Mamlakatimizda islom moliya bozorini rivojlantirish borasida qilinayotgan ishlar - Iqtisodiyot - Slaydlar

Mamlakatimizda islom moliya bozorini rivojlantirish borasida qilinayotgan ishlar

Yuklangan vaqt:

18.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

313.59375 KB

Ko'chirib olish

Toshkent Moliya instituti MM-59 talabasi Turdiyeva Sayyoraning Moliya bozori va moliyaviy texnologiyalar fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Mamlakatimizda islom moliya bozorini rivojlantirish borasida qilinayotgan ishlar Islom moliyasi nima  Islom moliyasi Islom dini talablari doirasida faoliyat yuritiladigan moliya tizimidir.  Islom moliya tizimi foyda va zararni bo’lishish hamda real aktivlarga asoslangan moliyalashtirishni nazarda tutadi.

Islom moliyasining rivojlanish davrlari (622-661) Birinchi, shakllanish davri(622–661yillar)da islom moliya tamoyillari Arabiston yarim orolida yashovchi arab lar tomonidan qo'llanilgan. Hatto payg'ambarimiz Muhammad(s.a.v) ham vahiy kelmasidan oldin ana shu tamoyillarga muvofiq tarzda savdo qilgan. Ularning birinchi ayoli Xadicha onamiz esa savdo-sotiq qilish uchun o'z mollari bilan Shom (hozirgi Suriya) davlatiga sayohat qilgan. Foyda taqsimotiga asoslangan shartnoma asosida o'zlariga yordamchilar yollagan. Islomda “mudaraba” deb ataluvchi bu turdagi shartnoma hozir ham qo'llaniladi. Shuningdek, bu davrda mushoraka (foyda taqsimotiga asoslangan yana bir shartnoma), sarroflik (turli pul birliklarini ayirboshlash amaliyoti), murabaha (nasiya savdo), vakillik shartnomalari (qarzni bir kishidan bosh qasiga o'tkazish) ishlab chiqilgan. Shu bilan birga, o'sha vaqtlarda ribo ya'ni, foizga asoslangan moliyaviy munosabatlar avj olgan edi. Payg'ambarimiz Muhammad(s.a.v)ga vahiy kelganidan so'ng, birinchi navbatda, riboni qo'llash taqiqlangan.

Islom moliyasi rivojlanishining ikkinchi davri (VII-X)  Ummaviylar va birinchi Abbosiylar sulolasi hukmronligiga to'g'ri keladi. Bu vaqtda iqtisodiyot va moliya tizimi qishloq xo'jaligiga bog'liq holda nihoyatda rivoj langan. Ayniqsa, savdo-sotiqning xalq orasida ommalashishi islom moliya tizimining taraqqiy etishiga xizmat qildi.  Undan keyingi davrlarda islom moliyasida ba'zan o'sish, ba'zan pasayish holatlari kuzatildi.

So’nggi rivojlanish davr 1970 yillarda qo'yilgan qadam hozirgi davrgacha davom etyapdi. Mazkur jarayonda islom iqtisodiyoti va moliyasining rivojlanish bosqichlari tahlil qilinib, ayni kunga kelib, islom bankchiligida zamonaviy innovatsiya paydo bo'ldi. Avvalgi olti bosqichda yuzaga kelgan iqtisodiy rivojlanish va siyosiy o'zgarishlar ta'sirida, nihoyat, 1960 yillarda Fors ko'rfazi davlatlarining aksariyati zamonaviy bank tizimiga o'ta boshladi. Aynan shu davrda foizsiz bankchilikka asos solindi. Keyinchalik (1970 – 1980 yillar) islom banklari va korporatsiyalari tashkil etila boshlandi.

Fors ko’rfaz davlatlari Islom moliyasi yaxshi rivojlangan mamlakatlar  Saudiya Arabistoni  Arab amirliklari  Qatar  Kuvayt

Bugungi kunda Islomiy moliya – xalqaro moliya sanoatining eng tez rivojlanayotgan sohasidir. U eksponensial o‘syapti, keng yoyilyapti, unga qiziqish misli ko‘rilmagan darajada ortyapti. Kun sayin rivojlanayotgan islomiy moliya bozori an’anaviy moliya bozorining muhim qismini egallayapti. Bu bozorda yirik o‘yinchilar mavjud bo‘lib, ular mintaqalararo yangi bozorlarga kirib borishda raqobat qilishyapti. Aytish kerakki, bu raqobatda xalqaro moliya institutlari ham ishtirok etishmoqda va Islom moliyasi bo‘yicha o‘z xizmatlarini taklif etishmoqda. Zero bu sohada foydalanilmagan imkoniyatlar talaygina: islomiy moliya bozori yangi moliyaviy resurslar manbai va muqobil mahsulotlar va xizmatlar bozoriga aylanib bormoqda. So‘nggi yillarda islomiy moliya bozorining MDH davlatlarida ham rivojlanayotganini kuzatish mumkin. Xususan, bir-birini yaxshi bilgan, do‘stona aloqalarga ega Markaziy Osiyoda davlatlarida ham. Va bu mintaqada O‘zbekiston islomiy moliya habiga aylanishi mumkin.

Nega O’zbekiston?  Musulmonlar ko’p yashovchi o’lka  Do’stlik va yaxshi qo’shnichilik siyosati  Geografik joylashuvi  Ilmiy potensial KUTILADIGAN NATIJA O‘zbekiston aholisining qariyb 96 (34 mln aholi) foizini musulmonlar tashkil qilishi, O‘zbekistonda islomiy moliya va bankchilikka bo‘lgan talabning mavjudligidan dalolat beradi. Diniy e’tiqodlari tufayli an’anaviy bank xizmatlaridan foydalanishni istamagan aholi qatlami uchun Islomiy moliyalashtirish tamoyillariga asoslangan bank va moliya xizmatlari taklif etilishi, bu O‘zbekiston iqtisodiyotining o‘sishi va ichki investitsiya hajmining ortishiga sabab bo‘ladi.

Hozirgi vaqtda Islom moliyasi eng yaxshi yo‘lga qo‘yilgan uchta davlat Saudiya Arabistoni, Eron, Malayziya ko‘rsatkichlar ko‘lami bo‘yicha global bozor hajmining 66 foiziga egalik qiladi.  O‘zbekistonda «Islom bank ishi va moliyasi» tashkiloti (AlHuda) fikricha MDH mamlakatlarida islom moliya sanoatining o‘sishi boshqa davlatlarga qaraganda sekinroq, ammo bu mintaqada imkoniyatlarning ortib borayotgani tufayli jahon xalqaro bank sanoatining e’tiborini tortmoqda. MDH davlatlari hukumatlari ushbu sektorni rivojlantirish bo‘yicha tashabbus ko‘rsatsa, keyingi besh yil ichida islom banki ishi sezilarli darajada o‘sadi.  Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekiston MDHda islom banki va moliyasining bu kengayishida yetakchilik qiluvchi asosiy o‘yinchilar bo‘ladi

O‘zbekistonda Islom moliyasi bo‘yicha nimalar sodir bo‘lmoqda? Savdo-sanoat palatasining BMTTD bilan o‘tkazgan tadqiqoti natijalari shuni ko‘rsatdiki, so‘rovda qatnashgan biznes vakillarining 38 foizi va jismoniy shaxslarning 56 foizi an’anaviy banklardan diniy e’tiqodlari sababli kredit olishmaydi. Shu tariqa, Islom qoidalariga rioya qiladigan moliya tashkilotlariga talab paydo bo‘lmoqda. Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligining baholashiga ko‘ra, Islom moliyasini joriy etish budjetga qo‘shimcha 100 mln dollar foyda keltiradi. Shu bilan bir qatorda, ITB mamlakat iqtisodiyotiga faol ravishda sarmoya kiritib bormoqda. Masalan, joriy yilning sentabr oyida Islom taraqqiyot banki Surxondaryoda IES qurilishi va transport infratuzilmasi uchun O‘zbekistonga 200 mln dollardan ortiq mablag‘ ajratdi Lekin, O‘zbekiston aholisi uchun ushbu sohaning yanada tezroq rivojlanishi va Islom banklarining paydo bo‘lishiga huquqiy-me’yoriy asosning yetishmasligi, soliq va boshqaruv infratuzilmasining yo‘qligi, shuningdek, aholi orasida ayniqsa Islomiy moliyalashtirishga aloqador moliyaviy savodxonlikning pastligi xalaqit bermoqda. Afsuski, Global Islamic Fintech`ning 2022 yil uchun yillik hisobotida islomiy Fintech kompaniyalarning 375 talik ro‘yxatida O‘zbekistondan faqatgina bitta tashkilot ro‘yxatga olingan.

Islom Taraqqiyot Banki (IsDB) va uning guruhi tarkibiga kiruvchi tashkilotlar, xususan Xususiy Tarmoqni Rivojlantirish Islom Korporatsiyasi (ICD), Xalqaro islom savdo moliya korporatsiyasi (ITFC) va Islom tadqiqotlar va treninglar instituti (IRTI) mamlakatda islom moliyasi rivojlanishida o‘z hissalarini qo‘shgan holda, hozirgi kunga qadar 2 milliard AQSh dollaridan ziyod mablag‘ni Islomiy moliya tamoyillari asosida moliyalashtirish maqsadlariga yo‘naltirgan.

Islom moliya xizmatlari O‘zbekistonga qanday naf keltiradi? O‘zbekistonda islom moliya xizmatlari sanoatining keng qamrovli joriy etilishi mamlakat uchun quyidagi imkoniyatlarni ochishi mumkin  xorijdan kelayotgan investitsiyalar hajmini oshirish va diversifikatsiyalash;  bank tarmog‘ida halol va shaffof raqobat muhitini yaratish hamda bank tizimi aktivlarini diversifikatsiyalash imkoniyatini yaratish;  aholi va biznes vakillari ixtiyorida bo‘lgan bo‘sh pul mablag‘larining iqtisodiyot rivojlanishida maksimal ishtirokini ta'minlash;  mamlakatda kapital bozorini rivojlantirish va diversifikatsiyalash;  ko‘plab yangi ish o‘rinlari yaratish;  aholining moliyaviy savodxonligini oshirish orqali, moliya bozoridagi faolligini ko‘tarish;  Islom moliya xizmatlari industriyasini rivojlantirish orqali mamlakatda infratuzilmani muvofiqlashtirish va yangilash;  yangi moliyaviy muassasalar tashkil qilish;  kambag‘allikka qarshi kurashish davlat dasturini amalga oshirishga hissa qo‘shish;  yangi yo‘nalishda kadrlar tayyorlash dasturini yaratish.

Islom moliya bozorini rivojlantirish borasida qilinayotgan ishlar “Mamlakatimizda Islom moliyaviy xizmatlarini joriy etish bo‘yicha huquqiy bazani yaratish vaqt-soati yetib keldi. Bu borada Islom taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliya tashkilotlari ekspertlari jalb etiladi», dedi prezident. 2020-yil 28-fevral kuni Biznes va boshqaruv respublika oliy maktabi direktori, Iqtisod fanlari doktori, Abduraupov Rustam Ramzovich boshchiligidagi delegasiyaning Malayziyaga tashrifi doirasida Global Islom moliyasi instituti (INCEIF) rahbariyati bilan uchrashuv bo'lib o'tdi. Uchrashuv davomida tomonlar Islom moliyasi sohasidagi hamkorlikning istiqbolli yo'nalishlari va mexanizmlarini muhokama qilishdi va o'zaro anglashuv memorandumini imzolashdi.

O'xshashlar

Moliya bozorini muvofiqlashtirish asoslari

Islom moliya institutlari va islom banklari

O’zbekistonda ishchi kuchi bozorini shakllantirish, ishsizlarni himoya qilish borasida davlatning tadbirlari

O’zbekistonda sug’urtaning rivojlanish xususiyatlari

Tashqi iqtisodiy faoliyatda sugurta va investitsiyalarning siyosiy risklardan sug`urtalsh