Sanoat ishlab chiqarishning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Sanoat ishlab chiqarishning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

669.400390625 KB

Ko'chirib olish

Sanoat ishlab chiqarishning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari

Reja: • 1. Asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati, tarkibi va tuzilishi • 2.Asosiy fondlarni baholash • 3. Asosiy fondlarning eskirish va amortizatsiyasi. • 4.Asosiy fondlarning foydalanish ko’rsatkichlari. • 5. Ishlab chiqarish quvvati ularning foydalanishni yaxshilash yo’llari.

• Asosiy fondlarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati, tarkibi va tuzilishi • Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning turli xil ko’rsatkichlari mavjud bo’lib, ularni shartli ravishda ikki guruhga bo’lib o’rganamiz: • -Umumlashtiruvchi va qiymat ko’rsatkichlari, ya'ni ular asosiy fondlarning turli guruhlarda dinamika va statistik baholashda, tahlil qilishda va zaxiralarni aniqlashda foydalaniladi. • -Xususiy va natural ko’rsatkichlar, ya'ni ishlab chiqarish fondlarining faol qismi- ishchilar, mashina va jixozlardan foydalanish darajasini ifodalaydi. • Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni xususiy va natural ko’rsatkichlarining uch guruhga • birlashtirish mumkin:

• -asosiy fondlardan quvvati unumdorligi bo’yicha foydalanish darajasini aks ettiruvchi • intensiv (jixozlarni unumdorligi) foydalanish ko’rsatkichi; • -barcha omillar ta'sirini hisobga oluvchi, ham intensiv va ham ekstensiv, asosiy fondlardan foydalanishning integral ko’rsatkichi.

• Sanoat korxonalari asosiy ishlab chiqarish fondlari ko’rinishli turkumlanishi • Binolar, Inshootlar • Uzatish qurilmalari • Mashinalar va jihozlar • Transport vositalari • Asboblar va moslamalar • Laboratoriya jihozlari01 2C 1F1307 11 01 26 01 2E 23 01 2F 01 04 12 01 310D17060E 23

• Asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlatish jarayonida eskiradi. Ular eskirishning ikki xili mavjud: • -jismoniy • -ma'naviy . • Jismoniy eskirish - asosiy fondlarning o’z boshlang’ich narxlarini asta-sekin yo’qotishi tushuniladi.

Ma'naviy eskirish • Ma'naviy eskirish - mashina va jihozlarni takror ishlab chiqarish uchun ijtimoiy harajatlar qisharishi ta'siri ostida narxining pasayishi (bu birinchi shakl ma'naviy eskirish); yangi, progressiv va iqtisodiy samarasi baland mashina va jihozlarni qo’llash natijasida ularning qiymatining pasayishi (bu ikkinchi shakl ma'naviy eskirish). Bu ma'naviy eskirish shakllari ta'siri ostida asosiy fondlar o’z texnik tavsifi va iqtisodiy samaradorligi jihatidan qoloq bo’lib qoladilar.

Nafaqa fondi • Nafaqa fondi (NF) — bu mablag`lar davlat byudjeti tarkibiga kiritiladigan, mustaqil moliya bank tizimiga ega bo’lgan nafaqa ta’minoti fondining davlat boshqaruv organidir. • NF asosiy vazifalari: • — nafaqa va bolalar uchun to’lovlarni to’lash uchun mablag`larni maqsadli yig`ish va akkumulyastiyalash hamda ularni moliyalashni tashkil etish; • - tijorat faoliyatini o’z-o’zini moliyalash tamoyili asosida fondning, mablag`larini qayta ishlatishni kengaytirish;

Amortizasiya • Amortizasiya - bu, asosiy fondlar eskirishini, ular qiymatining bir qismini ishlab chihargan mahsulot harajatlariga qo’shish yili bilan pulni qoplash. Demak, amortizasiya asosiy fondlarni jismoniy va ma'naviy eskirishining pulda ifodalanganligidir. Amortizasiya asosiy fondlarning • umuman ishdan chiqqanida to’la almashtirish maqsadida qilinadi. Amortizasion ajratmalar summasi asosiy fondlar qiymatiga, ulardan foydalanish vaqtiga, modernizasiya harajatlariga bog’liq.

Asosiy fondlarni baholash • Asosiy fondlarni baholash vaqtida indеksli usulni qo'llash uchun O'zbеkiston Rеspublikasining Davlat statistika qo'mitasi tomonidan asosiy fondlar, o'rnatish uchun mo'ljallangan asbob-uskunalar hamda 2011 yil 1 yanvar holatiga qurilishi tugallanmagan ob'еktlarning qiymatini navbatdagi qayta baholash bo'yicha (ularni sotib olish, tayyorlash, qurish davrlariga ko'ra) tеgishli indеkslar ishlab chiqilgan va rasman e'lon qilingan.

Asosiy fondlarning eskirish va amortizatsiyasi. • Amortizatsiya harajatlari korxonaga jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida asosiy fondlarning moddiy va ma’naviy eskirishi va ularga ajratilayotgan amortizatsiya harajatlarini proporsional bo’lishi muhimligini ko’rsatmoqda. • “ Inqirozga qarshi choralar dasturini amalga oshirishda investitsiyalarni jalb etish, avvalo, ichki manbalarni safarbar etish hisobidan iqtisodiyotimizning muhim tarmoqlarini jadal modernizatsiya qilish, tehnik va tehnologik qayta jihozlash, transport kommunikatsiyalarni yanada rivojlantirish va ijtimoiy infratuzilma ob’yektlarini barpo etish hal qiluvchi ustuvor yo’nalishga aylandi

Asosiy fondlarning foydalanish ko’rsatkichlari. • ishlab chiqarilgan maxsulot miqdori aniq, bir uskunaga mos kеlishi kеrak. Bunda ob'yеktdan foydalanish soatlari miqdori boshqa uskunaga eskirish xisoblashda yaxshi ko’rsatkich bo’lib xizmat qilishi mumkin. Bu usulni ob'yеktdan foydali ishlatish muddati ichida fondlar qaytimi еtarlicha aniqlash mumkin bo’lgan xollarda qo’llash ma'quldir.

Ishlab chiqarish quvvati ularning foydalanishni yaxshilash yo’llari. • xarajatlardan iborat bo`ladi. • Doimiy xarajatlar — bu ijara to`lovi, qorovullik xizmati to`lovi, boshqaruvchi va muxandislar maoshi va shu kabilardan iborat bo`ladi va ishlab chiqarish xajmiga bog`liq bo`lmaydi. • O`zgaruvchan xarajatlar — doimiyga kirmagan boshqa hamma xarajatlar, ya’ni xom ashyo, materiallar, yoqilg`I, elektr energiya, ish haqi va shunga o`xshashlardan iboratdir. Korxona faoliyatini tashkil etish va oqilona boshqarish mahsulot birligiga qilingan xarajatlar (O`IH) bilish muhimdir. O`rtacha xarajatlar, umumiy xarajatlar miqdorini korxona ishlab chiqargan mahsulot hajmiga bo`lish orqali hisoblanadi. Xuddi shu yo`sinda o`rtacha doimiy (O`DX) va o`rtacha o`zgaruvchan (O`O`X) xarajatlar farqlanadi.

• Korxona faoliyatining asosiy maqsadi foyda olish uning miqdorini muttasil oshirib borishdan iboratdir, ushbu xol esa chegaraviy xarajatlar tshunchasini qo`llashga sabab bo`ladi.

• Chegaraviy xarajatlar (ChX) deganda hisoblangan va aslida ishlab chiqarish hajmiga nisbatan har bir qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarishga qilingan xarajatlar. • Yuqorida qayd qilingan endiki doimiy xarajatlar ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga bog`liq bo`lmaydi, aksincha o`zgaruvchan xarajatlar esa ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga bog`liqdir, ammo bu bog`liqlik bir xilda emasdir. Birinchi bosqichda o`zgaruvchan xarajatlar kamayib boradi, chunki ishlab chiqarish ko`lami oshib boradi. Ma’lum davrdan boshlab o`zgaruvchan xarajatlar birligini (masalan mehnat) belgilangan resursga (yer, kapital) qo`shib borish kamayib boruvchi qo`shimcha yoki chegaraviy mahsulotni beradi. Bu hol iqtisodiyotda “kamayuvchi samara qonuni” degan nomni olgan.

• Maxsulot tannarxiga: • xom ashyo va materiallar. • yoqilg`i va moylash materiallari. • elektr energiya xarajatlari. • d) asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanish amortizatsiya ajratmasi. • e) ish haqi. • f) ijtimoiy sug`urta ajratmalari. • g) umumiy ishlab chiqarish xarajatlari (sex, brigade boshliqlarining ish haqi). • h) umumiy xo`jalik xarajatlari (korxona boshqaruv xodimlari) ish haqlari kiradi. • Mahsulot tannarxi tarkibi har bir sanoat tarmoqlarida o`ziga xos xususiyatga ega. Masalan, neft sanoatida mehnatga haq to`lash va asosiy ishlab chiqarish fondlarining amortizatsiyasi uchun nisbatan ko`p xarajat qilinadi, yengil, oziq-ovqat sanoatida xom ashyo va materiallar salmog`i 85—90% ga yetadi.

• Korxonalar moliyasi-davlat moliya tizimining birlamchi bo’g’ini hisoblanadi. Chunki, faqat moddiy ishlb chiqarish sohasida jamiyat yalpi ichki mahsuloti yaratiladi, markazlashtirilgan pul mablag’lari jamg’armalariga qayta taqsimlash tartibida kelib tushadigan va byudjet tizimi daromadlarining asosiy qismini ta’minlaydigan dastlabki pul jamg’arilishi yuz beradi. • Moddiy ishlab chiqarish sohasi korxonalari rivojlanishini moliyalash o’z mablag’lari, moliya bozoridan jalb qilingan pul mablag’lari, byudjetdan va nobyudjet jamg’armalaridan ajratiladigan mablag’lar hisobiga amalgam oshiriladi.

• Atrog muhitni muhofaza qilish xarajatlari: Atrof muhitni muhofaza qilishni yaxshilash bilan bog’liq tadbirlarni moliyalash uchun byudjetdan mablag’lar ajratiladi. Bu mablag’lar quyidagilarga yo’naltirilgan: • Davlat iqtisodiy nazoratini amalgam oshirish; • Qo’riqxonalar va milliy narxlar tashkil qilish va ularni saqlash; • Maqsadli dasturlarni bajarish ( Orolni saqlash respublika jamg’armasi)

• Aholini ijtimoiy himoyalash xarajatlari: Aholini ijtimoiy himoyalash maqsadida bir qancha ishlar amalgam oshirildi. Ko’pgina turdagi iste’mol tovarlari va xizmatlari narxlaridagi farqlar davlat byudjeti hisobidan amalgam oshirilmoqda. Insonlarning kundalik ehtiyoji uchun zarur non, go’sht mahsulotlari, sut, shaker , communal va transport xarajatlari uchun davlat dotatsiyalari ajratilmoqda.

• Farzandli ayollarga farzandini tarbiyalash va ishga qaytgunicha, kam ta’minlangan oilalarni ijtimoiy himoyalash, I, II, III guruh nogironlari va mehnat qobilyatini yo’qotgan, ishsiz insonlarga yordam pullari va nafaqalar davlat byudjeti tomonidan ajratilmoqda.

O'xshashlar

Mintaqada erkin iqtisodiy zonalar sanoat ishlab chiqarishning asosi sifatida

Ishlab chiqarish menejmentini takomillashtirishning asosiy yo’nalishlari

Ishlab chiqarish harajatlari

Ishlab chiqarish menejmenti

Kam ishlab chiqarish