Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti fanining predmeti, metodi va vazifalari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti fanining predmeti, metodi va vazifalari

Yuklangan vaqt:

22.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1144.7216796875 KB

Ko'chirib olish

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN NA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI “TIQXMMI” MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI “ Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti” fanidan ma’ruza darsi uchun tayyorlangan taqdimot Mavzu: «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanining predmeti, metodi va vazifalari

1- Mavzu: «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanining predmeti, metodi va vazifalari. 1. Qishloq xo‘jaligining mamlakatimiz iqtisodiyotidagi o‘mi va ahamiyati. 2. Qishloq xo'jaligi tarmog'ining o‘ziga xos xususiyatlari. 3. Fanning predmeti, maqsadi va tadqiqot usullari. 01020304 090C11 18020304 0B0906 1C02031D 1B06

Foydalanish uchun adabiyotlar: 1. Abdug‘aniyev A., Abdug'aniyev A.A. Qishloq xo‘jaligi iqtisodi. -T.: O'zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg‘armasi nashriyoti, 2004 2. Ergashev R.X. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti. Darslik —'T.: «Extremum press», 2011 3. Murtazayev O., Ismoilov A.Q. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti. -T.: «Mehnat», 2003 4. Toshboyev A.J. Tarmoq iqtisodi va menejmenti. Uslubiy qo‘llanma. - T.: TIQXMII, 2000 5. Umurzoqov 0‘.P., Toshboyev A.J., Rashidov J., Toshboyev A.A. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti va menejmenti. -T.: «Iqtisod-moliya», 2008 6. Xodiyev B.Yu., Bekmurodov A.Sh., G'ofurov U.V., To‘xliyev B.K. 0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning «Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, 0‘zbekiston sharoitida imi bartaraf etishning yo‘llari va choralari» nomli asarini o‘rganish bo‘yicha o‘quv qoTlanma. -T.: Iqtisodiyot,

Mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi tarmog‘i muhim ahamiyatga ega. Chunki respublikamiz aholisining 48,4 foizi qishloq joylarda istiqomat qiladi va ulaming turmush farovonligi mazkur tarmoq rivoji bilan uzviy bog‘liqdir. Bundan tashqari mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti tarkibida ham qishloq xo‘jaligi tarmog‘i sezilarli salmoqqa ega. Birinchidan , u aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlaydi. Aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlashda mazkur tarmoqning o'ini beqiyosdir, chunki aholi iste'mol qiladi Ikkinchidan, qishloq xo‘jaligi yengil va oziq-ovqat sanoati uchun xom ashyoning asosiy qismini yetkazib beradi. Qishloq xo‘jaligi tarmog'ining rivojlanish darajasi sanoat ushbu sohalarining ishlab chiqarish miqdori va samaradorligiga bevosita ta'sir ko'rsatadi. Mutaxassislaming hisob-kitoblariga ko‘ra, to‘qimachilik sanoatida barcha moddiy xarajatlaming 40 foizini qishloq xo‘jalik xomashyosi tashkil qilsa, ushbu ko‘rsatkich qand ishlab chiqarish sanoatida 70 foizni, sut va yog‘ mahsulotlari ishlab chiqarishda esa 80 foizga yaqinni tashkil qiladi.1. Qishloq xo‘jaligining mamlakatimiz iqtisodiyotidagi o‘rni va ahamiyati. 30 0A 17 23 23 18 21 10 04 1A 2223 03 18 1A 21 30 05 1A 3C 0D

Uchinchidan, qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi mamlakat og‘ir sanoatining rivojlanish sur'atiga va darajasiga samarali ta'sir ko'rsatadi. Qishloq xo‘jaligi tarmog‘i yirik miqdorda ishlab chiqarish vositalarini iste'molqilgani holda, qishloq xo‘jalik texnikalari va melioratsiya mashinalari ishlab chiqaruvchilar hamda qishloq xo'jalik mashinasozligi, kimyo sanoati, ayniqsa mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarishga faol ta’sir ko‘rsatadi. To‘rtinchidan, qishloq xo‘jaligi tarmog‘i mehnat resurslarini ish bilan ta’minlashda ham katta ahamiyatga ega. Hozirgi vaqtda mamlakatimiz aholisining 50 foizga yaqini qishloq joylarda istiqomat qiladi. Aholini ish bilan ta'minlash, ularning turmush farovonligini oshirish ko‘p jihatdan mazkur tarmoqda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlaming natijalariga bevosita bog‘liqdir. Bu tarmoqda 2000-yilda 3,7 mln. kishi band bo‘lgan bo'lib, u iqtisodiy faol aholining 38 foizini tashkil etgan. Beshinchidan, qishloq xo‘jaligining mamlakat iqtisodiyotidagi roli yana shu bilan aniqlanadiki, u mamlakatning iqtisodiy salohiyatini belgilab bemvchi makroiqtisodiy ko'rsatkichlarda ham sezilarli salmoqqa ega. Bu tarmoqda mamlakat yalpi ichki mahsulotining salmoqli qismi yaratiladi. 2010- yilda mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining 17,5 foizi qishloq xo‘jaligi tarmog'ida yaratilgan. Kelajakda boshqa tarmoqlar izchil rivojlanishi natijasida qishloq xo‘jaligining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi kamayishi mumkin. Lekin mamlakatimiz iqtisodiyotida mazkur tarmoqning o‘rni va ahamiyati sezilarli darajada qolaveradi. 261E 170C 13 120C 0C 23 20 20 27 17 1A 34 07 16 24 1A 21 17 13 05 1A 24 18 22 07 1A

a) qishloq xo‘jaligida tabiiy omillaming ta'siri kuchli. Tarmoqda islilab chiqarish jarayoniga harorat, yog'ingarchilik, shamol va boshqa tabiiy omillar o‘z ta'sirini o‘tkazadi; b) qishloq xo'jaligida yer asosiy ishlab chiqarish vositasi hisoblanadi. Boshqa tarmoqlarga nisbatan qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida yeming ahamiyati juda katta, chunki mazkur tarmoqda ishlab chiqarish jarayoni bevosita yerda amalga oshadi. d) qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarish juda keng maydonlarda amalga oshiriladi. Bu esa o‘z navbatida ishlab chiqarishni tashkil etishda ma’lum talablami keltirib chiqaradi; e) qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida ishlab chiqarish mavsumiy xususiyatga ega. Mahsulot yetishtirishda o‘simliklar va chorva mollari maTum vegetatsion davming o‘tishini taqozo etadi.1.2. Qishloq xo‘jaiigi tarmog‘ining o‘ziga xos xususiyatlari

e) qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida ishlab chiqarish mavsumiy xususiyatga ega. Mahsulot yetishtirishda o‘simliklar va chorva mollari maTum vegetatsion davming o‘tishini taqozo etadi. Bu holat tarmoqda xarajatlar va faoliyat natijasida olinadigan daromadlar muddati o'rtasidagi farqning katta boTishiga olib keladi . f) ishlab chiqarish jarayonida tirik organizmlar ham mehnat vositalari sifatida qatnashadi. Qishloq xo‘jaligi tarmog‘ida mehnat qilayotgan mutaxassislar o'simlik va hayvonlaming biologik hamda zoologik xususiyatlarini ham bilishi, ishlab chiqarish jarayonida ulami hisobga olishi talab qilinadi.; g) qishloq xo‘jaligida yetishtirilgan mahsulotning bir qismi tarmoqning o‘zida urugTik, yem-xashak, oziq-ovqat va boshqa maqsadlarda ishlatiladi; h) qishloq xo'jalik mahsulotlarining ayrim turlarini uzoq muddat saqlash imkoniyatlari cheklangan va tashish uchun noqulaydir. Bu muammo qishloq xo‘jalik mahsulotlarining deyarli bir vaqtda pishib yetilishi oqibatida yanada chuqurlashadi.

«Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti» fanining predmeti - qishloq xo'jaligida obyektiv iqtisodiy qonunlarning amal qilish xususiyatlari, tarmoqda iqtisodiy munosabatlami ishlab chiqarish kuchlari bilan bogTagan holda oTganishdir. Qishloq xo‘jaligining barqaror iqtisodiy asosini, takror ishlab chiqarish jarayoni rivojlantirilishini ta'minlaydigan iqtisodiy munosabatlar tizimini yaratish va ulami hayotga joriy etish masalalarini, tarmoqda mavjud resurslardan oqilona foydalanish, xarajatlami tejash hamda samaradorlikni oshirish yo’larini o’rgatish «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanining maqsadi hisoblanadi.3. Fanning predmeti, maqsadi va tadqiqot usullari 04 0E 1A 11 07 11 0B 09 37 24 07

qishloq xo'jaligining respublika iqtisodiyotidagi o‘mi, ahamiyati, uning bosqichma- bosqich rivojlanish qonuniyatlarini; tarmoqqa davlat rahbarligini, unda amalga oshirilayotgan agrar- iqtisodiy islohotlar mazmuni va mohiyatining holatini, ulami rivojlantirish yo'llarini; qishloq xo‘jaligida faoliyat ko‘rsatayotgan tadbirkorlik turlari, ularning faoliyatiga baho berish va takomillashtirish yoilari; tarmoqning cheklangan yer-suv, mehnat resurslari, investitsiyalar va ulardan tadbirkorlik bilan samarali foydalanish darajasiga iqtisodiy baho berish lartibini o'rganish, ulami takomillashtirish va rivojlantirish yo‘llarini asoslab berish; qishloq xo'jaligida qilinadigan doimiy va o‘zgamvchan, o‘rtacha xarajatlarni, ulaming tarkibi va kamaytirish yo‘llarini, yetishtirilgan mahsulotning hajmini, sifatini, samarali taqsimlanishini hamda pul oqimlarini o'rgatish; tarmoqda iqtisodiy munosabatlami amalga oshirishda l'oydalanilayotgan baholar tizimini, daromad va foydani aniqlash, ulami oqilona laqsimlash yo‘llarini ko‘rsatish; qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining qay darajada ixtisoslashganligini, joylashganligini hamda ichki va tashqi integratsiyalashganligini va boshqa masalalarini o‘rganish.«Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fani o‘z oldiga qo‘ygan maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi asosiy vazifalar yechimining nazariy va uslubiy asoslarini o‘rgatishi lozim: 17 05 1A0A 0C 17 3C 1A0A 1A0A 16 17 07 13 1A 05 0D 17 19 23

«Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fani o‘z predmetini o‘rganishda quyidagi usullardan foydalanadi: a) dialektika usuli. «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fani o‘zining maqsad va asosiy vazifalarini hal etishda barcha iqtisodiy munosabatlarni dialektika qonuniga asoslangan holda tadqiq etadi. Bunda barcha iqtisodiy jarayonlar o‘zaro bogiiqlikda va doimiy rivojlanishda deb qaraladi. b) deduksiya usuli. Iqtisodiy jarayonlar to‘g‘risidagi nazariy g‘oyalarga asoslangan holda ulami amaliyotga tatbiq qilish mexanizmini o‘rganish deduksiya usulining mohiyatidir. d) Induksiya induksiya usuli. Iqtisodiy jarayonlar to‘g‘risidagi ma'lumotlami o‘rganib, shular asosida nazariy g'oyalami yaratish jarayoni induksiya usulining mohiyatidir.

e) analiz usuli. Ko'zlangan maqsadga erishish maqsadida biror iqtisodiy jarayon to‘g‘risidagi ma’lumotni qismlarga ajratib o‘rganish usulidir. f) sintez usuli. Iqtisodiy jarayonlar to‘g‘risidagi ma'lumotlami umumlashtirib, tegishli xulosalar chiqarish usulidir. g) iqtisodiy-statistik usul. Ushbu usul qishloq xo'jaligidagi keng ko'lamli iqtisodiy jarayonlami o'rganishda qo‘llaniladi. Iqtisodiy-statistik usul tegishli xulosalar chiqarish maqsadida ma'lum yo‘nalishdagi ma'lumotlami to‘plash, gumhlash, tahlil qilish va ulardan foydalanishni anglatadi. h) monografik usul. O'rganilayotgan mavzu bo‘yicha umumiy xulosalar chiqarish maqsadida mazkur yo'nalishdagi ilg‘or mintaqalar va xo‘jaliklar faoliyatini chuqur o'rganish va taqqoslash mazkur usulning mohiyatidir.

« «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fani tarmoqda amalga oshirilayotgan tashkiliy, iqtisodiy, ijtimoiy munosabatlar majmuasining nazariy asoslarini, yo‘nalishlarini, samaradorligini mavjud tadqiqot usullari yordamida o‘rgatish orqali talabalarda tarmoq iqtisodiyoti bo‘yicha iqtisodiy mushohada qilish, uni rivojlantirishga oid muammolami qo‘yish va uni hal etish, samaradorligini oshirish yo‘nalishlarini belgilab berish qobiliyatini shakllantirib, bozor iqtisodiyoti talablariga javob bera oladigan mutaxassislar tayyorlashga ko‘maklashadi. Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanini o‘rganishda barcha iqtisodiy fanlar, shu jumladan «Iqtisodiyot nazariyasi», «Makroiqtisodiyot», «Mikroiqtisodiyot», «Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi», «Statistika», «Marketing», «Menejment», «Iqtisodiy tahlil» kabi fanlardan olingan nazariy va amaliy bilimlarga asoslanish maqsadga muvofiqdir.

Nazorat va muhokama uchun savollar: 1. Qishloq xo'jaligi tarmog'i mamlakatimiz iqtisodiyotida qanday o‘rin tutadi? 2. Qishloq xo‘jaligi tarmog'ining qanday o‘ziga xos xususiyatlari mavjud? 3. «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanining predmeti nimadan iborat? 4. «Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti» fanining maqsadi va vazifalari nimalardan iborat? 5. «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fani o‘z predmetini o'rganishda qanday usullardan foydalanadi? 6. «Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyoti» fanining boshqa iqtisodiy fanlar bilan bog‘liqligini bayon eting. 7. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining mamlakatimizga ta'sirini yumshatishga asos bo‘lgan sabablar qaysilar? 8. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida mamlakatimiz hukumati tomonidan qishloq xo‘jaligini yanada rivojlantirish borasida qanday tadbirlar amalga oshirilmoqda?

E’tiboringiz uchun rahmat! 2B2A 1A0E

O'xshashlar

Tijorat banklari resurslarini boshqarish fanining predmeti metodi va vazifalari

Qishloq xo’jaligining respublika iqtisodiyotidagi o’rni, ahamiyаti. «Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti» fanining predmeti tadqiqot usullari

Menejment fanining predmeti, mazmuni va vazifalari

“Personalni boshqarish” fanining predmeti va vazifalari

Loyiha boshqaruvi fanining predmeti va mazmuni