Ишсизлик сабабларини баҳолаш - Iqtisodiyot - Slaydlar

Ишсизлик сабабларини баҳолаш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

849.5 KB

Ko'chirib olish

ИшсизликИшсизлик сабабларини баҳолашсабабларини баҳолаш

2 Режа:  Ишсизлик ҳақида умумий тушунчалар;Ишсизлик ҳақида умумий тушунчалар;  Ишсизликни камайтиришнинг чоралари;Ишсизликни камайтиришнинг чоралари;  Вилоят бўйича яратилган иш ўринлари таҳлили;Вилоят бўйича яратилган иш ўринлари таҳлили;  Мавзуга оид тест саволлариМавзуга оид тест саволлари ;;ИШСИЗЛИКИШСИЗЛИК САБАБЛАРИНИ БАҲОЛАШСАБАБЛАРИНИ БАҲОЛАШ  Ишсизликнинг асосий сабаблари;Ишсизликнинг асосий сабаблари;  Фойдаланилган адабиётлар.Фойдаланилган адабиётлар.

ИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАРИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР Ишсизлик - Ишсизлик - мураккаб иқтисодий-ижтимоий ҳодиса бўлиб, ишчи кучини таклиф этиш мураккаб иқтисодий-ижтимоий ҳодиса бўлиб, ишчи кучини таклиф этиш билан унга бўлган талаб ва таклиф ўртасидаги миқдор жиҳатдан ҳам, сифат жиҳатдан билан унга бўлган талаб ва таклиф ўртасидаги миқдор жиҳатдан ҳам, сифат жиҳатдан ҳам номувофиқликни (ортиқчаликни) акс эттиради.ҳам номувофиқликни (ортиқчаликни) акс эттиради. Иқтисодий нуқтаи назардан ишсизлик деганда - ишчи кучининг иш жойи билан Иқтисодий нуқтаи назардан ишсизлик деганда - ишчи кучининг иш жойи билан таъминланмаганлиги ва натижада, унинг бирон бир қонуний даромад манбаига эга таъминланмаганлиги ва натижада, унинг бирон бир қонуний даромад манбаига эга бўлмаслигини аниқ ҳолати тушунилади.бўлмаслигини аниқ ҳолати тушунилади. Ишсизлик -Ишсизлик - бу, ишлашни истайдиган меҳнатга лаёқатли аҳолининг иш билан бу, ишлашни истайдиган меҳнатга лаёқатли аҳолининг иш билан банд бўлмаган миқдоридир.банд бўлмаган миқдоридир. “ “ Ишсизлик” тушунчасига аниқлик киритиб, шуни таъкидлаш керакки, бу тушунча Ишсизлик” тушунчасига аниқлик киритиб, шуни таъкидлаш керакки, бу тушунча иқтисодий жиҳатдан фаол аҳоли тоифасига киради, яъни ишсизлар – улар меҳнат иқтисодий жиҳатдан фаол аҳоли тоифасига киради, яъни ишсизлар – улар меҳнат бозорида ўз хизматларини фаоллик билан таклиф қиладилар, иш қидирадилар, бу нарса бозорида ўз хизматларини фаоллик билан таклиф қиладилар, иш қидирадилар, бу нарса иш билан бандликнинг иқтисодий муносабатларини тартибга солишда давлат томонидан иш билан бандликнинг иқтисодий муносабатларини тартибга солишда давлат томонидан ҳисобга олиниши даркор.ҳисобга олиниши даркор. Баъзан “ишсизлар” тушунчасининг иш билан банд бўлмаган меҳнатга қобилиятли Баъзан “ишсизлар” тушунчасининг иш билан банд бўлмаган меҳнатга қобилиятли аҳоли сифатида кенг маънода талқин қилиниши мақбул эмас, чунки у фаол иш аҳоли сифатида кенг маънода талқин қилиниши мақбул эмас, чунки у фаол иш қидираётганларни ҳам, иш қидирмаётганларни ҳам, шунингдек, ҳақ тўланадиган иш қидираётганларни ҳам, иш қидирмаётганларни ҳам, шунингдек, ҳақ тўланадиган иш ўрнини эгаллаш учун даъвогарлик қилаётган, лекин унга ўзининг касб малака жиҳатидан ўрнини эгаллаш учун даъвогарлик қилаётган, лекин унга ўзининг касб малака жиҳатидан яроқли, соғлиғи, ички уюшқоқлиги билан мос келишига ёрдам бермаётган шахслар ҳам яроқли, соғлиғи, ички уюшқоқлиги билан мос келишига ёрдам бермаётган шахслар ҳам киритиларди. киритиларди. 3

4 Ишсизликнинг давомийлиги - Ишсизликнинг давомийлиги - ишсизлик мақомига эга бўлган шахсларниг шу давр ишсизлик мақомига эга бўлган шахсларниг шу давр оҳирига келиб, иш қидириш муддати ўртача қанча давом этганлигини кўрсатувчи оҳирига келиб, иш қидириш муддати ўртача қанча давом этганлигини кўрсатувчи ҳажмдир. Бу даврда улардан қанчаси ишга жойлашганлиги ҳам ҳисобга олинади. Бу ҳажм ҳажмдир. Бу даврда улардан қанчаси ишга жойлашганлиги ҳам ҳисобга олинади. Бу ҳажм икки кўрсаткич билан белгиланади:икки кўрсаткич билан белгиланади: - ишсиз сифатида ҳисобга олинганлар ўрта ҳисобда қанча ой мобайнида ишсиз - ишсиз сифатида ҳисобга олинганлар ўрта ҳисобда қанча ой мобайнида ишсиз бўлганликларидан далолат беради;бўлганликларидан далолат беради; - мазкур даврда ишсиз бўлганлардан қанчаси ўрта ҳисобда неча ой ишсиз - мазкур даврда ишсиз бўлганлардан қанчаси ўрта ҳисобда неча ой ишсиз ўтирганлиги ва иш топганлигини акс эттиради.ўтирганлиги ва иш топганлигини акс эттиради. Ишсизликни таҳлил қилишда унинг давомийлик кўрсаткичи алоҳида аҳамиятга эгадир.Ишсизликни таҳлил қилишда унинг давомийлик кўрсаткичи алоҳида аҳамиятга эгадир. Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида” ги Қонунга Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида” ги Қонунга биноан биноан ишсиз шахс дебишсиз шахс деб , меҳнатга қобилиятли (ўн олти ёшдан бошлаб то пенсия , меҳнатга қобилиятли (ўн олти ёшдан бошлаб то пенсия билан таъминланиш ҳуқуқини олгунга қадар), ишга ва иш ҳақига эга бўлмаган, иш билан таъминланиш ҳуқуқини олгунга қадар), ишга ва иш ҳақига эга бўлмаган, иш қидирувчи шахс сифатида маҳаллий меҳнат органида рўйхатга олинган, меҳнат қидирувчи шахс сифатида маҳаллий меҳнат органида рўйхатга олинган, меҳнат қилишга, касбга тайёрлаш ва қайта тайёрлашдан ўтишга, малакасини оширишга қилишга, касбга тайёрлаш ва қайта тайёрлашдан ўтишга, малакасини оширишга тайёр меҳнатга қобилиятли шахслар эътироф этилади.тайёр меҳнатга қобилиятли шахслар эътироф этилади. Ишсиз шахс деб эътироф этиш учун қуйидаги тўрт шарт мавжуд бўлиши лозим:Ишсиз шахс деб эътироф этиш учун қуйидаги тўрт шарт мавжуд бўлиши лозим: Биринчи шарт - Биринчи шарт - фуқаро меҳнатга қобилиятли бўлиши ва амалдаги Қонун фуқаро меҳнатга қобилиятли бўлиши ва амалдаги Қонун ҳужжатларига биноан пенсия таъминоти ҳуқуқига эга бўлмаслиги керак;ҳужжатларига биноан пенсия таъминоти ҳуқуқига эга бўлмаслиги керак; ИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАРИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР

5 Иккинчи шарт - Иккинчи шарт - фуқаро ишга ва иш ҳақига (меҳнат даромадига) эга бўлмаслиги фуқаро ишга ва иш ҳақига (меҳнат даромадига) эга бўлмаслиги лозим;лозим; Учинчи шарт -Учинчи шарт - фуқаро ишлашга тайёр бўлиши лозим; фуқаро ишлашга тайёр бўлиши лозим; Тўртинчи шарт -Тўртинчи шарт - фуқаро барча тегишли ҳужжатларни тақдим қилган ҳолда фуқаро барча тегишли ҳужжатларни тақдим қилган ҳолда маҳаллий меҳнат органида иш қидирувчи шахс сифатида рўйхатдан ўтиши лозим.маҳаллий меҳнат органида иш қидирувчи шахс сифатида рўйхатдан ўтиши лозим. Шуни ҳам назарда тутиш керакки, айрим шахслар қонунларимизнинг мукаммал Шуни ҳам назарда тутиш керакки, айрим шахслар қонунларимизнинг мукаммал эмаслигидан фойдаланиб, ишсизлик бўйича бериладиган нафақани қўшимча даромад эмаслигидан фойдаланиб, ишсизлик бўйича бериладиган нафақани қўшимча даромад манбаи турларидан бири деб қарайдилар, ўзлари эса мустақил равишда иш билан манбаи турларидан бири деб қарайдилар, ўзлари эса мустақил равишда иш билан шуғулланадилар ёки шартнома асосида ишлаётган бўладилар.шуғулланадилар ёки шартнома асосида ишлаётган бўладилар. ИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАРИШСИЗЛИК ҲАҚИДА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР

6 Классик назарияга кўра, оммавий ишсизликнинг асосий сабаби пасайиш томонига Классик назарияга кўра, оммавий ишсизликнинг асосий сабаби пасайиш томонига бўлган юқори ва мослашувчан бўлмаган иш ҳақи ҳисобланади.бўлган юқори ва мослашувчан бўлмаган иш ҳақи ҳисобланади. Иш ҳақи ўз мувозанат даражасидан ошиб, касаба уюшмасининг фаоллиги ҳамда Иш ҳақи ўз мувозанат даражасидан ошиб, касаба уюшмасининг фаоллиги ҳамда давлатнинг аралашуви туфайли ўша даражада “ўрнашиб қолганда” меҳнат талаби давлатнинг аралашуви туфайли ўша даражада “ўрнашиб қолганда” меҳнат талаби билан таклифи ўртасида узулиш пайдо бўлади, мана шу нарса ишсизликни билан таклифи ўртасида узулиш пайдо бўлади, мана шу нарса ишсизликни келтириб чиқаради.келтириб чиқаради. Ўзбекистонда ишсизлик ўсишининг асосий сабаби, энг аввало мамлакат Ўзбекистонда ишсизлик ўсишининг асосий сабаби, энг аввало мамлакат иқтисодиёти давлат секторида ишлаб чиқаришнинг қисқариши бўлди.иқтисодиёти давлат секторида ишлаб чиқаришнинг қисқариши бўлди. Ишсизлик турли сабаблар: иқтисодиётдаги турғунлик (даврий), табиий омиллар Ишсизлик турли сабаблар: иқтисодиётдаги турғунлик (даврий), табиий омиллар (мавсумий), таркибий ўзгаришлар (таркибий, технологик ишсизлик), меҳнат бозорида (мавсумий), таркибий ўзгаришлар (таркибий, технологик ишсизлик), меҳнат бозорида ахборотни такомил эмаслиги (фрикцион) туфайли содир бўлади дейишимиз мумкин.ахборотни такомил эмаслиги (фрикцион) туфайли содир бўлади дейишимиз мумкин. Ишсизлик ва ишсизлик даражасини аниқлаш учун уни туркумлаш мақсадга Ишсизлик ва ишсизлик даражасини аниқлаш учун уни туркумлаш мақсадга мувофиқдир. Ишсизликни бир неча хусусиятларига кўра туркумлаш мумкинмувофиқдир. Ишсизликни бир неча хусусиятларига кўра туркумлаш мумкин (келиб чиқиш (келиб чиқиш сабабларига кўра, шаклан, мазмунан; намоён бўлишига кўра, давом этиш муддатлари сабабларига кўра, шаклан, мазмунан; намоён бўлишига кўра, давом этиш муддатлари ва эгаллаган маконига кўра).ва эгаллаган маконига кўра). У қуйидаги чизмада акс этган:У қуйидаги чизмада акс этган: ИШСИЗЛИКНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИИШСИЗЛИКНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИ

7 И Ш С И З Л И К Шаклига кўра Келиб чиқишига кўра Мазмунига кўра Намоён бўлишига кўра Давом этиш муддатларига кўра Эгалланган маконига кўра 1 - чизма.1 - чизма. Ишсизликнинг туркумланиши. Ишсизликнинг туркумланиши.ИШСИЗЛИКНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИИШСИЗЛИКНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИ

8 ИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИ Ишсизликни камайтиришнинг иқтисодий тадбирларидан энг асосийси халқ хўжалиги Ишсизликни камайтиришнинг иқтисодий тадбирларидан энг асосийси халқ хўжалиги тармоқларида бозор талабига мувофиқ кичик корхоналарни барпо этишдир. Бу эса ишлаб тармоқларида бозор талабига мувофиқ кичик корхоналарни барпо этишдир. Бу эса ишлаб чиқаришнинг ва хизмат кўрсатишнинг миқёсини оширишга қаратилган бўлиши даркор.чиқаришнинг ва хизмат кўрсатишнинг миқёсини оширишга қаратилган бўлиши даркор. Бунга эса, Бунга эса, меҳнат унумдорлигини ошириш, иш жойларининг моддий-техникавий, меҳнат унумдорлигини ошириш, иш жойларининг моддий-техникавий, технология ва сармоя таъминотларини яхшилаш, янги ноқишлоқ хўжалиги меҳнати технология ва сармоя таъминотларини яхшилаш, янги ноқишлоқ хўжалиги меҳнати зоналарини ташкил этиш, иш вақтидан унумли фойдаланиш, ишловчилар моддий зоналарини ташкил этиш, иш вақтидан унумли фойдаланиш, ишловчилар моддий манфаатдорлигини ошириш ва оқилона солиқлар орқали эришиш мумкин.манфаатдорлигини ошириш ва оқилона солиқлар орқали эришиш мумкин. Жиддий муаммолар юзага келишига йўл қўймаслик мақсадида, давлат доимий Жиддий муаммолар юзага келишига йўл қўймаслик мақсадида, давлат доимий равишда фуқароларни иш билан таъминлашни ошириш сиёсатини ўтказади.равишда фуқароларни иш билан таъминлашни ошириш сиёсатини ўтказади. Биринчидан, Биринчидан, ишсизликнинг фрикцион ва таркибий турлари ўсганда:ишсизликнинг фрикцион ва таркибий турлари ўсганда: - қайтадан касб ўргатади;- қайтадан касб ўргатади; - таълим бериш тизимини кенгайтиради;- таълим бериш тизимини кенгайтиради; - бўш иш жойлари ҳақидаги ахборотни кенг тарқатади;- бўш иш жойлари ҳақидаги ахборотни кенг тарқатади; - меҳнат биржаларига инвестицияларни кўпайтиради.- меҳнат биржаларига инвестицияларни кўпайтиради. Иккинчидан, Иккинчидан, агар ишсизлик даврий хусусият касб этса, давлат бюджет, фискаль, агар ишсизлик даврий хусусият касб этса, давлат бюджет, фискаль, кредит пул воситаларини ишга солади, яъни:кредит пул воситаларини ишга солади, яъни: - иш билан таъминлашни кучайтиради ва ишлаб чиқаришга кўпроқ маблағ сарфлайди;- иш билан таъминлашни кучайтиради ва ишлаб чиқаришга кўпроқ маблағ сарфлайди; - тадбиркорликнинг манфаатдорлигини ошириш учун ссуда ҳамда кредиторларни фо-- тадбиркорликнинг манфаатдорлигини ошириш учун ссуда ҳамда кредиторларни фо- из ставкаларини пасайтиради;из ставкаларини пасайтиради;

9 ИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИ - ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчиларга солинадиган солиқларни камайтиради.- ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчиларга солинадиган солиқларни камайтиради. Учинчидан, Учинчидан, давлат меҳнат бозорини ташкил этиш ва тартибга солишда:давлат меҳнат бозорини ташкил этиш ва тартибга солишда: - аҳоли сони, ёш ва жинсининг салмоғидаги ўзгаришларга;- аҳоли сони, ёш ва жинсининг салмоғидаги ўзгаришларга; - иш билан бандликдаги тармоқ ва ҳудуд ўзгаришларига;- иш билан бандликдаги тармоқ ва ҳудуд ўзгаришларига; - қўшимча ишчи кучини ишлаб чиқаришга жалб этиш мезонларига;- қўшимча ишчи кучини ишлаб чиқаришга жалб этиш мезонларига; - ишлаб чиқариш ҳажмига, унинг ўсиш суръатига, ишлаб чиқариш таркибига;- ишлаб чиқариш ҳажмига, унинг ўсиш суръатига, ишлаб чиқариш таркибига; -- ишлаб чиқариш кучларининг ҳудудий жойлашуви каби омилларга алоҳида эътибор ишлаб чиқариш кучларининг ҳудудий жойлашуви каби омилларга алоҳида эътибор беради.беради. Иш билан бандликнинг ўсишини рағбатлантириш уч йўналишда амалга оширилади:Иш билан бандликнинг ўсишини рағбатлантириш уч йўналишда амалга оширилади: -- тадбиркорлар билан ишлаш, масалан, янги иш жойлари яратилганда солиқ тадбиркорлар билан ишлаш, масалан, янги иш жойлари яратилганда солиқ имтиёзларини бериш, ишсизларнинг иш излашларини фаоллаштириш;имтиёзларини бериш, ишсизларнинг иш излашларини фаоллаштириш; - ишчи кучи таклифини рағбатлантириш;- ишчи кучи таклифини рағбатлантириш; - ёнланма ишчилар синфини меҳнат бозоридан чиқариш, ўз-ўзини банд қилишни - ёнланма ишчилар синфини меҳнат бозоридан чиқариш, ўз-ўзини банд қилишни рағбатлантириш.рағбатлантириш.

10 Тартибга солиш мақсадларига кўра иш билан бандлик ва аҳолини ишсизликдан ҳимоялаш сиёсатининг умумий тузилмаси Ишсизларни рўйхатга олиш ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш (пассив сиёсат) Иш билан бандликни сақлаш ва кўпайтириш сиёсати (фаол сиёсат) Иш жойларини сақлаш сиёсати Иш билан бандликнининг ўсишини рағбатлантириш сиёсати Янги иш ўринларини яратилишини рағбатлантириш Ишчи кучи таклифини рағбатлантиришЎз-ўзини иш билан банд қилишни рағбатлантириш 2 - чизма.2 - чизма. Иш билан бандлик ва ишсизликдан ҳимоялаш Иш билан бандлик ва ишсизликдан ҳимоялаш сиёсатининг умумий тузилмаси. сиёсатининг умумий тузилмаси.ИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИИШСИЗЛИКНИ КАМАЙТИРИШНИНГ ЧОРАЛАРИ

20 ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАРФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1.1. Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнат кодекси”. Т.: “Адолат”, 1999 Ўзбекистон Республикасининг “Меҳнат кодекси”. Т.: “Адолат”, 1999 йил.йил. 2. 2. Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш Ўзбекистон Республикасининг “Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида” ги Қонунига шартлар. Т.: “Шарқ”, 2000 йил. тўғрисида” ги Қонунига шартлар. Т.: “Шарқ”, 2000 йил. 3.3. Қ.Х.Абдураҳмонов, Б.Ч.Муртазаев. “Меҳнат бозори” ўқув қўлланмаси. Қ.Х.Абдураҳмонов, Б.Ч.Муртазаев. “Меҳнат бозори” ўқув қўлланмаси. Т.: ТДИУ. 1999 йил. Т.: ТДИУ. 1999 йил. 4.4. Қ.Х.Абдураҳмонов. “Меҳнат иқтисодиёти ва соцологияси” дарслик. Қ.Х.Абдураҳмонов. “Меҳнат иқтисодиёти ва соцологияси” дарслик. Т.: “Ўқитувчи” 2001 йил.Т.: “Ўқитувчи” 2001 йил. 5.5. Қ.Х.Абдураҳмонов. “Меҳнат иқтисодиёти” дарслик. Қ.Х.Абдураҳмонов. “Меҳнат иқтисодиёти” дарслик. Тошкент-”Меҳнат”-2004 йил.Тошкент-”Меҳнат”-2004 йил. 6.6. Андижон вилояти иқтисодиёт бошқармасининг 2009 йил 3-чорак Андижон вилояти иқтисодиёт бошқармасининг 2009 йил 3-чорак бўйича маълумотлари.бўйича маълумотлари.

O'xshashlar

Ишсизлик тўғрисидаги турли хил назариялар

Ялпи ишчи кучи, унинг бандлиги ва ишсизлик

Меҳнат шароитлари ва уларни баҳолаш

Акциядорлик жамиятлар фаолият самарадорлигини баҳолаш

Корхоналар молиявий ҳолатини рейтинг баҳолаш ва таҳлил қилиш