`lgan holatlarini belgilashdadir.

2. Korxonalarda rejalashtirish va bashorat qilish Basharot – bu, korxona, obyekt yoki hodisaning kelajakdagi ahvoli va ularni amalga oshirish variantlari va muddati to`g`risidagi ilmiy jihatdan asoslangan mulohazadir. Bashoratlarni ishlab chiqish jarayoni bashorat qilish, ya`ni kelajak- Ni hozirgi paytdan kelib chiqqan holda oldindan ko`ra bilish deb ataladi.

Rejalashtirish – qaror qabul qilishning uzluksiz bir jarayoni bo`lib, bu jarayon davomida korxona faoliyati va rivojlanishining maqsad va vazifalari atrofda ro`y berayotgan o`z- garishlarni inobatga olgan holda vaqt bo`yicha aniqlanadi va belgi- lanadi hamda ularni amalga oshirish uchun resurslar aniqlanadi. Mazmuniga ko`ra, rejalashtirish texnik-iqtisodiy va tezkor- ishlab chiqarish turlariga bo`linadi.Texnik-iqtisodiy rejalashtirish korxona faoliyatining barcha (iqtiso- diy, texnik, ijtimoiy va hokazo) jihatlarini qamrab oluvchi rejalashti- rish turi bo`lib, asosan bir yilga mo`ljallangan iqtisodiy va ijtimoiy ri- vojlanish rejasi shaklida amalga oshiriladi. Mazkur rejalashtirish turi- ning soddalashtirilgan ko`rinishi ko`pincha korxona faoliyatining yil- lik rejasi deb ataladi.

Tezkor-ishlab chiqarish rejalashtirish texnik-iqtisodiy rejalash- tirishning davomi bo`lib, korxona faoliyati yillik rejasini yanada qisqaroq muddatga – sutka, o`n kunlik, oyga bo`lib muayyan- lashtirish bilan tavsiflanadi. Tezkor-ishlab chiqarish rejalashti- rish – kalendar rejalashtirish va dispetcherlashdan iborat bo`- ladi. Kalendar rejalashtirishda korxona yillik rejasida va birinchi o`rinda ishlab chiqarish dasturi(mahsulot tayyorlash rejasi)ni o`n kunlik, hafta, kun va smena bo`yi cha aniqlashtirish hamda bu ko`rsatkichlarni bajaruvchilarga etkazish ko`zda tutilgan.

Qisqamuddatli rejalashtirishda korxona faoliyati va rivojlanishi 1-3 yilga mo`ljallab rejalashtiriladi. Uning o`ziga xosligi shundaki, birinchi yil ko`rsatkichlari har chorakda, ikkinchi va uchinchi yil ko`rsatkichlari esa har yarim yil yoki bir yilda aniqlashtiriladi va to`g`rilashlar kiritilib boriladi. Buning maqsadi sifatida esa, reja ko`rsatkichlarining iqtisodiy muhit, bozor va fan-texnika taraqqiyotida yuz berayotgan o`zgarishlarni to`laroq aks ettirishga intilishni ko`rsatish mumkin. Strategik rejalashtirish xo`jalik yuritishning bozor tizimidagina vujudga kelib, 10-15 yillik davrni o`z ichiga oladi. U korxona rahbariyatining mas`uliyatli vazifasi hisoblanadi hamda rivojlanishning ustivor yo`nalishlarini topish va bozorda yuzaga kelishi mumkin bo`lgan talabni inobatga olgan holda resurs bilan ta`minlashga qaratilgan.

3. Rejalashtirish texnologiyasi va korxona rejalari tuzilmasi Rejalashtirish, reja loyihasini uning mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasi, moddiy-texnika ta`minoti rejasi, kadrlar va oylik maosh bo`yicha reja, yangi texnika va kapital qo`yilmalar rejasi, moliyaviy reja kabi asosiy qismlari doirasida tayyorlash bilan bog`liq bo`lgan rejadanavvalgi davrni o`z ichiga oladi. 1D 220E 170F 17 0C 060A04 0A 15 03

1. Rejalashtirishning har bir elementi va bosqichi qat`iy ravishda asoslab berilishi. 2. Rejadagi vazifalarning aniq va o`z vaqtida bajarilishi, ya`ni rejaning adresliligi. 3. Reja bajarilishini doimiy va uzluksiz ravishda hisobga olish, nazorat qilish va unga zarur hollarda o`zgartirishlar kiritish. 4. Ichki va tashqi muhitdagi o`zgarishlarni ijobiy qabul qilish, shuningdek, korxona faoliyatini ro`y bergan o`zgarishlarga mos ravishda, o`z vaqtida qayta tashkil qilish (rejalashtirishning moslashuvchanligi). 5. Fan-texnika taraqqiyoti va xo`jalik yuritishning ilg`or tajribalariga tayanish.Rejalashtirish tizimi quyidagi talablarga javob bergan taqdirdagina samarali va ishonchli hisoblanadi:

Buyurtmalar portfeli Rejadan oldingi ish (reja loyihasi) Korxona rejasi Bajaruvchilar Resurslar Bajarish muddatlari Tayyor mahsulot (ish va xizmatlar) Mahsulot (ish va xizmatlar) iste`molchilari chizma. Korxonada rejalashtirish jarayoni texnologiyasi

Rejalashtirishning har bir turi o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lib, bu xususiyatlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: belgilangan rejalashtirish oralig`ining aniqligi; integratsiya va differentsiatsiya darajasi, shuningdek, rejalashtirilayotgan ko`rsatkichlar miqdori; ishlab chiqarish xarajatlari va natijalarini hisob- kitob qilish darajasining aniqligi; rejani tayyorlovchilar va amalga oshiruvchilar o`rtasida majburiyatlarni taqsimlash tartibi

4. Biznes-reja, uning mazmuni va ishlab chiqish tartibi Tadbirkorlik – korxonalar xo`jalik yuritish faoliyatining uzluksiz qismi bo`lib, foyda (daromad) olish va uni ko`paytirishga qaratilgan bo`ladi. Korxonalar hayotida u, boqibeg`amlikka berilish, turg`unlik va isrofgarchilikni inkor qilishni anglatadi. Korxona rahbari yoki mutaxassis tadbirkorlik va tashabbuskorlik «ruhiga» ega bo`lmasa, demak, u bo`sh yoki yomon xodim, xizmatda belgilangan soatlarni o`tkazib o`tiruvchi shaxs hisoblanadi.

«Bozor tadqiqoti va tahlili» bo`limida tanlangan bozor asoslab beriladi, xaridorlarni korxona mahsulotlariga jalb etuvchi raqobatchilik usullari hamda bozorda bahoni shakllantirish va hokazolar ko`rib chiqiladi. Marketing rejasi ning asosiy vazifasi korxonaning bozordagi imkoniyatlariga baho berishdadir. Marketing rejasining asosiy elementlari sifatida tovarlarni tarqatish tizimi, bahoni shakllantirish, reklama, savdoni rag`batlantirish usullari, sotilgandan keyingi xizmat ko`rsatishni tashkil qilish, korxona (firma) va uning mahsulotlari haqida jamoatchilik fikrini shakllantirish kabilarni ko`rsatib o`tish mumkin.

«Tavakalchilik va sug`urtalashni baholash» bo`limi ikki qismga bo`linadi. Birinchi qismda tavakkalchilikning barcha turlari (yong`in, zilzila, soliqni boshqarishdagi o`zgarishlar va valyuta kursining tebranishi) oldindan hisoblab chiqiladi. Ikkinchi qismda esa tavakkalchilik xavfining oldini olish, ya`ni tavakkalchilik va zararlarni qisqartirish chora-tadbirlari ko`rsatiladi, shuningdek, tavakkalchilik xavfidan sug`urtalash dasturi amalga oshiriladi.

Moliyaviy reja biznes-rejaning yakunlovchi bo`limi bo`lib, korxona faoliyatining natijalarini tavsiflaydi. U quyidagi bo`limlarni o`z ichiga oladi: • savdo hajmining bashorati; • pul daromadlari va xarajatlari balansi; • foyda va zarar bo`yicha reja. • Mazkur rejaning ko`rsatkichlari sifatida quyidagilarni ko`rsatish mumkin: • tovarlarni sotishdan tushgan daromad; • ishlab chiqarish xarajatlari; • savdodan tushgan umumiy foyda; • sof foyda; • korxona aktiv va passivining solishtirma balansi; • zararsizlikka erishish grafigi.

34-11 MNDT guruh Soyibov Sunnat

E’tiboringiz uchun raxmat !

O'xshashlar

Sanoat ishlab chiqarishning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari

Sanoat ishlab chiqarishining aylanma fondlar (dars ishlanma)

Innovatsion menejment rivojlantirishning omillari va bashoratlash usullari

Menejment va strategik rejalashtirish

Mintaqada erkin iqtisodiy zonalar sanoat ishlab chiqarishning asosi sifatida