logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Iqtisodiyot
  4. Moliya bozorini muvofiqlashtirish asoslari

Moliya bozorini muvofiqlashtirish asoslari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

554.5 KB
Ko'chirib olish
Moliya bozorini muvofiqlashtirish asoslari www.arxiv.uz Mavzu: Moliya bozorini muvofiqlashtirish asoslari  Reja: 1. Moliya bozori va qimmatli qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirishning nazariy, metodologik va xuquqiy asoslari 2. Muvofiqlashtirish usullari, institutlari, ularning o’zaro bog’liqligi va ta’siri 3. Jaxon tajribasi. Investorlar xuquqlarini himoyalash va korporativ boshqarish asoslari 4. O’zbekistonda moliya bozori va qimmatli qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirish mexanizmi, uni xususiyatlari. Investorlar xuquqlarini ximoyalash va korporativ boshqarishning xususiyatlari www.arxiv.uz Qimmatli qog’ozlar bozorining o’ta murakkabligi va uning tez o’zgaruvchanligi, ishtirokchilar soning ko’pligi va xilma-xilligi, katta xajmlarda shartnomalar va amallarning bajarilishi, xar xil turdagi axborotlarning mavjudligi va ularning almashinib turishi xamda boshqa omillarning qimmatli qog’ozlar bozorida turli g\ayriqonuniy ishlarning yuz berishiga sabab bo\lishi mumkin. Bunday hol investorlarning manfaatlari va xuquqlariini poymol qilishga, ularning fond bozoriga nisbatan ishonchlarini kamaytirish, pirovard natijada esa bozorning nufuzini pasaytirishi mumkin. Shu sababli QQB davlat boshqaruvi vakolatli organlari tomonidan nazorat qilib turilaqi va boshqariladi. www.arxiv.uz MB (QQB) ni faoliyatini muvofiqlashtirishni asosiy tamoyillarini xorijiy moliya bozorlarini tashkil etish amaliyoti va zamonaviy xolatidan kelib chiqqan xolda ko’rib chiqish mumkin: • MB (QQB)ni davlat tomonidan tartibga solish tamoyili, ya’ni bozorni tartibga solishning butun sistemasini davlat tomonidan (o’z-o’zini boshqarish tizimini xam o’z ichiga oladi) tashkil etiladi, fuqarolarning xuquq va ularning manfaatlarini ximoyalaydi va shu bilan o’zining universal funksiyasini bajaradi. • Butun mamlakat xududida MBni muvofiqlashtirishning bir me’yoriy baza va rejim asosida boshqarish tamoyili • Davlatning aralashuvini minimallashtirish va o’z-o’zini tartibga solish ning maksimallashtirish tamoyili. • MB (QQB)ning barcha ishtirokchilari imkoniyatlarining tengligi tamoyili, ya’ni bunda - alohida bozor ishtirokchilari uchun davlat rag’batlantiruvchi funksiyasini yo’qotadi; - Mulkchilik shaklidan qat’iy nazar MB ishtirokchilarining tengligini ta’minkaydi; - Bozorning professional ishtirokchilari xizmatlariga qo’yiladigan baxoni davlat tonidan tartibga solishdan voz kechadi; - MB rivojlanishi bilan bog’liq loyihalarni davlat tomonidan ochiqchasiga va tanlov asosida taqsimlanishini ta’minlaydi. - Bozorni tartibga solish tizimlari evolyutsion va rejali xarakterda rivojlanishi tamoyili, ya’ni davlat siyosatini uzoq muddatli yo’nalishlariga mos kelishi lozim. Boy jaxon tajribasini ishlatish va MB larining globalizatsiyasi tendensiyalarini xisobga olish tamoyili www.arxiv.uz QQB boshqaruvi ikki yo’l bilan amalga oshiriladi • Davlat tomonidan boshqarish • O’z-o’zini boshqaruvchi tashkilotlar www.arxiv.uz Davlat tomonidan QQBni boshqarish asosan ikki yo’l bilan amalga oshiriladi: • Bozor faoliyatiga bevosita yoki ma’muriy ta’sir ko’rsatish • Bozor faoliyatiga bilvosita yoki iqtisodiy ta’sir ko’rsatish www.arxiv.uz Birinchi yo’lni qo’llashda davlat boshqaruvi vakolatli organlari quyidagilarni bajaradi: • Qimmatli qog’ozlar va emissiya prospektlarini chiqarishni ro’yxatga olish, emitentlarning ularda nazarda tutilgan shartlar va majburiyatlarga rioya qilishlari ustidan nazoratni amalga oshirish; • Emitentlar va qatnashchilarni qimmatli qog’oz bozori to’g’risidagi axborotlar bilan ta’minlash; • Mutaxassislarni attestasiyalash, investitsiya institutlari faoliyatini lisenziyalash va nazorat qilish;investorlar va qimmatli qog’ozlar bozorining boshqa ishtirokchlari bergan imkoniyatlarni ko’rib chiqish va qimmatli qog’ozlar bozori ishtirokchilari bajarishi majburiy bo’lgan xulosalar chiqarish. • www.arxiv.uz Ikkinchi yo’l bilan bozorni boshqarishga quyidagilar qo’llaniladi: • Pul-kredit siyosatini yuritish va shu orqaki foiz stavkalariga ta’sir ko’rsatish; • Soliq siyosatini o’tkazish; • Xususiy sektorning depozitlari, kreditlari bo’yicha kafolatlarni muvofiqlashtirish; • Korporasiylar hamkorligida kredit uchun raqobat yo’lida davlat qimmatli qog’ozlarini chiqarish; • Tashqi iqtisodiy faoliyatdagi holatni inobatga olish. www.arxiv.uz Jaxon tajribasi shuni ko’rsatadiki, MB va QQB ni davlat tomonidan samarali boshqarish ikkita o’zaro bir-birini to’ldiruvchi bo’limlardan tashkil topgan: • Qonun chiqaruvchi • Nazorat qiluvchi www.arxiv.uz MB va QQBning Qonun chiqaruvchi organlari funksiyalari odatda quyidagilar bo’lib xisoblanadi: • Qonun chiqaruvchi aktlarni tayyorlash bo’yicha ishlarni muvofiqlashtirish; • Asosiy qonunchilikni to’ldiradigan MB ning qonun osti aktlarining loyihalarini ishlab chiqarish; • O’z vakolatlari doirasida qonun yaratilishi bilan bog’liq turli xuquqlarni amalga oshirish; • Davlat organlarining ishtiroklari bilan bog’liq QQB larini shakllanishi dasturiga tayyorgarlik ko’rish; • MB va QQB ning faoliyatini ta’minlovchi Qonunlar chiqarishni yo’lga qo’yish. www.arxiv.uz MB va QQB ni nazorat qiluvchi organlarining funksiyasi doirasiga odatda quyidagilar kiradi: • Yuridik shaxshlar tomonidan chiqariladigan moliyaviy instrumettlarning ma’lumotlarini qat’iy nazorat qilish; • MB (QQB) professional ishtirokchilarining amaldagi qonunchilikka rioya qilinishini muntazam nazorat qilish; • Gayriqonuniy xarakatlarni buzgan ishtirokchilar uchun nazorat xuquqlari (jumladan jarima solish jinoiy ish qo’zg’atish) ni qonun tomonidan amalga oshirish; • Maxsus o’zini-o’zi tartibga soluvchi tashkilotlarga lisenziya berish va lisenziyani chaqirib olish. www.arxiv.uz Milliy manfaatlar QQB da davlat tomonidanmuvofiqlashtirishni asosiy maqsaqlarini belgilaydi. Uning tarkibiga quyidagilar kiradi: • Invistitsiyalarni jalb qilishning samarali mexanizmini yaratish; • Byutget difitsitini moliyalashtirishda noinflatsion moliyalashtirish usullaridan foydalanish; • Axoli mablag’larini investitsiyalashtirish uchun moliya institutlari va ishonchli mexanizmni yaratish; • Xususiylashtirilgan tashkilotlar tomonidan samarali boshqaruv usullarini yaratish; • Ijtimoiy notinchliklar va mojarolarni oldini QQB ning ishtirokchilari, birinchi navbatda investorlarni xuquqlarini himoya qilish orqali olish; • Milliy QQBni jahon MB ga integrasiyalashtirish ; • Qimmatli qog’ozlarning sun’iyligi va aldanishlari uchun kurash oilb borish. www.arxiv.uz QQB professionak ishtirokchilarining o’z-o’zimni boshqarish tashkilotlari butun dunyoda fond faoliyatidagi umumiy mexanizmning muxim tarkibiy elementi bo;lib xisoblanadi. Nodavlat va noburjaviy qimmatli qog’ozlar bozorida tartib o’rnatuvchi, bu tartib va qoidalarga professionallar tomonidan rioya qilinish nazoratini ta’minlovchi maxsus nodavlat tashkilotlari faoliyat yuritadi. Bu tashkilot professiolallarning assosiyasi ko’rinishida tuzilib, u qimmatli qog’ozlar bozori qatnashchilarining manfaatlari va xuquqlarini himoya qiladi. Ushbu tashkilotning manfaatlari davlat manfaatlari bilan mos keladi va ular birgalikda fond bozorini boshqaradilar. www.arxiv.uz O’z-o’zini tartibga soluvchi tashkilotlar QQB ning professional ishtirokchilari tomonidan kasbiy etika standartlariga amal qilish, qimmatli qog’ozlar egalarining manfaatlarini ximoya qilish va boshqa fond bozorini ishtirokchilari uchun tashkil etiladi. www.arxiv.uz Masalan, AQSH da bunday tashkilotlar sifatida quyiqagi sub’ektlar faoliyat yuritaqilar: • fond birjalari; • fond dillerlarining milliy assosiasiyasi; • 12 ta kliring agentligi; • qimmatli qog’ozlar savdosi bo’yicha munisipal kengash; • investorlarning manfaatlarini ximoyalash korporasiyasi. www.arxiv.uz Bularning ichida eng salmoqli va nufuzlisi 1939 yilda tuzilgan fond dilerlarining milliy assosiyasiyasi (FDMA) hisoblanadi. Uning 6 mingdan ortiq firma va 440 mingdan ortiq a’zolari bo’lgan. FDMA o’z a’zolariga maxsus talablar qo’ygan. Bu takablarga javob bermaganlar FDMA a’zoligidan mahrum bo’ladilar. Bu esa ularni assosiasiyaning keng tarmoqli nobirjaviy tizimida faoliyat yuritish imkonidan mahrum qiladi. FDMA a’zosi qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq professional faoliyat yuritish xuquqini belgilovchi davlat organi tomonidan berilgan maxsus ruxsatnomaga (lisenziyaga) ega bo’lishi kerak. www.arxiv.uz FDMA oldida quyiqagi maqsadlar turaqi: • investitsiya-bank faoliyatining va qimmatli qog’ozlar savdosining rivojiga ko’maklashish; • standart qoidalarni va fond amallarni bajarishning samarali tajribasini joriy etish; • iinvestorlarning manfaatlarini ximoyalash maqsadida tijorat etikasining yuqori darajasini va savdoning adolatli tamoyillarini ta’minlash; • FDMA a’zolarining qimmatli qog’ozlar bo’yicha qonunlariga rioya qilishlarining nazoratini ta’minlash; • Fond bozori faoliyati bilan bog’liq muammolarni hal qilishda FDMA a’zolarining hukumat va ularning organlari bilan aloqalarini kengaytirish; • Qimmatli qog’ozlarning nobirjaviy savdosi tizimini rivojlantirish; • FDMA ichki intizomini mustahkamlash; • FDMA a’zolari o’rtasida yuzaga keladigan tortishuv va ixtilof holatlarini ahal qilish. www.arxiv.uz MB va QQB ning professional ishtirokchilarining samarali faoliyati quyidagilarga asoslanib belgilanishi kerak: • Ishtirokchilar nazorat mexanizmi va zaruriy xuquqlarning qaysilari amaliyot uchun kerakligini yaxshi bilishlari kerak ; • Ular o’zlarining faoliyati nazoratini moliyalashtirishlari darkor; • Ular qonunbuzarlikni aniqlash imkoniyatiga ega bo’lishlari zarur; • Ular xamkasblar tomonidan yuqori etika normalariga amal qilishdan manfaatdor bo’lishlari kerak. www.arxiv.uz Jahon tajribasidan kelib chiqib, QQB ni boshqarish Moliya Vazirligi, davlat banki yoki boshqa davlat organlariga yuklatilishi mumkin. • AQSH Qimmatli qog’ozlarni boshqarish Kongress qoshidagi qimmatli qog’ozlar va birjalar kompaniyasiga yuklatilgan. U bevosita prezidentga bo’ysunadi. www.arxiv.uz Yaponiya QQB ni boshqarish QQB ni boshqarish bo’yicha Moliya Vazirligi tarkibidagi Moliya Byurosiga yuklatilgan. Byuro 6 ta seksiyadan tashkil topgan: • muvofiqlashtiruvchi bo’lim; • bozor kapitali bo’limi; • aksionerlik jamiyatlari moliyasi bo’limi; • qimmatli qog’ozlar sotuvi bozori bo’limi; • fond faoliyati bo’limi; • nazorat bo’limi www.arxiv.uz Qimmatli qog’ozlar bo’yucha Byuroga fond industriyasini nazorat qilish va QQB bo’yicha qator qonunlar bajarilishining nazoratini ta’minlash hisoblanadi. Ular jumlasiga quyidagi qonunlar kiradi: • Qimmatli qog’ozlar va birja to’g’risidagi; • Xorijiy fond komaniyalari to’g’risidagi; • Fond invistitsion trastlari to’g’risidagi; • Jamoa buxgalterlarini sertifikatlashtirish to’g’risidagi; • Depozitariy va qimmatli qog’ozlar blankalari hisobi to’g’risidagi; • Invistitsion maslshat bo’yicha faoliyatni tartibga solish to’g’risidagi. www.arxiv.uz Germaniya • QQB ni boshqarish bozor bo’yicha Markaziy Komissiyaga yuklatilgan. www.arxiv.uz Fransiya QQB ni boshqarish Iqtisodiyot va Moliya Vazirligiga yuklatilgan. Ular quyidagi funksiyalarni bajaradi: • fond birjasi bilan kelishilgan holda birjalarni tashkil etadilar; • QQB faoliyatini tartibga soluvchi qonun proektlarini tuzadilar; • mustaqil ravishda qonunosti aktlarini tuzadilar; • QQB ning professional ishtirokchilari uchun reglamentni tasdiqlaydilar; • bozor ustidan nazorat va kuzatuv ishlarini olib boradilar. www.arxiv.uz Shvetsiya • QQB ni boshqarish bank organlari tomonidan amalga oshiriladi. www.arxiv.uz Lyuksemburg QQB ni boshqarish moliyaviy sektor va birjaninmg professional faoliyatining nazorati Qonunchilikka mos ravishda Birja nazorat komissiyasini tashkil etishgan. Uning asoisy masalalari bo’lib : • QQB ishtirokchilarini ro’yxatga oilsh; • qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq qonunchilikni jadallashtirish masalalarini qayta ishlab chiqish; Komissiyaning ko’p masalalari mavjud bo’lib, jumladan xuquqlari xam: • birjani boshqarishda qatnashish va xoxlagan yechimlarga qarshi chiqishi mumkin; • umumiy birja faoliyati uchun samarali bahoni QQB ning barcha professional ishtirokchilaridan taqdim etishni talab qilishi mumkin; • birjadan birjaning biror bir a’zosini birja faoliyatidan chetlashtirish yoki umuman chetlashtirishni talab qilishi mumkin; • birja binosida kitoblar, reestrlar schoti, birjaga oid qog’oz va xujjatlar reviziyasini amalga oshirishi mumkin; • birja faoliyati va birja a’zolari tekshiruvi ustidan maxsus revizor yollashi mumkin. www.arxiv.uz Avstraliya • QQB ni boshqarishni Milliy kompaniya va qimmqtli qog’ozlar komissiyasi amalga oshiradi. www.arxiv.uz Belgiya • QQBni boshqarish Brussel’ birjalari komissiyasi va birjalar Milliy komissiyasiga yuklatilgan. www.arxiv.uz Kanada • QQBni boshqarish Hukumat shtatlari organi tomonidan amalga oshiriladi. www.arxiv.uz Shimoliy Koreya • QQBni boshqarish Birja va qimmatli qog’ozlar komissiyasi xamda Shimoliy Koreya Moliya Vazirligiga yuklatilgan. www.arxiv.uz Vengriya • QQBni boshqarish alohida qimmatli qog’ozlarni ommaviy muomalaga chiqarish xamda « Fond birjalari to’g’tisida » gi Qonunga asosan qimmqatli qog’ozlar ustidan Davlat nazorati ishlab chiqilgan. www.arxiv.uz Pol’sha • Qimmatli qog’ozlar bo’yicha Komissiya tashkil etilgan bo’lib, ushbu Komissiya ishlari Pol’sha Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Raisiga yuklatilgan. www.arxiv.uz Xozirgi vaqtda AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Yaponiya,va boshqa mamlakatlar o’rtasida QQB va fond birja faoliyatini boshqarishning yagona xalqaro organini tashkil etish masalasi ko’rib chiqilmoqda. www.arxiv.uz www.arxiv.uz

O'xshashlar

Mamlakatimizda islom moliya bozorini rivojlantirish borasida qilinayotgan ishlar
Xalqaro moliya
Mehnat bozorini shakllantirishda davlatning roli
Moliya va moliya munosabatlarining mohiyati va vazifalari
Koreya moliya tizimi