Qishloq xo‘jaligida mulk va tadbirkorlik shakllari, ularning bozor sharoitida rivojlanishi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Qishloq xo‘jaligida mulk va tadbirkorlik shakllari, ularning bozor sharoitida rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

22.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

842.662109375 KB

Ko'chirib olish

O ‘ Z B E K I S T O N R E S P U B L I K A S I O L I Y T A ’ L I M , F A N VA I N N O VA T S I Y A L A R VA Z I R L I G I “ T I Q X M M I ” M I L L I Y T A D Q I Q O T U N I V E R S I T E T I N I N G Q A R S H I I R R I G A T S I Y A VA A G R O T E X N O L O G I Y A L A R I N S T I T U T I “ Q I S H L O Q X O ‘ J A L I G I I Q T I S O D I Y O T I ” F A N I D A N M A ’ R U Z A D A R S I U C H U N T A Y Y O R L A N G A N T A Q D I M O T M AV Z U : Q I S H L O Q X O ‘ J A L I G I D A M U L K VA TA D B I R K O R L I K S H A K L L A R I , U L A R N I N G B O Z O R S H A R O I T I D A R I V O J L A N I S H I

Reja: 1. Qishloq xo‘jaligida bozor iqtisodiyoti sharoitida turli mulkchilik shakllarini barpo etishning zarurligi. 2. Qishloq xo‘jaligida davlat mulki va davlat korxonalari 3. Qishloq xo‘jaligida jamoa, xususiy, shaxsiy va aralash mulk turlari 4. Dehqon va fermer xo‘jaliklari, ularning rivojlanishi 0102 06 1C 1D 18 1F 1E 21 13

Mulk – bu barcha ne’matlarga egalik qilish va foydalanish borasida insonlar o‘rtasidagi mavjud munosabatlardir. Mulkchilik munosabatlari – mulkka egalik qilish, foydalanish va uni tasarruf etish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir. Mulk obyektlari – turli-tuman ko‘rinishdagi hayotiy ne’matlar, ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi kabilardir. Mulk subyektlari - hayotiy ne’matlar, korxonalarning mulkdori va mulkdor bo‘lmagan jismoniy va huquqiy shaxslardir. 13 0102 1304 0B 13 1B 110F 19 0B 13 0C 03 1304 13 0704 1015051E 0115180D

Ishlab chiqarish vositalariga bo‘lgan mulkchilik - bu iqtisodiy kategoriya sifatida mulk munosabatlarining asosini tashkil etadi. Ishlab chiqarish vositalariga mulkchilik har qanday jamiyatning iqtisodiy asosini tashkil etgan holda, barcha ishlab chiqarish munosabatlarini qamrab oladi. 07 2D 03 10 0B 09 0B 1904 0C 06 15

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga muvofiq, davlat mulki: respublika va ma‘muriy-hududiy tuzilmalar mulkidan iborat bo‘ladi. Yer, yer osti boyliklari, suv, havo bo‘shlig‘i, o‘simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy resurslar, respublika hukumati va boshqaruvi tuzilmalari mol-mulki, davlatga qarashli madaniy va tarixiy boyliklar, byudjet mablag‘lari, oltin zahirasi, valyuta fondi va boshqa davlat fondlari respublika mulki hisoblanadi. 20 1015 05 0C 16 1518 0115 0702 0B 0C 21 14

Bozor iqtisodiyotiga o‘tayotgan mamlakatlarda iqtisodiyotni erkinlashtirish vazifasi davlat mulki monopoliyasini qisqartirishni taqozo qiladi. Chunki sog‘lom bozor iqtisodiyoti davlat monopoliyasi bilan chiqishmaydi, monopoliya raqobatga to‘sqinlik qiladi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish oqibatida iqtisodiyotda davlat mulkining hissasi kamayib, u asosan xususiy mulkka, ayrim hollarda shaxsiy mulkka va jamoa mulkiga aylanadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, qishloq xo‘jaligida davlat mulki hissasining keskin pasayishi mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning birinchi davri (1991- 1994 yillar) ga to‘g‘ri keladi. 2715 0F 0B15 12 0607 29 0F 0412 13 29 07 0607 2B

Tadbirkorlik faoliyati shakllari quyidagi turlarga bo’linadi:  Yakka tartibdagi tadbirkor  Oilaviy tadbirkorlik  Hususiy korxona  Dehqon xo’jaligi  Ma’suliyati cheklangan jamiyat  Oilaviy korxona  Aksiyadorlik jamiyati  Qo’shma korxona  Qo’shimcha ma’suliyatli jamiyat  Shuba korxona  Fermer xo’jaligi va boshqalar.

Ma’suliyati cheklangan jamiyatlarda: -asosiy farqi yuridik maqomga ega -odam yollash huquqiga ega -asosiy vositalar hisoboti majburiy -yo’nalishlar turlicha bo’ladi -ta’sischilar bir yoki ko’p bo’ladi -soliqlarni tushumdan to’lashadi -nizom fondi bo’ladi -muhr, shtamp, hisob raqam majburiy

Yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyati:  3-5 tagacha odam yollashlari mumkin  asosiy vositalar hisoboti ixtiyoriy  yo’nalish bitta bo’ladi  ta’sischisi bitta bo’ladi  qat’iy belgilangan soliqlarni to’lashadi  nizom fondi yo’q  muhr majburiy emas

1. Ishlab chiqarish tadbirkorligi Ishlab chiqarish tadbirkorligini tadbirkorlik faoliyatining asosiy turi dеsak xato bo'lmaydi. Zеro, bunday tadbirkorlik faoliyati tufayli mahsulot, tovarlar ishlab chiqariladi, xizmat ko'rsatiladi, ma'lum ma'naviy qadriyatlar yuzаga keladi. 2B1A031F 1F 04 0C04 06 11

Firma (korxona) larning turlari Фирма (корхона) турлари Хусусий фирмалар Ширкат фирмалар Давлат корхоналари Ара лаш фирмалар Масъулияти чекланмаган жамият Масъулияти чекланган жамият -қўшма корхоналар -концерн -консорциум -концессия -кооператив -картел -синдик ат -венчур -ижара -консалтинг -инжиниринг Акциядорлик жамиятлари Корпорация - лар Firma (korxona) turlari Xususiy firmalar Shirkat firmalar Davlat korxonalari Aralash firmalar Ma’suliyati cheklanmagan jamiyat Ma’suliyati cheklangan jamiyat -qo’shimcha korxonalar -kartel -konsern -sindikat -konsortsium -venchur -kontsessiya -ijara -koperativ -konsalting -injeneringAksiyadorlik jamiyatlari Korporatsiyalar 15272F

Respublikamiz qishloq xo‘jaligida shirkat xo‘jaliklari jamoa mulkining pay ulushi shaklidagi mulk ko‘rinishi hisoblanadi. Pay ulushi o‘zida shunday mulk munosabatlarini ifoda etadiki, unga ko‘ra jamoa mulkining har bir a’zosi, pay ulushining egasi iqtisodiy faoliyatining yuqori samaradorlikka ega bo‘lishidan manfaatdor bo‘ladi. Jamoa mulki paylari aksiyalar, shaxsiy hisob raqamlari, omonatlar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Ular quyidagi holatlarda tashkil topadi: hissadorlik jamiyatlarini tashkil etishda; mehnat jamoasi tomonidan korxona mulkini sotib olish va ularga mulkning bir qismini keyinchalik xodimlarga pay ulushi tariqasida taqsimlash sharti bilan tekinga berish natijasida; ijara korxonalarining pay ulushi fondi hisobiga; qo‘shma mulkni payli mulkka aylantirish hisobiga. 22 1E151819 1E 0B 12 101518 4F 12 0B 09 0B 23 0F 1602111505 09 0115180D 50 04 05 101518 0B 07 070F12 0C 1904 0B 0B020D10 1009 020D02 12 0804 1015 14 0B 04

Payli mulkchilikka asoslangan, xo‘jaliklarning ahamiyati va afzalliklari quyidagilarda namoyon bo‘ladi: • yaratilgan mulk va yetishtirilgan mahsulotlar bevosita xo‘jalik a’zolari, mulkdorlar tasarrufida bo‘lishi va ularni ishlab chiqarish iqtisodiy pirovard natijalarini yaxshilashdan manfaatdorligi sababli xo‘jalikyuritish faoliyatlarida bozor mexanizmlari dastaklari va fan-texnika yutuqlarini tezroq o‘rganish hamda joriy etishga majbur etadi. Birinchida n, • har bir a’zo umumiy mulkda o‘z payiga ega bo‘ladi va undan mulkiy paylari asosida ixtiyoriy ravishda foydalanish huquqini qo‘lga kiritadi. Pay qanchalik katta bo‘lsa, uning egasi oladigan divident ham shunchalik katta bo‘ladi. Ikkinchidan ,

• bu shakldagi xo‘jalikda avvalgi mulkka nisbatan yagona tizim saqlanib qoladi va uni tashkil etgan ichki bo‘linmalar a’zolarini ixtiyoriy asosida faoliyat ko‘rsatadigan mustaqil va erkin xo‘jalik yuritish haq-huquqlarini yangicha ma’noda amalga oshirish imkoniyati mavjud bo‘ladi.Uchinchidan, • payli mulkdan olinadigan foydalarni muttasil o‘sib borishi o‘z navbatida xo‘jalik hududida markazlashgan maxsus jamg‘armalar, kapital sarmoyalar hisobiga quriladigan ijtimoiy soha subyektlari kengayishiga, uning rivojlanishiga katta moliyaviy mablag‘lar ajratishga va shu asosda qishloqlarni shahar tarzi darajasiga ko‘tarishga sharoit tug‘diradi. To‘rtinchidan,

Qishloq xo‘jaligi faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlar – xo‘jalik yuritish jarayonida yerga hamda boshqa mulklarga egalik qiluvchi, dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishni amalga oshiruvchi va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga xizmat qiluvchi yuridik shaxsdir. 19 2A 1B 19 09 0B 15 06

Xususiy mulk - fermer xo‘jaligi, dehqon xo‘jaligi, qo‘shma korxonalar, oila tadbirkorligi, ijara jamoa, xususiy korxonalar, korporativ korxonlari, aksiyadorlik jamiyatlari, xo‘jalik assotsiatsiyalari (birlashmalari) mulklarini o‘z ichiga oladi. Xususiy mulk davlat mulki tarkibiga kirmagan barcha mulklardir.

Qishloq xo‘jaligida xususiy mulk boshqa mulk shakllariga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: mulk egasi ishlab chiqarish vositalari bilan bevosita bog‘lanish huquqiga ega bo‘lib, ulardan qay shaklda foydalanishni o‘zi hal qiladi va amalga oshiradi; ishlab chiqarish faoliyatida to‘la mustaqilikka ega bo‘ladi, hohlagan mahsulotni qancha yetishtirishini o‘zi hal qiladi; doimo iqtisodiy va qonuniy javobgarlikni his etadi. 0B 01 14 0F 01 07 17

Fermer xo‘jaliklari – ijaraga berilgan yer uchastkalaridan foydalangan holda qishloq xo‘jaligi mahsuloti ishlab chiqarish bilan shug‘ullanuvchi, mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyektdir. Dehqon xo‘jaligi – bu xususiy mulkka asoslangan bo‘lib, tegishli yer maydonida, oila a’zolari bilan hamkorlikda qishloq xo‘jaligi mahsuloti ishlab chiqarib, oila a’zolarining ehtiyojini qondirish va yuqori daromad olishga intiluvchi, davlat va boshqa bozor subyektlari tomonidan tashqi ta’sirini sezuvchi bozor iqtisodiyoti subyektidir.

Qishloq xo‘jaligida dehqon xo‘jaligi boshqa mulk shakllariga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: mulk egasi ishlab chiqarish vositalari bilan bevosita bog‘lanish huquqiga ega bo‘lib, ulardan qay shaklda foydalanishni o‘zi hal qiladi va amalga oshiradi; ishlab chiqarish faoliyatida to‘la mustaqillikka ega bo‘ladi, hohlagan mahsulotini qancha yetishtirishini o‘zi belgilaydi; doimo iqtisodiy va qonuniy javobgarlikda bo‘ladi. Qonunga xilof har bir ish, ortiqcha sarflangan har bir so‘m mulk egasini o‘z mulkidan ajralishiga olib kelishini yaxshi anglaydi. 0B 07021102 03 0F 0715070D 17150F 1E0F 090E04

E ’T I B O R I N G I Z U C H U N R A X M A T ! 2E 272F 2D 2C 25 30 2D 31 32 2D 33 03 34 35 26 34 31 0330 29 36 28 29 2F 37

O'xshashlar

Bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo‘jaligida davlat rahbarligi va amalga oshirilayotgan agrar-iqtisodiy islohotlar

Xilma-xil mulk shakllari-bozor iqtisodiyotining asoslari

Tadbirkorlik shakllari va tadbirkorlik faoliyati

Qishloq xo'jaligida tovar ishlab chiqarish uchun yagona yer solig'ining ijtimoiy mohiyati

Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari