O’zbekiston Respublikasida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar - Iqtisodiyot - Slaydlar

O’zbekiston Respublikasida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

130.8623046875 KB

Ko'chirib olish

O’zbekiston Respublikasida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar

1) Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va xususiyatlari. 2) O’zbekiston Respublikasi soliq tizimida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar, ularni byudjet daromadlarini shakllantirishdagi ahamiyati. 3) Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni guruhlanishi. 4) Soliq to’lovchilarning huquq va majburiyatlari. REJA:

Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va xususiyatlari Soliqlar majburiy pul to’lovlarini ifoda etuvchi moliyaviy munosabatlardan iborat bo’lib, bu munosabatlar soliq to’lovchilar va davlat byudeti o’rtasida namoyon bo’ladi. Soliq tushunchasi iqtisodiy kategoriya sifatida davlatning paydo bo’lishi va uning faoliyatini davomiyligi bilan bevosita bog’liq. Soliqlar davlat daromadlarini shakllantirishning asosiy vositasi hisoblanadi. Davlatchilik munosabatlarini rivojlanishining hech bir davrida va hozirgi vaqtda ham davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishning soliqlardan samarali mexanizmi mavjud emas.

Soliq tushunchasi Soliqlar deganda Soliq Kodeksida belgilangan, muayyan miqdorlarda undiriladigan, muntazam, qaytarib berilmaydigan va beg’araz xususiyatga ega bo’lgan, byudjetga yo’naltiriladigan majburiy pul to’lovlari tushuniladi. Boshqa majburiy to’lovlar deganda Soliq Kodeksida belgilangan davlat maqsadli jamg’armalariga majburiy pul to’lovlari, bojxona to’lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor shaxslar tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to’lovchilarga nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni yoki litsenziyalar va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarni berish uchun to’lanishi lozim bo’lgan yig’imlar, davlat boji tushuniladi.

Soliqlarni belgilari va funktsiyalari Soliqlarni quyidagi asosiy belgilari mavjud: 1) Soliqlarning majburiyligi 2) Soliqlarning ekvivalentsizligi Soliqlarni funktsiyalari: 1) Fiskal; 2) Tartibga solish 3) Rag’batlantirish 4) Nazorat

Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari Soliq yoki boshqa majburiy to’lov soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida soliq to’lovchilar, shuningdek ushbu soliq yoki boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish va to’lash uchun zarur elementlar belgilab qo’yilgan taqdirdagina belgilangan deb hisoblanadi. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari quyidagilardir: - soliq solish ob’ekti; - soliq solinadigan baza; - stavka; - imtiyoz; - hisoblab chiqarish tartibi; - soliq davri; - soliq hisobotini taqdim etish tartibi; - to’lash tartibi.

O’zbekiston Respublikasi soliq tizimida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga muvofiq uning hududida bir qator soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar amal qiladi, ya’ni ularga: Umumbelgilangan soliqlar: 1. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; 2. Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; 3. Qo’shilgan qiymat solig’i; 4. Aktsiz solig’i; 5. Er qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar; 6. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq; 7. Mol-mulk solig’i; 8. Er solig’i; 9. Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i; 10. Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq.

O’zbekiston Respublikasi soliq tizimida amalda bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar Boshqa majburiy to’lovlar: 1. Yagona ijtimoiy to’lov; 2. Fuqarolarning byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga sug’urta badallari; 3. Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy ajratmalar; 4. Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy ajratmalar; 5. Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar; 6. Davlat boji; 7. Bojxona to’lovlari; 8. Ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im. Soliq solishning soddalashtirilgan tartibida to’lanadigan soliqlar: 1. Yagona soliq to’lovi; 2. Yagona er solig’i; 3. Tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha qat’iy belgilangan soliq

O’zbekiston Respublikasi Davlat budjeti daromadlarining asosiy ko’rsatkichlari (foizda) Ko’rsatkichlar 2012 yil 2013 yil 2014 yil (reja) Davlat maqsadli jamg’armalar daromadlarisiz - jami 100 100 100 To’g’ri soliqlar 25,4 24,2 25,8 Egri soliqlar 49,0 51,1 51,8 Mol-mulk solig’i va resurs to’lovlari 15,6 14,8 15,0 Boshqa daromadlar 10,0 9,9 7,4

O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti soliqli daromadlari tarkibi 2012 yil 2013 yil 2014 yil (prognoz) mlrd.so’m foiz mlrd.so’m foiz mlrd.so’m foiz 1.To’g’ri soliqlar 5414,2 25,4 6353,7 24,2 7790,4 25,8 1.1. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i 1001,1 4,7 1038,8 4,0 1302,3 4,3 1.2. Savdo va umumiy ovqatlanish korxonalaridan olinadigan YaST-dan davlat byudjetiga ajratma 645,9 3,0 832,6 3,2 989,9 3,3 1.3. YaST-dan davlat byudjetiga ajratma 588,2 2,8 755,0 2,9 911,6 3,0 1.4. Jismoniy shaxs-dan olinadigan daromad solig’i 2301,8 10,8 2717,3 10,4 3313,9 11,0 1.5. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxs-n olin-gan qat’iy soliq 317,3 1,5 415,6 1,6 505,0 1,7 1.6. Obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i 559,9 2,6 534,4 2,0 767,8 2,5 2. Egri soliqlar 10434,5 49,0 13398,6 51,1 15618,2 51,8 2.1. Qo’shilgan qiymat solig’i 5966,6 28,0 7552,5 28,8 9123,1 30,2 2.2. Aktsiz solig’i 3175,9 14,9 4168,3 15,9 4506,0 14,9 2.3. Bojxona boji 759,7 3,6 1007,4 3,8 1142,0 3,8 2.4. Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq 532,4 2,5 670,5 2,6 847,1 2,8 3. Mol-mulk solig’i va resurs to’lovlari 3312,5 15,6 3888,2 14,8 4521,4 15,0 3.1. Mol-mulk solig’i 736,1 3,5 1011,6 3,9 1135,0 3,8 3.2. Yer solig’i 486,3 2,3 583,4 2,2 665,2 2,2 3.3. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq 2016,3 9,5 2190,9 8,4 2595,8 8,6 3.4. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 73,9 0,3 102,4 0,4 125,4 0,4 4. Boshqa daromadlar 2134,4 10,0 2582,5 9,9 2230,8 7,4 JAMI SOLIQLI DAROMADLAR 21295,7 100,0 26223,0 100,0 30160,8 100,0

O’zbekiston soliq tizimida soliqlarni ob’ekti, iqtisodiy mohiyati, byudjetga tushishi, ularni to’lovchilari bo’yicha guruhlarga ajratib o’rganish mumkin. Soliqlarni guruhlash orqali ularni xususiyatlari, mohiyati va ahamiyati ochib beriladi. Soliqlar ob’ektiga ko’ra daromaddan, oborotdan va mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlarga bo’linadi. - qo’shilgan qiymat solig’i; - aksiz solig’i; - bojxona to’lovlari; - transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq Soliqlarni ob’ektiga qarab guruhlanishi Oborotdan olinadigan soliqlar Daromaddan olinadigan soliqlar Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlar - yuridik va jismoniy shaxslarning mol- mulkiga solinadigan soliq; - yuridik va jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig’i- yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; - jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; - obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantiish solig’iSoliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni guruhlanishi

Soliqlar iqtisodiy mohiyatiga, to’lovchi bilan davlatning o’zaro munosabatlariga bevosita yoki bilvosita bog’liqligiga ko’ra to’g’ri va egri soliqlarga bo’linishiga doir zamonaviy yondashuvga muvofiq, to’g’ri soliqlar to’g’ridan-to’g’ri daromadga va mol-mulkka qaratiladi (soliqqa tortishning bevosita shakli). Tovarning bahosida to’lanadigan yoki tarifga kiritiladigan tovarlar va xizmatlardan olinadigan soliqlar egri soliqlarga kiradi. Soliqlarni iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra guruhlanishi To‘g‘ri soliqlar Egri soliqlar - yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; - jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; - obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantiish solig’i va boshqalar. - qo’shilgan qiymat solig’i; - aktsiz solig’i; - transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq; - bojxona to’lovlari va boshqalar.

Soliqlar byudjetga tushishiga ko’ra umumdavlat soliqlari va majburiy to’lovlari hamda mahalliy soliqlar va majburiy to’lovlarga ajratiladi. Soliqlarni bunday tartibda guruhlash davlat hokimiyati organlarining markaziy va mahalliyga bo’linishi hamda davlat byudjetining respublika va mahalliy byudjetlarga ajratilishi bilan belgilanadi. Shundan kelib chiqib, respublika byudjetga tushishi belgilangan soliqlar va majburiy to’lovlarni umumdavlat, mahaliy byudjetlarga tushishi belgilangan soliqlar va majburiy to’lovlarni esa mahalliyga ajratish mezoni belgilangan. Soliqlarni byudjetga tushishiga ko’ra guruhlanishi (O’zR SK 23-modda) Umumdavlat soliqlari va majburiy to’lovlari Mahalliy soliqlar va majburiy to’lovlar - mol-mulk solig’i; - yer solig’i; - obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i; - transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq; - ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im; - yagona yer solig’i - yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; - jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; - qo’shilgan qiymat solig’i; - aktsiz solig’i; - yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar; - suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq; - ijtimoiy jamg’armalarga majburiy to’lovlar; - Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy to’lovlar; - davlat boji; - bojxona to’lovlari; - yagona soliq to’lovi; - qat’iy belgilangan soliq

Yuridik shaxslardan olinadigan soliqlar, yig’imlar, bojlar va boshqa majburiy to’lovlar hamda ularning tuzilish tamoyillari, usullari, soliq nazoratining yig’indisi soliq tizimini tashkil etadi. Soliq qonunchiligida soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar tizimi ifodalangan bo’lib, ular soliq tizimining asosini tashkil etadi. Soliqlar Boshqa majburiy to’lovlar Soliq solishning soddalashtirilgan tartibida to’lanadigan soliqlar- yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i - jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i - qo’shilgan qiymat solig’i - aktsiz solig’i - yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar - suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq - mol-mulk solig’i - yer solig’i - obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i - jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq - yagona ijtimoiy to’lov - fuqarolarning byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga sug’urta badallari - byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy ajratmalar - respublika yo’l jamg’armasiga majburiy ajratmalar - respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar - davlat boji - bojxona to’lovlari - ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im - yagona soliq to’lovi - yagona yer solig’i - tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha qat’iy belgilangan soliq

Soliqlarni to’lovchilariga ko‘ra guruhlanishi Yuridik shaxslar Jismoniy shaxslar - O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan, o’z mulkida, xo’jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida mol- mulkka ega bo’lgan hamda o’z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, mustaqil balansiga yoki smetasiga ega bo’lgan, o’z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo’la oladigan hamda ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo’la oladigan tashkilot; - chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan chet el tashkiloti; - O’zbekiston Respublikasining, chet davlatning qonun hujjatlariga yoki xalqaro shartnomaga muvofiq tashkil etilgan xalqaro tashkilot. O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet davlatlar fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shaxslar jismoniy shaxslar deb e’tirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasida soliq tizimining huquqiy asoslari, soliq to’lovchilarning huquqlari hamda majburiyatlari, soliq ishlarini yuritish tartiboti va soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik Soliq Kodeksi, O’zbekiston Respublikasining “Davlat soliq xizmati to’g’risida” gi qonuni va shu kabi bevosita soliqqa oid qonun hujjatlari orqali tartibga solib turiladi. SOLIQ TIZIMINING HUQUQIY ASOSLARI O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi, “Davlat soliq xizmati to’g’risida”gi qoununi O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining soliqlarga doir qarorlari O’zbekiston Respublikasi Prezidentining soliqlarga doir farmonlari va qarorlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining soliqlarga doir qarorlari Vazirliklar, davlat qo’mitalarining soliqlarga doir me’yoriy hujjatlari Mahalliy hokimiyat organlarining soliqlarga doir qarorlari

Soliq to’lovchilarning huquqlari Soliq to’lovchilar quyidagi huquqlarga ega: - davlat soliq xizmati organlari va boshqa vakolatli organlardan amaldagi soliqlar, boshqa majburiy to’lovlar, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlaridagi o’zgarishlar haqida axborot olish; - o’z soliq majburiyatlarini bajarish yuzasidan davlat soliq xizmati organlari hamda boshqa vakolatli organlardagi mavjud ma’lumotlarni olish; - soliq munosabatlari masalalari yuzasidan o’z manfaatlarini shaxsan yoki o’z vakili orqali ifoda etish; - Soliq Kodeksida, boshqa qonunlar va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlarida belgilab qo’yilgan asoslar mavjud bo’lgan taqdirda hamda tartibda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlardan foydalanish; - soliqlar, boshqa majburiy to’lovlar, penya va jarimalarning ortiqcha to’langan yoki undirilgan summalarini hisobga olish yoki qaytarib olish; - Soliq Kodeksida hamda boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda belgilangan shartlarda va tartibda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lashni kechiktirish va (yoki) bo’lib-bo’lib to’lash;

Soliq to’lovchilarning huquqlari - soliq solish ob’ektini hisobga olishda, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish hamda to’lashda o’zlari yo’l qo’ygan xatolarni mustaqil ravishda tuzatish; - soliq tekshiruvlari materiallari bilan tanishish va tekshiruv dalolatnomalarini olish; - soliq tekshiruvlarini amalga oshirayotgan davlat soliq xizmati organlariga soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini bajarishga doir masalalar yuzasidan tushuntirishlar berish; - davlat soliq xizmati organlarining, boshqa vakolatli organlar va ular mansabdor shaxslarining Soliq Kodeksida va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarga muvofiq bo’lmagan hujjatlari hamda talablarini bajarmaslik; - davlat soliq xizmati organlarining va boshqa vakolatli organlarning qarorlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan belgilangan tartibda shikoyat qilish; - davlat soliq xizmati organlarining va boshqa vakolatli organlarning qonunga xilof qarorlari yoki ular mansabdor shaxslarining qonunga xilof harakatlari tufayli etkazilgan zararning o’rni qoplanishini belgilangan tartibda talab qilish.

Soliq to’lovchilarning majburiyatlari Soliq to’lovchilar: - o’z soliq majburiyatlarini o’z vaqtida va to’liq hajmda bajarishi; - qonun hujjatlariga muvofiq buxgalteriya hisobini yuritishi, moliyaviy va soliq hisobotini tuzishi; - davlat soliq xizmati organlariga va boshqa vakolatli organlarga imtiyozlar olish huquqini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etishi; - soliq tekshiruvlari o’tkazilayotgan vaqtda davlat soliq xizmati organlariga soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish, to’lash bilan bog’liq hujjatlar hamda ma’lumotlarni taqdim etishi; - davlat soliq xizmati organlarining va boshqa vakolatli organlarning hamda ular mansabdor shaxslarining qonuniy talablarini bajarishi, shuningdek mazkur organlarning, ular mansabdor shaxslarining qonuniy faoliyatiga to’sqinlik qilmasligi shart.

O'xshashlar

Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning turlari va elementlari

O’zbekiston Respublikasida birjalar va birja savdosining muammolari

O’zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatining huquqiy asoslari

O’zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalari faoliyati

Soliqlar, yig’imlar, bojlar va boshqa soliqsiz to’lovlarning o’xshash va farqli jihatlari