Mehnat resurslari, ularning bozori, ulardan foydalanish va mehnat unumdorligi - Iqtisodiyot - Slaydlar

Mehnat resurslari, ularning bozori, ulardan foydalanish va mehnat unumdorligi

Yuklangan vaqt:

27.06.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

489.0771484375 KB

Ko'chirib olish

1. Respublika qishloqlaridagi aholi, mehnat va mehnat resurslari. 2. Mehnat bozori, mehnat resurslaridan to‘liq va samarali foydalanish darajasini ifodalovchi ko‘rsatkichlar 3. Qishloq xo‘jaligida mehnat unumdorligi darajasini ifodalovchi ko‘rsatkichlar 4. Qishloq xo‘jaligida mehnat resurslaridan foydalanishni yaxshilash, mehnat unumdorligini oshirish yo‘llari MEHNAT RESURSLARI, ULARNING BOZORI, ULARDAN FOYDALANISH VA MEHNAT UNUMDORLIGI01 11050608 19 1D10 21 0B1D10 2402 1E0D 1A 2B 2B

Mehnat - bu insonni maqsadga yo‘naltirilgan faoliyati bo‘lib, uning jarayonida moddiy va ma’naviy qiymatliklar yaratiladi. Mehnat resurslari - mamlakat aholisining bir qismi bo‘lib, u iqtisodiyot tarmoqlarida ishlash uchun jismoniy imkoniyatlar, bilim va amaliy tajriba yig‘indisiga ega bo‘ladi. 01 03 1E 1F0D 1E0D 0102 360303 09 0B06 18

Iqtisodiy faol aholi (ishchi kuchi) - moddiy qiymatliklar ishlab chiqish va xizmat ko‘rsatishda ishtirok etishga imkoniyatli shaxslarning yig‘indisi. Band aholi - ishlab chiqarish yoki noishlab chiqarish faoliyatiga jalb etilgan shaxsdir. Bandlarga yollanib ishlaydiganlar tadbirkorlar, erkin kasb egasi bo‘lgan shaxslar, harbiy xizmatchilar kiritiladi. 0D0E 150A1403 36 0E0B 230B 0517 060F 17 36 200F0B 20 05 1E10 17 0910 230B

Bandlik iqtisodiy kategoriya sifatida ish joyi bilan ta’minlash va xo‘jalik faoliyatida ishtirok etish bo‘yicha odamlar orasidagi munosabatlar tizimini ifodalaydi. Aholining bandligi - odamlarning o‘zlarining shaxsiy ehtiyojlarini qondirilishi bilan bog‘liq bo‘lgan va ularga mehnat daromadlari keltiruvchi, shuningdek, haq to‘laydigan ishlarni bajarishi bilan bog‘liq bo‘lmagan (bola tarbiyasi, uy xo‘jaligini yuritish, ishlab chiqarishdan ajralgan holda o‘qish, ijtimoiy faollik) faoliyatlardir. Bandlik odamlarning faoliyat turlari bo‘yicha taqismlashni izohlaydi. Aholining salmoqli qismi iqtisodiy faoliyat bilan bandlarni tashkil etadi.

Iqtisodiy faoliyat bilan bandlar tovar ishlab chiqarish va turli xil xizmatlar ko‘rsatishida qatnashib, shunga bog‘liq holda o‘z daromadlari borasida boshqa odamlar guruhi - shaxslar yoki jamiyat bilan munosabatga kirishuvchi shaxslar. Ularga quyidagi shaxslar kiradi:  haq olish uchun yollanib to‘liq va to‘liq bo‘lmagan ish vaqtida ishlovchilar;  kasallik, kasalni parvarishlaganlik, ta’til, ish tashlash va shunga o‘xshash sabablar bilan vaqtincha ishga bora olmaydiganlar;  tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchilar;  oilaviy korxonalarda ish bajaruvchilar (haq to‘lamasdan). 3B 0B 3B 10 01 17 01 10

• Ishsizlar deb, - O‘zbekiston Respublikasi aholining bandligi haqidagi qonunchiligiga ko‘ra, rasmiy ravishda mehnat qilish xususiyatiga ega, lekin ishi va ish haqi (mehnat daromadi) yo‘q, davlat bandlik xizmatidan ish qidirayotgan ish qobiliyatiga ega va ishlashga tayyor shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tgan fuqarolar tan olinadi. Ishsizlarga biror sabab bilan ishdan bo‘shatilganlargina emas, o‘z ixtiyori bilan ishdan bo‘shab, yangi ish topishga urinayotgan shaxslar ham kiradi. • Ishsizlarni to‘rtta toifaga ajratadalar: • bo‘shatilish natijasida ishini yo‘qotganlar; • o‘z ixtiyori bilan ishini tashlab ketganlar; • dam olish (tanaffus) dan keyin mehnat bozoriga kelganlar; • mehnat bozoriga birinchi marta kelganlar. 01 0D0903 3603 09 15 38 0E 060F 2D 05 08 01 0D0903 01 03 09 01 03 10 01 03 12 01 03 15

• Ishsizlik darajasi (I d ) iqtisodiy faol aholi soniga rasman ro‘yxatga olingan ishsizlar ulushi sifatida foizlarda aniqlanadi: 01 0D 0102 03 0405 0B 06 08

Ishsizlikning davomiyligi – ishdagi o‘rtacha uzilish (tanaffus) vaqti ish joyini yo‘qotish va yangi ish joyiga joylashish orasidagi vaqt bilan aniqlanadi. Ishsizlik darajasi qishloq joylarida 5-6 %, shahar joylarida 7-8 % ni tashkil etadi. Mehnat resurslari tuzilmasi – bu turli toifadagi ishchilarning ularning umumiy miqdoriga foizli nisbati. Ishchilarning ro‘yxatga olingan o‘rtacha miqdori yiliga ularning ro‘yxatga olingan o‘rtacha miqdorining hamma oylar bo‘yicha jamlab olingan miqdorini 12 ga bo‘lish yo‘li bilan topiladi.

Ishchilarning bir oyga ro‘yxatga olingan miqdori ro‘yxatdan ishchilar tarkibi, sonini oyning har bir kalendar kuniga jamlash va olingan miqdorini oyning kalendar kunlari soniga bo‘lish bilan hisoblanadi. Ishchilarning yillik o‘rtacha miqdori xo‘jalik ishchilarining bir yilda ishlagan vaqtini (kishi/soat, kishi/ kun) ish vaqtining yillik fondiga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi. Mehnat resurslarini qayta taqsimlash shakli – ishchi kuchi migratsiyasi, ya’ni mehnatga qobiliyatli aholining yashash joyini o‘zgartirishi va ko‘chirish. 0D 03 11 0C0D 0C0D 0D 030323101C1F 0B 0C081639 0D 01 3D0303 0B06 0D

Mehnat bozori – bu qishloq xo‘jalik tarmoqlarida band bo‘lgan ishchi kuchlari harakatining ijtimoiy-iqtisodiy shaklidir. Mehnat bozori tovar ishlab chiqarish va muomala qonuniyatlari bo‘yicha ishchi kuchini qayta tashkil etish uchun zarur bo‘lgan hayotiy farovonligi uchun mehnatga individual xususiyatlarni almashlash bo‘yicha munosabatlar tizimini o‘zida aks ettiradi. Bunda o‘ziga xos tovar sifatida ishchi kuchi chiqadi.010203040506 3D0303 17 0C08 060F 20 0910 08200F08 08200F08 2308 15 05 0B

Mehnat bozori uchun quyidagi xususiyatlar xarakterli: Birinchidan, agar ishchi kuchi mehnat jarayonida qiymat barpo etsa, resurslarning boshqa hamma turlari mehnatning o‘zi bilan yangi qiymatga o‘tadi xolos. Ikkinchidan, ish kuchi taklifi demografik omillar bilan - tug‘ilish darajasi mehnatga layoqatli aholi sonining o‘sishi sur’ati uning jinsga doir yosh tuzilishi bilan belgilanadi. Uchinchidan, ishchi kuchi dinamikasiga migratsiya jarayoni ham jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. To‘rtinchidan, ishchi kuchiga bo‘lgan talabga ilmiy-texnik taraqqiyot ham ta’sir etadi.170C 0303 090D 090B 0D 03030B 17 08160B 23 030B 0F0D 24 03030B 17

Mehnat unumdorligi – aniq mehnatning ish vaqti birligida malum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish xususiyati. Mehnat unumdorligi – ish vaqti birligida yoki ma’lum davrda (soat, smena, oy, yil) ishlab chiqilgan mahsulot hajmidir.

Jonli mehnat sarfi to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bilvositaga bo‘linadi. Mehnatning to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarfi – bu ishchilarning (mexanizatorlar, chorvadorlar va boshqalar) ma’lum turdagi mahsulot ishlab chiqish bilan bevosita bog‘liq mehnati. Ular turlicha mos keluvchi tarmoq mahsulotiga tegishli bo‘ladi. Mehnatning bilvosita sarflari – tarmoqlarga xizmat ko‘rsatish va xo‘jalikni boshqarish bilan butunlay band bo‘lgan ishchilarning (agronomlar, zootexniklar, muhandis-texnik xodimlar va boshqalar) mehnati. Bilvosita xarajatlarni mahsulot turlari bo‘yicha to‘g‘ridan- to‘g‘ri ish haqi summasiga proporsional tarzda taqsimlanadi. Mehnat sarfi ish vaqti bilan ifodalanib, kishi/soat va kishi/kun bilan hisobga olinadi.

• Sut chorvachiligida mehnatning to‘g‘ridan- to‘g‘ri sarfi sutga va buzoq olishga quyidagicha taqsimlanadi: 90 % sutga va 10% buzoqlarga. • Misol. Sog‘in sigirlar podasi bo‘yicha mehnat sarflari 135 ming kishi/soatidan iborat bo‘ldi. Bir yilda 1380 t. sut sog‘ib olingan 422 ta tirik buzoq olingan. Sut va buzoq olishga sarflangan mehnat sarfini aniqlaymiz:

Qishloq xo‘jaligida mehnat resurslaridan yil davomida to‘liq va samarali foydalanish hamda ularning mehnatlari unumdorligini oshirish uchun quyidagi chora-tadbirlar amalga oshirilishini ta’minlash maqsadga muvoiqdir: qishloq xo‘jaligining rivojlanishini e’tiborga olgan holda qo‘shimcha ish joylarini tashkil etish; qishloq xo‘jaligining ishlab chiqarish tarkibini takomillashtirish va moddiytexnika ta’minotini yuksaltirish; qishloq xo‘jaligida yangi texnikalarni, samarali, innovatsion texnologiyalarni izchillik bilan tatbiq etish; qishloqda tadbirkorlik shakllarini rivojlantirish; qishloqda ishlash va yashash uchun barcha sharoitlarni yaratish;

mehnatni tashkil etishning samarali turlarini tashkil etish va rivojlantirish; kadrlar tayyorlash, malakasini oshirish, ularni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirishni takomillashtirish va hokazo. Qishloq xo‘jaligida mehnat unumdorligini oshirish omillariga quyidagilar kiradi: tabiiy-iqlim sharoiti; yer maydonlariga ekinlarni oqilona joylashtirish, lalmi va sug‘oriladigan yerdan samarali foydalanish; ishlab chiqarishni jadallashtirish; 280C09 0E

moddiy-texnik resurslar sifatini oshirish; ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etish; ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash; kadrlar malakasini oshirish; mehnatni tashkil etish va moddiy rag‘batlantirishni takomillashtirish.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

O'xshashlar

Mehnat resurslari, tarkibi, unumdorligi va ularning ahamiyati

Mehnat bozori statistikasi

Yer-suv resurslari va ulardan foydalanish masalalari

Mehnat sarflarini normalash va mehnat natijalarini tahlili

Mehnat resurslari korxona xodimlari tartibi soni va harakati ko`rsatkichlari